Senaat (België)
De Senaat van België is een van de kamers van het Federaal Parlement. Equivalenten van deze hoge vergadering zijn bijvoorbeeld in Nederland de Eerste Kamer, het Britse House of Lords en de Duitse Bundesrat.
Inhoud |
[bewerk] Geschiedenis
Na de Belgische Revolutie moest het Nationaal Congres zich buigen over de opstelling van een Belgische Grondwet. Verenigd in de strijd tegen Nederland was men het over de meeste zaken snel eens. De Senaat was echter een moeilijk punt. Vooreerst was er discussie of men moest kiezen voor een eenkamer- dan wel een tweekamerstelsel. Men had immers negatieve ervaringen met zo'n "eerste kamer" onder het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. Uiteindelijk koos men toch voor een tweekamerstelsel, uit vrees voor al te revolutionaire beslissingen door de democratischere Kamer van Volksvertegenwoordigers, zoals men dat in Frankrijk had gezien. De Senaat zou dus als een conservatief tegengewicht moeten dienen. Bovendien dacht men dat zo'n aristocratische Kamer als bemiddelaar zou kunnen fungeren tussen de Kamer en de Koning. Doordat wetten een tweede keer goedgekeurd moeten worden, vermijdt men ook dat de Kamer onder druk van de publieke opinie zou overgaan tot gelegenheidswetten, volgens de waan van de dag. In de praktijk is echter gebleken dat de Senaat zich altijd eerder terughoudend heeft opgesteld ten aanzien van de Kamer. Nadat die basisoptie genomen was, moest men nog bepalen hoe men die Kamer zou samenstellen. Hiervoor had men de keuze tussen verschillende systemen: benoeming door de Koning, erfelijk lidmaatschap,... Uiteindelijk koos men voor een verkozen kamer, waar men om verkozen te kunnen worden aan een hogere cijnsvoorwaarde moest voldoen (1000 gulden), waardoor er in de praktijk slechts 400 personen verkiesbaar waren. De Senaat werd dus een erg elitair orgaan. Naast die rechtstreeks verkozen senatoren zaten er ook de senatoren van rechtswege.
In 1893 werd de Senaat gedemocratiseerd, doordat de cijnsvereiste verlaagd werd. Daarnaast werd een nieuwe categorie van senatoren ingevoerd: de provinciale senatoren. Elke provincie mocht een senator aanduiden, om op die manier te verzekeren dat elke provincie betrokken zou worden bij de nationale besluitvorming. Deze categorie werd in 1993 afgeschaft.
In 1920 werd opnieuw een nieuwe categorie senatoren ingevoerd, de gecoöpteerde senatoren. De bedoeling was om meer kwaliteit in de Senaat te brengen, mensen met verdienste in de samenleving die een positieve inhoudelijke bijdrag zouden hebben in de totstandkoming van de wetten. Terzelfdertijd werden ook de verkiesbaarheidsvoorwaarden gewijzigd: in plaats van een cijnsvoorwaarde werd een lijst van 21 voorwaarden ingevoerd. Wanneer men aan 1 van die voorwaarden voldeed, kon men verkozen worden. Bijna iedereen voldeed wel aan een van die voorwaarden, waardoor het verschil in samenstelling met de Kamer afnam.
Tot 1993 werden de deelstaatparlementen niet verkozen. Het Vlaams Parlement bestond uit de Vlaamse leden van het federaal parlement,... Dit dubbelmandaat werd afgeschaft, waardoor er 318 parlementairen meer nodig waren. Om deze toename te compenseren werd het aantal leden van de Kamer van 212 tot 150 gebracht en het aantal Senatoren van 184 tot 71. Ook kwam er een inhoudelijke hervorming: er werd een nieuwe categorie senatoren ingevoerd, de gemeenschapssenatoren. Daardoor wilde men van de Senaat aanpassen aan de door de staatshervorming gecreëerde federale structuur. Hierdoor kunnen de deelstaten betrokken worden bij grondwetswijzigingen,... Daarnaast vond men het nuttig om een reflectiekamer te hebben, die over de kwaliteit van de wetgeving zou kunnen waken door een evocatierecht.
Vandaag telt de Senaat 74 leden, waarvan 71 volksvertegenwoordigers. Deze 74 zijn verdeeld in 4 categorieën:
- rechtstreeks verkozen senatoren
- gemeenschapssenatoren
- gecoöpteerde senatoren
- senatoren van rechtswege
Het behoort tot de doelstellingen van de federale regering Verhofstadt II om de Senaat opnieuw te hervormen, waarbij waarschijnlijk de functie van reflectiekamer zou verdwijnen en de Senaat nog verder zou omgevormd worden tot een kamer van de deelstaten.
[bewerk] Bevoegdheden
Sinds 1993 is de macht van de Senaat ingeperkt: de regering is niet langer verantwoordelijk voor de Senaat, waardoor ze daar niet meer kan vallen. Ook zijn inhoudelijke bevoegdheden zijn beperkt. Er zijn nu 3 soorten wetgevingsprocedures, steeds met een andere functie voor de Senaat:
- Exclusieve bevoegdheden van de Kamer: art. 74 GW somt de aangelegenheden op waarin alleen de Kamer bevoegd is en de Senaat op geen enkele manier kan tussenkomen:
- het verlenen van naturalisaties;
- burgerrechtelijke en strafrechtelijke aansprakelijkheid van de ministers van de Koning;
- de begrotingen en de rekeningen van de Staat;
- de vaststelling van het legercontingent.
- Verplicht tweekamerstelsel: De Kamer van volksvertegenwoordigers en de Senaat moeten allebei betrokken worden bij volgende aangelegenheden (een lijst die kan uitgebreid worden door een bijzondere wet:
- de verklaring tot herziening van de Grondwet en de herziening van de Grondwet;
- de aangelegenheden waarvan in de Grondwet wordt gesteld dat de Kamers gelijk bevoegd zijn;
- de wetten bedoeld in de artikelen 5, 39, 43, 50, 68, 71, 77, 82, 115, 117, 118, 121, 123, 127 tot 131, 135 tot 137, 140 tot 143, 145, 146, 163, 165, 166, 167, § 1, derde lid, § 4 en § 5, 169, 170, § 2, tweede lid, § 3, tweede en derde lid, § 4, tweede lid, en 175 tot 177 van de Grondwet, evenals de wetten ter uitvoering van de voormelde wetten en artikelen;
- de bijzondere wetten, evenals de wetten ter uitvoering hiervan;
- de wetten die bevoegdheden overdragen aan volkenrechtelijke instellingen;
- de wetten houdende instemming met verdragen;
- de wetten aangenomen om de naleving van internationale of supranationale verplichtingen te verzekeren;
- de wetten op de Raad van State;
- de organisatie van de hoven en rechtbanken;
- de wetten tot goedkeuring van samenwerkingsakkoorden tussen de Staat, de gemeenschappen en de gewesten.
- In alle andere aangelegenheden bepaalt de Senaat zelf de mate waarin zij in de besluitvorming wordt betrokken. Zij worden in de procedure betrokken door:
- zelf een initiatief te nemen
- gebruik te maken van hun evocatierecht
De Senaat blijft, buiten de begrotingsbevoegdheid, wel over alle traditionele bevoegdheden van een parlement beschikken: ze hebben nog het recht van onderzoek, bepalen zelf hun dotatie, stelt haar eigen reglement op,...
[bewerk] Samenstelling 2003-2007
In totaal zijn er 74 senatoren (waarvan 40 rechtstreeks verkozenen, 21 gemeenschapssenatoren, 10 gecoöpteerden en 4 overigen).
[bewerk] Nederlandse taalgroep
- Socialistische Partij Anders / spirit: 12 senatoren
- Vlaamse Liberalen en Democraten: 11 senatoren
- Christen-Democratisch en Vlaams: 9 senatoren
- Vlaams Belang: 8 senatoren
- Onafhankelijke: 1 senator
Totaal senatoren Nederlandse taalgroep : 41 (waarvan 25 rechtstreeks verkozenen, 10 afgevaardigden van het Parlement van de Vlaamse Gemeenschap en 6 gecoöpteerden)
[bewerk] Franse taalgroep
- Parti Socialiste: 12 senatoren
- Mouvement Réformateur: 9 senatoren
- Centre Démocrate Humaniste: 4 senatoren
- Ecolo: 2 senatoren
- Front National: 2 senatoren
Totaal senatoren Franse taalgroep : 29 senatoren (waarvan 15 rechtstreeks verkozenen, 10 afgevaardigden van het Parlement van de Franse Gemeenschap en 4 gecoöpteerden)
[bewerk] Duitse taalgroep
- Partei für Freiheit und Fortschritt: 1 senator (behoort tot de MR-senaatsfractie)
[bewerk] Overige
- 1 afgevraardigde van het Parlement van de Duitstalige Gemeenschap.
- De 3 kinderen van de koning – Prins Filip, Prinses Astrid en Prins Laurent – zijn senatoren van rechtswege
Deze senatoren behoren niet tot een taalgroep.
[bewerk] Bureau
De werking van de Senaat wordt geregeld door het bureau. Het is samengesteld uit de voorzitter, de ondervoorzitters, de quaestoren (die vooral instaan voor het financieel beleid) en de fractievoorzitters). Het bureau wordt samengesteld op basis van verkiezing onder de leden van de Senaat, rekening houdend met een voldoende vertegenwoordiging van de oppositie.
De huidige voorzitter van de Senaat is Anne-Marie Lizin (PS). Het bureau van de Senaat bestaat verder uit:
- eerste ondervoorzitter Staf Nimmegeers (sp.a-spirit)
- tweede ondervoorzitter Hugo Vandenberghe (CD&V)
- derde ondervoorzitter Jurgen Ceder (Vlaams Belang)
- voorzitter van het College van quaestoren: Jeannine Leduc (VLD)
- quaestor André Van Nieuwkerke (sp.a-spirit)
- Marie-Hélène Crombé-Berton (MR)
Fractievoorzitters:
- Myriam Vanlerberghe (sp.a-spirit)
- Paul Wille (VLD)
- Philippe Mahoux (PS)
- Christine Defraigne (MR)
- Sabine de Bethune (CD&V)
- Christian Brotcorne (CDH)
- Joris Van Hauthem (Vlaams Belang)
- Isabelle Durant (Ecolo)
Griffier van de Senaat (Secretaris-generaal) is Luc Blondeel.
