Koreaans

Het Koreaans is de officiële taal van Korea (zowel van Zuid- als van Noord-Korea). Het wordt ook gesproken in Yanbian, een aan Korea grenzend deel van de Volksrepubliek China. In totaal zijn er zo'n 78 miljoen mensen in de wereld die Koreaans spreken, waaronder grote groepen in de voormalige Sovjet-Unie, in de VS, Canada en Japan. Exacte classificatie van het Koreaans staat ter discussie, maar het wordt door velen beschouwd als een isolaat. Sommige linguïsten klasseren het bij de Altaïsche taalfamilie.

Het Koreaanse schrift (Hangul) is alfabetisch en fonetisch. De daarnaast gebruikte Sino-Koreaanse karakters (Hanja) en meer dan 50% van de Koreaanse woordenschat is, al dan niet rechtstreeks, ontleend aan het Chinees.

Koreaans (한국말 [Hanguŋmal] of 조선말 [Chosʌnmal])
Gesproken in	Korea
Totaal aantal sprekers:	78 miljoen
Plaats	10
Genetische classificatie	Ter discussie, beschouwd als isolaat of als Altaïsch
Officiële status
Officiële taal van	Noord-Korea Zuid-Korea
Taalcodes
ISO 639-1:	ko
ISO 639-2:	kor
SIL:	KKN

Inhoud

1 Naam
2 Geschiedenis
3 Classificatie en verwante talen
4 Geografische spreiding
5 Dialecten
6 Klanken
- 6.1 Medeklinkers
- 6.2 Klinkers
7 Grammatica
8 Spraakniveaus en beleefdheidsvormen
- 8.1 Beleefdheisvormen
- 8.2 Speech Levels
9 Woordenschat
10 Schrift
11 Externe links

[bewerk] Naam

Koreaans is niet de naam waarmee de sprekers hun taal aanduiden. In het Koreaans zegt men:

in Noord-Korea (McCune-Reischauer):
- Chosuno of 조선어
- Chosunmal of 조선말
in Zuid-Korea (Herziene Koreaanse Romanisatie):
- Hangooko of 한국어)
- Hangookmal of 한국말

[bewerk] Geschiedenis

Het Hangul-schrift is ontworpen in 1446 bij decreet van koning Sejong de Grote.

[bewerk] Classificatie en verwante talen

Het Koreaans wordt vaak geklasseerd als een aparte taal in een eigen familie (een isolaat). Daarnaast zien vele Koreanen en sommige Westerse linguïsten een verwantschap met de Altaïsche talen. Aan de andere kant geloven heel wat traditionele Westerse (vanaf de 18e eeuw) en Japanse linguïsten dat het Koreaans genetisch verwant is met het Japans.

In Korea wordt de mogelijkheid dat de taal verwant is aan het Japans, vaak genegeerd; de gespannen relatie tussen de twee landen zorgt ervoor dat een discussie over de verwantschap van hun talen nogal controversieel is. Zelfs de relatie tussen het Koreaans en het Altaïsch en Proto-Altaïsch wordt de laatste tijd eveneens sterk in twijfel getrokken. Het Koreaans heeft enige morfologische gelijkenis met enkele talen van de Oost-Turkse groep, namelijk het Yakut en sommige varianten ervan, en sommige linguïsten geloven dat het Altaïsch zelf deel uitmaakt van de Ural-Altaïsche taalfamilie. De tegenstanders van deze visie geloven dat veel van de Altaïsche invloeden er zijn gekomen tijdens de Mongoolse overheersing tijdens de Goryeodynastie.

De schijnbare gelijkenissen tussen Koreaans en Chinees (van de Sino-Tibetaanse talen) — vooral wat betreft woordenschat en bepaalde manieren van uitspraak — zijn oppervlakkig en niet genetisch. Ze ontstonden door nauw en frequent contact gedurende de loop der tijden.

[bewerk] Geografische spreiding

Deze taal wordt (uiteraard) in Korea gesproken.

[bewerk] Dialecten

Het Koreaans heeft verscheidene dialecten (in het Koreaans mal (letterlijk spraak), bangeon of saturi). De standaardtaal (Pyojuneo of Pyojunmal) van Zuid-Korea is gebaseerd op de dialecten van de regio rond Seoel en de standaardtaal van Noord-Korea is gebaseerd op de dialecten van rond Pyongyang. Deze dialecten lijken alle sterk op elkaar, en in feite zijn alle dialecten, behalve dat van het eiland Jeju, onderling verstaanbaar. Het dialect van Cheju-do wordt door sommige Koreaanse linguïsten beschouwd als een aparte taal. Het belangrijkste verschil tussen de verschillende dialecten is het gebruik van de klemtoon: sprekers van Seoel gebruiken die zeer weinig en standaard-Zuid-Koreaans heeft een zeer vlakke intonatie; sprekers van Gyeongsang daarentegen hebben een zeer geprononceerde intonatie, wat maakt dat hun dialect voor westerlingen meer als een Europese taal klinkt.

Hoewel de naamgeving en groepering van de dialecten voortdurend verandert naarmate de studie van de dialecten verdergaat, is hier een lijst van de traditionele namen en plaatsen:

Dialect	Plaats
Seoulmal	Seoul, Incheon, Gaeseong Cities, Kyeonggi
Gangwonmal	Gangwon
Hwanghaemal	Hwanghae
Pyeonganmal	Pyongyang, steden van Nampo, Noord- en Zuid-Pyeongan, provincies van Jagang
Chungcheongmal	stad Daejeon, provincies Noord- en Zuid-Chungcheong
Jeollamal	stad Gwangju, provincies Noord- en Zuid-Jeolla
Gyeongsangmal	Busan, Daegu, steden van Ulsan, provincies Noord- en Zuid-Gyeongsang
Jejumal	eiland Jeju en provincie Jeju-do
Hamgyeongmal	Cheongjin, steden van Najin-Seonbong, Noord- en Zuid-Hamgyeong, provincies Yanggang

[bewerk] Klanken

[bewerk] Medeklinkers

		Bilabiaal	Alveolair	Palataal	Velair	Glottaal
Stop	vlak	p	t	c	k
	gespannen	p’	t’	c’	k’
	aangeblazen	p^h	t^h	c^h	k^h
Fricatief	vlak		s			h
Fricatief	gespannen		s’
Nasaal		m	n		ŋ
Laterale approximant			l

Voorbeeldwoorden voor medeklinkers:

foneem	IPA	geromaniseerd	Nederlands
p	pal	bal	voet
p’	p’al	ppal	zuigend
p^h	p^hal	pal	arm
m	mal	mal	paard
t	tal	dal	maan
t’	t’al	ttal	dochter
t^h	t^hal	tal	rijdend
n	nal	nal	dag
c	cal	jal	goed
c’	c’al	jjal	persend
c^h	c^hal	chal	stampend
k	kal	gal	gaand
k’	k’al	kkal	verspreidend
k^h	k^hal	kal	mes
ŋ	baŋ	bang	kamer
s	sal	sal	vlees
s’	s’al	ssal	rijst
l	balam	baram	wind
h	hal	hal	doend

[c], [cʰ] en [c'] hebben meer frictie dan de andere stops en worden soms beschouwd als affricaten.

Het symbool [’] wordt gebruikt om de gespannen medeklinkers ([p’], [t’], [c’], [k’] en [s’]) aan te duiden, maar in het IPA staat het voor een ejectiel, wat hier dus niet het geval is. De gespannen stops worden uitgesproken met een gedeeltelijk opgespannen glottis en extra subglottale spanning.

[bewerk] Klinkers

[bewerk] Eenklanken

Het Koreaans kent 8 verschillende klinkersoorten en een onderscheid volgens lengte. De gesloten-midden geronde voorklinker [ø] kan nog steeds worden gehoord bij oudere sprekers, maar is bijna volledig vervangen door de tweeklank [we]. Ook het lengteonderscheid voor alle klinkers kan bij oudere sprekers worden opgermerkt, maar bij jongeren wordt het onderscheid niet langer gemaakt.

i	siˈɟaŋ	sijang	honger	iː	ˈsiːɟaŋ	sijang	markt
e	beˈɡɛ	begae	kussen	eː	ˈbeːda	beda	snijden
ɛ	tʰɛˈjaŋ	taeyang	zon	ɛː	ˈtʰɛːdo	taedo	attitude
a	ˈmal	mal	paard	aː	ˈmaːl	mal	spraak
o	poˈli	bori	gerst	oː	ˈpoːsu	bosu	salaris
u	kuˈli	guri	koper	uː	ˈsuːbak	subak	watermeloen
ʌ	ˈpʌl	beol	straf	ʌː	ˈpʌːl	beol	bij
ɯ	ˈʌːlɯn	eoreun	ouderen	ɯː	ˈɯːmsik	eumsik	eten

[bewerk] Twee- en glijklanken

[j] en [w] worden beschouwd als componenten van tweeklanken en niet als aparte medeklinkers.

				wi	dwi	dwi	rug	ɯi'	ˈɯisa	uiza	dokter
je	ˈjeːsan	yesan	budget	we	kwe	gwe	doos
jɛ	ˈjɛːki	yaegi	verhaal	wɛ	wɛ	wae	waarom
ja	ˈjaːgu	yagu	basebal	wa	kwaːˈil	kwa-il	vruchten
jo	ˈkjoːs’a	gyosa	leerkracht
ju	juˈli	yuri	glas
jʌ	jʌːgi	yeogi	hier	wʌ	mwʌ	mwo	wat

Bron: Handbook of the International Phonetic Association

[bewerk] Fonologie

[s] wordt gepalataliseerd tot [ʃ] of [ɕ] voor [j] or [i].

[h] wordt gelabialiseerd tot [ɸ] voor [o] en [u] en gepalateliseerd tot [ç] voor [i] of [j]

[p], [t], [c] en [k] worden stemhebbend [b], [d], [ɟ] en [ɡ] tussen sonorante segmenten.

[l] wordt een alveolaire flap [ɾ] tussen sonorante segmenten zoals tussen twee klinkers.

Fonetische regels — vooral assimilatie — transformeren de uitspraak van sommige woorden. Bijvoorbeeld:

Jonglo wordt Jongno uitgesproken
Hankukmal wordt Han-gungmal

Stops zijn doorgaans stemloos, maar licht aangeblazen stops worden stemhebbend en niet-aangeblazen tussen klinkers. Bijvoorbeeld:

p -> b
t -> d
k -> g

Stops worden genasaliseerd voor een nasale. Bijvoorbeeld:

p -> m (before m, n, or ng)
t -> n (before m, n, or ng)
k -> ng (before m, n, or ng)

Een verschil tussen de standaarduitspraken van Zuid- of Noord-Korea is het gebruik van initiële [r]. Bijvoorbeeld:

勞動 noord: rodong, zuid: nodong (werk)
鴨綠江 noord: Amrokgang, zuid: Amnokgang (een rivier)
心理學 noord: shimrihak, zuid: shimnihak (psychologie)

Hangul toont deze assimilatie niet, maar schrijft de onderliggende morfologie.

[bewerk] Grammatica

Het Koreaans is een agglutinerende taal. De Koreaanse grammatica lijkt sterk op die van het Japans. De basis van de Koreaans zin is onderwerp-voorwerp-werkwoord (SOV) en "modifiers" komen voor het aangepaste woord. Dus, als men in het Nederlands zou zeggen: "Ik ga naar de winkel om wat eten te kopen," wordt dat in het Koreaans: *"Ik eten kopen om-te winkel-naar ga."

In het Koreaans kunnen "onnodige" woorden weggelaten worden zolang de context de betekenis duidelijk maakt. Bijvoorbeeld:

H: "가게에 가세요?"

G: "예."

H: *"winkel-naar gaan?"

G: "ja."

wat in het Nederlands geeft:

H: "Ga je naar de winkel?"

G: "Ja."

In tegenstelling tot het Nederlands vervoegt het Koreaans het werkwoord niet om overeen te komen met het onderwerp en substantieven hebben geen genus. In plaats daarvan hangen werkwoordsvervoegingen af van de tijd en de relatie tussen de sprekenden. Wanneer men spreekt tegen of over vrienden, zou men de de ene uitgang gebruiken, tegen de ouders een andere en tegen edelen of geëerde personen nog een andere.

[bewerk] Spraakniveaus en beleefdheidsvormen

De relatie tussen een spreken of schrijver en zijn luisteraars resp. lezers is ontzettend belangrijk in het Koreaans en de grammatica reflecteert dit. De relatie tussen spreker/schrijver en onderwerp wordt weergegeven in beleefheidsvormen terwijl die met de luisteraar/lezes wordt uitgedrukt in spraakniveaus.