Áo
Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
- Bài này nói về quốc gia tại Trung Âu. Áo còn được dùng trong quần áo
|
|||||
| Khẩu hiệu quốc gia: Không có | |||||
| Quốc ca: Land der Berge, Land am Strome | |||||
 |
|||||
| Thủ đô | Wien (Vienna)
|
||||
| Thành phố lớn nhất | Wien | ||||
| Ngôn ngữ chính thức | Tiếng Đức, Sloven (ở Carinthia), Croat (ở Burgenland), Hung (ở Burgenland) | ||||
| Chính phủ
Tổng thống
Thủ tướng |
Cộng hòa liên bang Heinz Fischer Wolfgang Schüssel |
||||
| Độc lập - Thành cộng hòa - Hiệp ước |
Từ Đồng Minh 12 tháng 11, 1918 27 tháng 7, 1955 |
||||
| Diện tích • Tổng số • Nước (%) |
83.871 km² (hạng 113) 1,3% |
||||
| Dân số • Ước lượng năm 2005 • Thống kê dân số 2001 • Mật độ |
8.206.524 (hạng 86) 8.032.926 97 người/km² (hạng 78) |
||||
| HDI (2003) | 0,936 (hạng 17) – cao | ||||
| GDP (2005) • Tổng số (PPP) • Trên đầu người (PPP) |
267 tỷ Mỹ kim (hạng 35) 32.962 Mỹ kim (hạng 9) |
||||
| Đơn vị tiền tệ | Euro¹ (€, EUR) |
||||
| Múi giờ • Quy ước giờ mùa hè |
CET (UTC+1) CEST (UTC+2) |
||||
| Tên miền Internet | .at |
||||
| Mã số điện thoại | +43 | ||||
| Biển số xe: A ¹ Trước năm 2002 là Schilling Áo |
|||||
Cộng hòa Áo là một quốc gia liên bang ở Trung Âu với thể chế dân chủ nghị viện. Nước Áo là thành viên của Liên Hiệp Quốc từ 1955 và từ 1995 là thành viên của Liên minh châu Âu. Nước Áo giáp Đức và Cộng hoà Séc ở phía bắc, Slovakia và Hungaria về phía đông, Slovenia và Ý về phía nam, và Thụy Sĩ và Liechtenstein về phía tây.
Áo lập quan hệ ngoại giao với Việt Nam ngày 11 tháng 12 năm 1972.
Mục lục |
[sửa] Lịch sử
Đọc bài chính về lịch sử nước Áo
[sửa] Vương quốc Franken Đông (Ostfrankenreich)
Nhiều phần của nưóc Áo ngày nay thuộc về Vương quốc Franken của Đại đế Karl (Karl der Grosse). Sau Hiệp ước Verdun (843), Vương quốc Franken Đông được thành lập, trong đó từ năm 856 có Marchia Orientalis, một vùng trong Niederösterreich ngày nay, được đặt dưới quyền của dòng họ Karoling. Từ năm 955, sau khi vua Otto I của Thánh chế La Mã chiến thắng người Hung, vương quốc được mở rộng về phía đông nam. Nhiều lãnh địa mới của các công tước và hầu tước được thành lập bên cạnh Karantanien và Marchia Orientalis.
[sửa] Thánh chế La Mã (962–1806)
Năm 976 Marchia Orientalis được đặt dưới quyền của hầu tước Liutpold thuộc dòng họ Babenberger. Vào năm 996 tên Ostarrichi được nhắc đến lần đầu tiên trong một văn kiện, cách viết thành Österreich phát triển từ tên này mà ra. Năm 1156 Ostarrichi trở thành một công quốc.
Nối tiếp theo dòng họ Bebenberger là dòng họ Habsburg đã mở rộng lãnh thổ của mình từ năm 1278 cho đến năm 1526. Các nổ lực vươn lên về quyền lực của họ đã đem lại một đại công quốc (Erzherzogtum) là yếu tố quan trọng trong liên minh của Thánh chế La Mã. Bắt đầu từ 1438 hầu như lúc nào triều đại Habsburg nào cũng đạt được danh hiệu vua Đức hoặc danh hiệu gắn liền vào đấy là danh hiệu hoàng đế La Mã cho đến năm 1804 khi hoàng đế Franz II của Thánh chế La Mã tự nhận thêm danh hiệu Hoàng đế Áo quốc (không thỏa thuận với luật của vương quốc) và Thánh chế La Mã tan rã vào năm 1806.
[sửa] Vương quốc Áo (1804–1867); Áo–Hung (1867–1918)
Nước của hoàng đế Áo là một quốc gia đa dân tộc. Lãnh địa của dòng họ Habsburg-Lothringer chạy dài từ Böhmen và Mähren qua nước Áo ngày nay xuyên qua Hungary sâu xuống đến tận bán đảo Balkans. Từ 1815 đến 1866 hoàng gia ở Wien cũng đứng đầu trong Liên minh Đức, tan rã sau Chiến tranh Áo–Phổ.
Năm 1867 một nền quân chủ song đôi Áo–Hung được cấu thành nhưng chỉ lưu ý đến các quyền lợi của Áo và Hung; các yêu cầu chính trị của các nhóm dân tộc khác đòi độc lập nhiều hơn đã không được chú ý đến. Sau khi các vấn đế dân tộc bùng phát công khai qua cuộc mưu sát ở Sarajevo, Chiến tranh thế giới lần thứ nhất bùng nổ năm 1914 dẫn đến chấm dứt nền quân chủ song đôi vào năm 1918.
[sửa] Đệ nhất cộng hòa (1918–1938) và Đế chế thứ ba (1938–1945)
Áo-Hung bị tan rã và trên lãnh thổ đó hình thành các quốc gia mới và nước Đức-Áo (Deutschösterreich). Trong Hiệp định Saint-German tên quốc gia này và nguyện vọng liên kết cùng với Cộng hòa Đức mới (Cộng hòa Weimar) bị cấm. Ngày 21 tháng 10 năm 1919 tên được đổi thành "Cộng hòa Áo" (Republik Österreich); năm 1920 hiến pháp mới được thông qua; năm 1931 nguyện vọng thành lập liên minh thuế quan với Đế chế Đức bị cấm.
Khoảng thời gian sau đó (1933) đã đem lại cho người dân một chế độ độc tài và năm 1938 việc gia nhập vào Đế chế Đức xã hội quốc gia của Adolf Hitler. Người độc tài trong Đế chế thứ ba đã thay thế tên quê hương của ông bởi "Ostmark" và ngay sau đó bởi "Donau-und Alpengaue". Chiến tranh thế giới lần thứ hai do Hitler gây ra cuối cùng đã chấm dứt chế độ phát xít chuyên chế và Đế chế thứ ba.
[sửa] Đệ nhị cộng hòa (từ 1945)
Sau 1945 Đế chế thứ ba bị quân đội Đồng Minh chiếm đóng và giải tán. Áo được tái thành lập và được chia làm bốn vùng chiếm đóng. Sau khi Cộng hòa trong Hiệp định quốc gia ngày 15 tháng 5 năm 1955 cam kết không gia nhập một "liên minh" nào nữa, quân đội Đồng Minh đã rời khỏi nước Áo. Ngày 26 tháng 10 năm 1955 Áo tuyên bố "trung lập vĩnh viễn". "Ngày quốc kỳ" (Tag der Fahne) này được kỷ niệm trong trường học cho đến 1965; từ 1967 ngày này trở thành ngày quốc khánh.
Năm 1969 Áo là nước cùng thành lập EFTA hướng tới một liên minh kinh tế. Nhờ vào tính trung lập nước Áo đã có thể kết nối các quan hệ kinh tế và văn hóa với các nước phía Tây và với các nước thuộc khối Đông Âu thời đấy, việc này đã giúp đỡ nước Áo lâu dài trong thời gian xây dựng lại. Sau khi Chiến tranh Lạnh chấm dứt năm 1991 chính sách trung lập dứt khoát được nới lỏng nhưng việc diễn giải một cách thỏa đáng tính trung lập trong trật tự thế giới mới đã thay đổi từ đấy là một đề tài chính trị đối nội đang được tranh cãi. Năm 1995 Áo gia nhập Liên minh châu Âu (EU); năm 1999 Áo bỏ đồng Schilling và cùng với các nước khác trong Liên minh đưa đồng Euro vào sử dụng.
[sửa] Chính trị
Nước Áo, theo Hiến pháp liên bang năm 1920, tiếp tục có hiệu lực từ sau 1945, là một nước Cộng hòa liên bang dân chủ nghị viện bao gồm 9 tiểu bang. Nguyên thủ quốc gia là Tổng thống liên bang được bầu trực tiếp từ công dân 6 năm một lần. Người lãnh đạo chính phủ là Thủ tướng liên bang trên thực tế được tổng thống bổ nhiệm theo tỷ lệ đa số trong Hội đồng quốc gia (Nationalrat). Chính phủ có thể bị mãn nhiệm thông qua biểu quyết bất tín nhiệm của Hội đồng quốc gia.
Nghị viện của Áo bao gồm hai viện. Thành phần của Hội đồng quốc gia với 183 thành viên được quyết định bởi các cuộc bầu cử tự do 4 năm một lần. Mức cản 4% được đưa ra nhằm ngăn cản một phân tán quá lớn của các đảng trong Hội đồng quốc gia. Hội đồng liên bang (Bundesrat) được cử ra từ các Hội đồng tiểu bang (Landtag). Hội đồng quốc gia là viện chiếm ưu thế trong lập pháp ở Áo. Hội đồng liên bang trong đa số các trường hợp chỉ có quyền phủ quyết có tính cách trì hoãn, có thể bị mất hiệu lực bởi Nghị định kiên quyết (Beharrungsbeschluss) của Hội đồng quốc gia.
Đọc thêm: Các đảng chính trị ở Áo
[sửa] Địa lý
[sửa] Địa hình
Khoảng 60% nước Áo là đồi núi, gồm một phần của núi Alpen về phía đông. Ở Oberösterreich và Niederösterreich là vùng núi Böhmen chạy dài đến Cộng hoà Séc và Bayern (Đức), ở biên giới phía đông là núi Karpaten. Ngọn núi cao nhất ở Áo là Grossglockner (3.797 m) ở Hohe Tauern.
Các đồng bằng lớn nằm về phía đông dọc theo sông Donau, trước hết là vùng Aplenvorland và lưu vực Wien cũng như phía nam vùng Steiermark.
Khí hậu khô dần đi từ tây sang đông và trở thành khí hậu lục địa ở các vùng phía đông và đông nam nước Áo. Mùa đông với nhiều tuyết đã đem lại cho ngành du lịch thêm một mùa thứ hai. Thời gian có ánh nắng mặt trời lâu hơn ở miền bắc nước Đức từ 10 đến 20 phần trăm.
[sửa] Các đơn vị hành chính và các thành phố lớn
Nước Áo có 9 tiểu bang:
| Tiểu bang | Thủ phủ | Dân số | Diện tích (km²) | Mật độ dân cư | Thành phố | Thị trấn khác | |
| 1. | Burgenland | Eisenstadt | 227.569 | 3.965 | 70,0 | 13 | 158 |
| 2. | Kärnten | Klagenfurt | 559.404 | 9.536 | 58,7 | 17 | 115 |
| 3. | Niederösterreich | St. Pölten | 1,545.804 | 19.178 | 80,6 | 74 | 499 |
| 4. | Oberösterreich | Linz | 1,376.797 | 11.982 | 114,9 | 29 | 416 |
| 5. | Salzburg | Salzburg | 515.327 | 7.154 | 72,0 | 10 | 109 |
| 6. | Steiermark | Graz | 1,183.303 | 16.392 | 72,2 | 34 | 509 |
| 7. | Tirol | Innsbruck | 673.504 | 12.648 | 53,2 | 11 | 268 |
| 8. | Vorarlberg | Bregenz | 372.791 | 2.601 | 143,3 | 5 | 91 |
| 9. | Wien | - | 1,550.123 | 415 | 3.735,2 | 1 | 0 |
Mỗi tiểu bang được chia thành nhiều tỉnh (Bezirk).
Các thành phố lớn:
| Tên | Tiểu bang | Dân số | |
|---|---|---|---|
| 1 | Wien | Wien | 1.550.123 |
| 2 | Graz | Steiermark | 226.244 |
| 3 | Linz | Oberösterreich | 183.504 |
| 4 | Salzburg | Salzburg | 142.662 |
| 5 | Innsbruck | Tirol | 113.392 |
| 6 | Klagenfurt | Kärnten | 90.141 |
| 7 | Villach | Kärnten | 57.497 |
| 8 | Wels | Oberösterreich | 56.478 |
| 9 | Sankt Pölten | Niederösterreich | 49.121 |
| 10 | Dornbirn | Vorarlberg | 42.301 |
(Nguồn: Thống kê nước Áo - Điều tra dân số 2001)
[sửa] Kinh tế
Tổng sản phẩm quốc gia (2002) : 216,343 tỷ EUR
Tổng sản phẩm quốc gia trên đầu người (2002): 23.860 $
Tổng sản phẩm quốc nội (2002): 204,066 tỷ EUR
5% của tổng sản phẩm quốc nội liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp đến các môn thể thao mùa đông.
Thành phần:
- Công nghiệp: 33%
- Nông nghiệp: 2%
- Dịch vụ: 65%
Thành phần lao động:
- Công nghiệp: 27%
- Nông nghiệp: 1%
- Dịch vụ: 68%
Tỷ lệ thất nghiệp:
- 7,0% (4,5% theo cách tính của EU)
Tuổi thọ: 82 ở phụ nữ và 76 ở nam giới
Tỷ lệ tử vong trẻ sơ sinh: 0,5%
Xem thêm: Du lịch ở Áo
[sửa] Dân cư và ngôn ngữ
Tiếng Đức là ngôn ngữ chính thức và là tiếng mẹ đẻ của khoảng 95% dân cư. Bên cạnh đó còn tiếng Slav và các ngôn ngữ khác của các dân tộc thiểu số. Những dân cư người Hung, người Sloven và người Croat lâu đời ở Áo có quyền được dùng tiếng mẹ đẻ của mình trong trường học và giao thiệp với chính quyền. Tiếng Croat và tiếng Sloven là các tiếng chính thức bổ sung ở các tỉnh hành chánh và tòa án vùng Steiermark, Burgenland và Kärnten.
[sửa] Tôn giáo
73,6% dân số theo đạo Công giáo và 4,7% theo đạo Tin Lành (đa số là dòng tin Ausburg). Khoảng 12% dân số không theo cộng đồng tôn giáo nào. Cộng đồng Do Thái có vào khoảng 7.300 thành viên. Trên 10.000 người theo đạo Phật được công nhận là cộng đồng tôn giáo ở Áo từ năm 1983. Khoảng 20.000 là thành viên tích cực của cộng đồng tôn giáo Nhân chứng Jehova. Trong số những người di dân vào nước Áo có khoảng 180.000 là tín đồ Cơ đốc giáo và khoảng 300.000 người là tín đồ của các cộng đồng Hồi giáo.
[sửa] Giao thông
Xem: hệ thống đường xá ở Áo.
[sửa] Giáo dục và đào tạo
Xem: các loại trường học ở Áo, các trường đại học ở Áo
[sửa] Văn hóa nghệ thuật
- Lễ hội Bregenz
- Lễ hội Salzburg
- Các vũ điệu dân tộc Áo
[sửa] Thể thao
Mặc dù là một quốc gia nhỏ, nước Áo đã đạt được nhiều thành tích trong thể thao. Đặc biệt là trong các môn thể thao trượt tuyết, các vận động viên thể thao của Áo đã nhiều lần chứng tỏ khả năng của mình:
- Hermann Maier
- Renate Götschl
- Benjamin Raich
Những vận động viên đoạt giải Thế vận hội mùa hè (2004):
- Roman Hagara, Hans-Peter Steinacher (thuyền buồm Tornado)
- Kate Allen (Ba môn phối hợp - Triathlon)
- Markus Rogan (Bơi)
Các đội thể thao có nhiều thành tích:
- Austria Wien, Rapid Wien (Bóng đá)
- EC KAC, EC VSV (Khúc côn cầu trên băng)
- Danube Dragons, Chrysler Vikings, Tyrolean Raiders (Bóng bầu dục - American football)
[sửa] Liên kết bên ngoài
| Các nước châu Âu |  |
|---|---|
| Albania | Andorra | Áo | Azerbaijan1 | Ba Lan | Belarus | Bỉ | Bosna và Hercegovina | Bồ Đào Nha | Bulgaria | Croatia | Cộng hòa Séc | Đan Mạch | Đức | Estonia | Hà Lan | Hy Lạp | Hungary | Iceland | Ireland | Kypros (Síp)2 | Latvia | Liechtenstein | Litva | Luxembourg | Macedonia | Malta | Moldova | Monaco | Montenegro | Na Uy | Nga1 | Phần Lan | Pháp | Romania | San Marino | Serbia | Slovakia | Slovenia | Tây Ban Nha | Thổ Nhĩ Kỳ1 | Thụy Điển | Thụy Sỹ | Ukraina | Thành Vatican (Toà Thánh) | Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland | Ý |
|
| Các lãnh thổ phụ thuộc: Akrotiri2 | Dhekelia2 | Quần đảo Faroe | Gibraltar | Guernsey | Jan Mayen | Jersey | Đảo Man | Svalbard | |
| 1. Nước nằm một phần ở châu Á. 2. Về địa lý thì ở châu Á, nhưng được coi là châu Âu vì các lý do văn hoá và lịch sử. | |
| Liên Minh Châu Âu |  |
|---|---|
| Áo | Ba Lan | Bỉ | Bồ Đào Nha | Cộng hòa Séc | Đan Mạch | Đức | Estonia | Hà Lan | Hungary | Hy Lạp | Ireland | Kypros (Síp) | Latvia | Litva | Luxembourg | Malta | Phần Lan | Pháp | Slovakia | Slovenia | Tây Ban Nha | Thụy Điển | Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland | Ý |
|
