| Duits |
Nederlands |
Opmerking |
| abseilen |
abseilen |
Een afdalingstechniek om van rotswanden of gebouwen af te dalen. |
| ach so |
op die manier, vandaar |
|
| Aha-Erlebnis |
ervaring waarbij de confrontatie met iets een lichte schok van herkenning geeft |
|
| Alleingang |
|
|
| Altertumsecken |
Inhammen (als teken van beginnende kaalheid) |
in Duits: de:Geheimratsecken |
| angehaucht |
|
|
| Angstgegner |
Tegenstander die van te voren al angst inboezemt, b.v. door eerdere confrontaties |
|
| Anschluss |
Aansluiting |
In het bijzonder de aansluiting (of annexatie) van Oostenrijk bij Duitsland |
| an sich |
op zich |
Van Immanuel Kant, het 'Ding an sich' |
| Ansicht |
prentbriefkaart |
in het Duits: de:Ansichtskarte |
| Apfelstrudel |
soort appelgebak |
in het duits: de:Apfelstrudel |
| auf Wiedersehen |
Tot Ziens, vooral gebruikt tijdens voetbalwedstrijden, de verliezende partij wordt met groepsgezang uitgejouwd |
grappig bedoeld ook: "auf wiederschnitzel" , als afscheidsgroet |
| Autobahn |
snelweg |
ook in het engels bekend: en:Autobahn |
| Ausdauer |
Uithoudingsvermogen, stamina. |
in het duits: de:Ausdauer |
| Auseinandersetzung |
vaak gebruikt voor 'meningsverschil' |
|
| aus einem guss |
|
|
| Ausputzer |
laatste man die als doel had de bal zo hard mogelijk weg te schieten uit de verdediging. |
voetbalterm, de:Ausputzer |
| Ausweis |
Identificatie |
|
| Bauhaus |
|
de:Bauhaus en:Bauhaus |
| Berner sennen |
|
|
| Berufsverbot |
|
de:Berufsverbot |
| Biedermeier |
|
de:Biedermeier en:Biedermeier |
| Biergarten |
|
de:Biergarten en:Biergarten |
| Bildung |
|
|
| Bildungsroman |
Ontwikkelingsroman |
Een roman die met name op de (geestelijke) ontwikkelingsjaren van iemand ingaat, bijvoorbeeld De toverberg van Thomas Mann. |
| Blitzkrieg |
een snelle verrassingsoorlog, zoals de Duitsers die in 1939 en 1940 gevoerd hebben |
en:Blitzkrieg |
| Blut- und Boden (-theorie) |
Bloed- en bodemtheorie |
Een theorie uit het nationaal-socialisme die een enge verbinding tussen het bloed (ras/volk) en de bodem (het land, de grond) waar zij wonen benadrukt |
| Bockbier |
bokbier |
de:Bockbier |
| Bockwurst |
|
de:Bockwurst |
| Bratwurst |
Braadworst |
de:Bratwurst |
| Bühne |
Podium, toneel |
|
| Bühnensucht |
Het verlangen om op te treden |
In het Duits niet gangbaar |
| dabei sein |
Erbij zijn |
|
| das ewig weibliche |
|
|
| das gewisse Etwas |
|
|
| des Pudels Kern |
de essentie |
Uit Goethes Faust, deel I, 'Studierzimmer', waar de Pudel Mephistoteles blijkt te zijn 'Das also war des Pudels Kern!'. |
| Dichtung und Wahrheit |
|
|
| Dobermann |
|
de:Dobermann |
| Doppelgänger |
|
de:Doppelgänger en:Doppelgänger |
| Drang nach Osten |
Drang naar het oosten |
Geassocieerd met de drang om levensruimte in het oosten te zoeken, met name door extreemrechtse groeperingen die in Polen voormalige delen van Duitsland en Pruissen zien en daar aanspraak op willen maken |
| Durchgangslager |
bv. westerbork |
de:Durchgangslager |
| ein Prosit |
Een toast |
|
| Einzelgänger |
persoon die zijn eigen weg gaat |
Vaak geassocieerd met een buitenbeentje |
| Eisbein |
Varkenspoot |
|
| Endlösung |
|
de:Endlösung en:Endlösung |
| entartete Kunst |
|
de:Entartete Kunst |
| fähig |
|
vooral als achtervoegsel in woorden als: media-, internet-, vpro- usw. |
| Fernweh |
Het verlangen om weg van huis te zijn, (het tegenovergestelde van Heimweh) |
|
| Fingerspitzengefühl |
goed ontwikkeld gevoel om in een delicate situatie op te treden |
|
| flak |
afk. voor Flug (Flieger) Abwehr Kanone |
de:Flak |
| Frankfurter |
knakworst |
de:Frankfurter |
| Fremdkörper |
Vreemd lichaam |
Een kogel die in het lichaam zit is een 'Fremdkörper', een deeltje dat er niet thuis hoort. Veelal gebruikt om een een persoon aan te duiden die niet binnen een organistie hoort cq. past. |
| Frühschoppen |
|
|
| Führer |
leider |
In Nederland en België is de connotatie met Hitler heel sterk, in Duitsland veel minder, hier wordt het woord nog steeds gebruikt voor b.v. reisgidsen. |
| Fundgrube |
|
|
| gefundenes Fressen |
Een hapklaar brokje, een cadeautje, een meevaller, een medestander |
|
| Geheimtip |
|
|
| Gesamtkunst / Gesamtkunstwerk |
Gezamenlijke kunst |
Kunstvorm waarbij verschillende, of alle kunstvormen samenkomen |
| Gestalt en Gestalttherapie |
|
|
| gesundes Volksempfinden |
Gezonde volksopvattingen |
Uitdrukking uit de Nazitijd, waarbij de mening van het volk een eufemisme was voor de mening van de Führer |
| gesundheit! |
gezondheid! |
toewensing na een niesbui |
| Gestapo |
Geheime Staatspolizei |
|
| Glockenspiel |
|
de:Glockenspiel en:Glockenspiel |
| Glühwein |
|
met o.a. kaneel gekruide mix van Wijn en sterke drank die warm gedronken wordt, de:Glühwein |
| (deutsche) Gründlichkeit |
Duitse grondigheid |
Dit speelt in op de stereotype Duitser, die immer punctueel is en grondig tewerk gaat |
| Hammerklavier |
pianoforte |
de:Hammerklavier |
| Hausmacher |
soort leverworst |
|
| Heilgymnastiek |
|
de:Heilgymnastik |
| Heil Hitler |
"Geluk (aan) Hitler" |
|
| Heilpraktiker |
|
de:Heilpraktiker |
| Heimat |
|
de:Heimat |
| Herrenvolk |
|
de:Herrenvolk en:Herrenvolk |
| Hetze |
Klopjacht, lastercampagne |
|
| hineininterpretieren |
Verder interpreteren, tussen de regels doorlezen. |
achteraf interpreteren |
| Hitlerjugend |
|
|
| Hollandgänger |
|
de:Hollandgänger |
| Hüttenkäse |
|
de:Hüttenkäse |
| im Frage/ in Frage |
dat is niet aan discussie onderhevig, dat kun je vergeten |
zelfs in zinnen als: "dat is niet im Frage". De juiste Duitse term is "in Frage", in het Nederlands wordt echter meestal het foutieve "im Frage" gebruikt. |
| ins Blaue hinein |
Onvoorbereid, voor de vuist weg |
|
| jawohl |
|
met jawohl is iets grappigs aan de hand: het wordt uitgesproken op militaire manier, vaak in combinaties als "jawohl mein führer", "jawohl herr obersturmbahnführer"; altijd sarcastisch bedoeld. |
| Jugendstil |
|
de:Jugendstil |
| kaltstellen/ kaltgestellt |
in de betekenis van "monddood maken" |
|
| Kasseler(rib) |
varkensvlees-product |
de:Kasseler |
| Kartoffelsalat |
aardappelsalade |
de:Kartoffelsalat |
| Kellner |
Bediende in een restaurant |
|
| Kirsch |
kersenlikeur |
ook in Schwarzwalder Kirsch, een soort gebak |
| Kitsch |
Nepkunst |
|
| Körperkultur |
|
|
| Kohlrabi |
koolrabi |
de:Kohlrabi en:kohlrabi |
| Krach |
Instorting van de beurs |
|
| Krautrock |
|
duitse popmuziek, niet te verwarren met de schlager de:Krautrock |
| Krimi |
Politieserie |
|
| Kristallnacht |
Kristalnacht |
Nacht uit het Naziverleden, waarbij vele Joodse winkels en bezittingen geplunderd werden (Het gebroken glas heeft de naam Kristal opgeleverd). |
| langlaufen |
langlaufen |
Een soort lopen met lange ski's, veelal over redelijk vlak en besneeuwd terrein. |
| Lappschwanz |
Slapjanus |
in het Duits: Schlappschwanz |
| Lebensbejahung |
|
|
| Lebensborn |
|
de:Lebensborn |
| Lebensraum |
Levensruimte |
Een uitdrukking met sterke associaties aan Naziduitsland, (zie ook drang nach Osten), waarbij ten oosten van Duitsland, in Polen Rusland ruimte zocht voor het Duitse volk om zicht te vestigen. |
| Lederhosen |
Broek uit leer, die veelal tot rond de knie reikt, en opgehouden wordt met H-vormige bretels |
Het is een typische dracht voor mannen uit Beieren en andere regio's bij de Alpen. |
| Leitkultur |
De maatgevende cultuur |
de:Leitkultur |
| Leitmotiv |
belangrijke gedachte die steeds terugkeert |
ook als terugkerend motief in een muziekwerk, bv. de symphonie fantastique van Berlioz en veel werk van Wagner |
| lied |
|
de:Lied en:Lied |
| Luftwaffe |
|
de:Luftwaffe en:Luftwaffe |
| Mannschaft |
het duitse nationale voetbalelftal |
in spreek- en schrijftaal altijd die Mannschaft |
| Muesli |
|
de:Müsli en:Müsli |
| Nazi |
|
|
| Neanderthaler |
|
de:Neanderthaler |
| Nudel |
Noedel |
Gekookte meelballetjes in soep, of een soort pasta-achtige sliertjes. Uit het oostenrijks en bayerisch, daar zijn het de:Knödel |
| Ober |
|
afkorting van Oberkellner |
| Oberkellner |
(Hoofd) bediende in een horecagelegenheid |
de:Oberkellner |
| Obersturmbahnführer |
|
vaak sarcastisch bedoeld in zinnetjes als: "jawohl herr obersturmbahnführer". |
| och du Liebe |
Goede God. (Lett. Och, jij geliefde) |
Interjectie. |
| Ostpolitik |
|
de:Ostpolitik |
| Ordner |
Map of omslag om papieren in op te slaan |
|
| Pappenheimer |
Pappenheimer |
Veelal alleen gebruikt in het meervoud en de uitdrukking 'zijn pappenheimers kennen', d.w.z. weten met wie men te maken heeft. Pappenheimers waren oorspronkelijk soldaten uit het regiment van graaf Gottfried Heinrich zu Pappenheim. Uit Schillers drama "Wallensteins Tod" (1800). |
| Pilsener / Pils |
Lagerbier, veelal van niet al te hoog percentage |
Oorspronkelijk uit Pilsen |
| Poltergeist |
klopgeest |
de:Poltergeist |
| Potztausend |
Grutjes! |
Verouderd in Duitsland. |
| Prinzipienreiter |
|
|
| Pumpernickel |
soort roggebrood |
de:Pumpernickel en:Pumpernickel |
| Putsch |
Coup, staatsgreep |
Veelal gewelddadig |
| Quatsch |
Onzin |
|
| Raufaser |
Behang met reliëf |
|
| Razzia |
|
Razzia schijnt een van oorsprong arabisch woord te zijn, ghazwa, plunder- /rooftocht de:Razzia |
| Realpolitik |
Politiek gebaseerd op praktische redeneren, en niet per se op morele overwegingen |
de:Realpolitik |
| Rottweiler |
|
de:Rottweiler |
| rücksichtslos |
Meedogenloos |
veelal uitgesproken als rücksichtlos |
| salonfähig |
Acceptabel, gangbaar |
oorspronkelijk: "aanvaardbaar in het salon, in de deftige kringen" |
| Sauerkraut |
Zuurkool |
|
| Schadenfreude |
|
ook in het Engels gebruikelijk |
| Scheisse |
poep, schijt of een scheldwoord als: shit, tering |
|
| Schlagabtausch |
Uitwisseling van slagen (opdoffers) |
|
| Schlager |
Bepaalde nationale volksmuziek |
de:Schlager |
| schluss |
afgelopen, kappen nou |
ook: schluss damit |
| schmieren |
Overdreven acteren |
|
| Schmink / Schminke |
Make-up voor het gehele gezicht, gebruikt wanneer men b.v. als Zwarte Piet, of bij kinderen als piraat of een dier beschilderd wordt. Van oorsprong een merknaam voor toneel-make-up: Schminke. |
Ook als werkwoord (schminken) en werkplek! de:Schminke |
| Schnabbel |
Nevenwerk, bijverdienste |
Het woord komt uit het Rotwelsch, de Duitse dieventaal. Het werkwoord "schnabeln" betekent "(met een snavel) wegpikken, vangen". In het gewone Duits wordt "Schnabbel" niet gebruikt. |
| Schnaps |
Jenever, een borrel, soms gespeld als schnapps |
de:Schnaps |
| Schnauzer |
Snor |
Informeel, Schnurrbart is het gangbaardere woord. Verder is het een hond |
| Schnitzel |
Dun lapje vlees, al dan niet gepaneerd |
ook: Wiener Schnitzel, Zigeunerschnitzel, Jägerschnitzel |
| Schuhplattler |
beiers dansje |
de:Schuhplattler en:schuhplattler |
| Schwalbe |
Nepval bij de voetbal om een vrijetrap/penalty uit te lokken. Engels = dive |
Schwalbe betekent zwaluw. de:Schwalbe |
| Schweinehackse |
varkensvlees-product, ook: scheldwoord, |
de:Schweinenacken |
| Schwung |
vaart, zwier |
Een soort van flair in het dansen of in muziek. |
| Sehnsucht |
Verlangen |
Vaak enigszins nostalgisch of melancholisch |
| Sieg Heil |
De overwinning heil, heil aan de overwinning |
Overwinningsgroet van de Nazi's |
| Singspiel |
|
de:Singspiel |
| sowieso |
hoe dan ook |
De Nederlandse spelling is eender, en niet zowiezo. |
| Spätzle |
deegwaar |
af:Spätzle de:Spätzle |
| Spielerei |
Hobbybezigheid, iets niet ernstig te nemen |
|
| Spitzen |
Dansschoenen die een harde zool en een afgestompte en verstevigde neus hebben zodat men op de tenen kan staan |
de:Spitzen |
| Sprechgesang |
Rap, spreekzang |
veel voorkomend in bv. opera's van Kurt Weill en Bertold Brecht |
| Staatspolizei |
Staatspolitie |
Zie ook Gestapo |
| Stasi/ Staatssicherheitsdienst |
Staatsveiligheidsdienst |
Dienst in Oost-Duitsland die de burgers controleerde. |
| Stehgeiger |
|
|
| Steigerung |
sportterm: in een (duur)training gedurende korte tijd steeds harder lopen/ zwemmen/ schaatsen |
|
| Strapazen |
Grillen, kuren |
|
| Streber |
Iemand die haantje de voorste wil zijn, overdreven ambitieus persoon |
|
| Sturm und Drang |
|
de:Sturm und Drang |
| toll |
te gek |
ook vaak in combinaties als "supertoll", of "super, supertoll" |
| Traditionsverein |
|
|
| U-Boot |
|
|
| über |
|
alleen in constructies als: überhip, übercool, übergeil, überstoned |
| übergeil |
Heel erg plezierig, aangenaam ('tof', 'cool', 'vet') |
|
| überhaupt |
alles in aanmerking genomen, helemaal, eigenlijk |
|
| Über-ich |
|
|
| Übermensch |
een superieure mens |
In Nazi-context betreft het een supermens van Germaanse afkomst die boven de andere rassen staat, in de oorspronkelijke filosofie van Nietzsche is het iemand die boven goed en kwaad staat, iemand die na deze mens komt, zonder connotaties van fysieke superioriteit |
| Untermensch |
|
de:Untermensch en:Untermensch |
| Umlaut |
Verandering van een klinker door de volgende lettergreep (stad -> steden), in het Duits ook het teken om dit aan te geven (Stadt, Städte) |
|
| unheimlich/ unheimisch |
griezelig, onheilspellend |
Unheimisch is in het Duits zeer archaïsch en thans onbekend. |
| unverfroren |
zonder blikken of blozen |
|
| Verelendung Verelendungstheorie |
|
economische theorie van Karl Marx |
| wachsen |
sportterm: het met was bewerken van de onderkant van ski's. Ook: groeien, maar in die zin wordt het woord in het Nederlands nooit gebruikt. |
Ook nog in het Nederlands, 'wasdom', of 'wassende maan'. (Veelal sterk vervoegd, was - wies - gewassen) |
| Wanderlust |
Drang om eropuit te trekken |
Associaties met de tijd van de Romantiek. Vooral veel gebruikt in het Engels en:Wanderlust |
| Wanderjahre |
|
|
| Wehrmacht |
|
|
| Weihnachtsstoll |
|
Duits: de:Weihnachtsstollen |
| Weltanschauung |
|
|
| Weltschmerz |
smart om het leven als zodanig, spleen |
Spleen wordt met 'ie' uitgesproken. |
| Wende |
Omwenteling, met name de val van de muur in 1989 |
|
| Werdegang |
Carrière, ontwikkeling |
|
| Wiedergutmachung |
Het-weer-goed-maken |
Schertsend om verzoeningspogingen na de Tweede Wereldoorlog aan te duiden |
| Wiedervereinigung |
Hereniging |
Met name de Duitse eenwording van Oost- en West-Duitsland. |
| Wirtschaftswunder |
erg snelle economische ontwikkeling |
Zoals vroeger in West-Duitsland na de Tweede Wereldoorlog, toen ze over een economisch wonder spraken |
| Witz |
|
|
| Zeitgeist |
Tijdsgeest, de overheersende opvatting en ideeën van een periode |
|
| Zimmer frei |
Kamer(s) vrij |
Bijvoorbeeld bij een pension. |
| zum Kotzen |
om te kotsen |
|
