Gitaar

Spaanse gitaar

Een gitaar is een snaarinstrument en wordt bespeeld met de vingers of met een plectrum. Het woord gitaar is van Perzische oorsprong; het Perzische woord "taar" betekent "snaar".

Gitaren hebben over het algemeen 6 snaren. De meest gangbare stemming is (van laag naar hoog) E-A-d-g-b-e. Deze stemming biedt een goed compromis tussen speelgemak voor veel akkoorden en de mogelijkheid om met minimale beweging in de toetshand een toonladder te spelen. Andere stemmingen zijn onder andere E-A-d-f#-b-e (dit zijn dezelfde intervallen als op een luit), D-G-d-g-b-d (zg. "open G", wordt veel gebruikt voor blues en slide-gitaar), D-A-d-g-b-e (zg. "dropped D/drop D", veel gebruikt door nu metal bands en in blues) of D-A-d-g-a-d (wordt vaak gebruikt bij folk). Deze zogenaamde alternatieve stemmingen worden, zoals hierboven ook al aangegeven, meestal gebruikt voor specifieke muziekstijlen.

[bewerk] Geschiedenis

Slechts weinige instrumenten hebben een voorgeschiedenis van meer dan 500 jaar. Het succes van zowel de Spaanse Vihuela da mano, zeskorig (zes dubbele snaren), als de Italiaanse renaissancegitaar, vierkorig (vier dubbele snaren), heeft bijgedragen tot de ontwikkeling van de Guitarra Spagnola. Deze rijkelijk versierde en met vijf dubbele snaren bespannen barokgitaar is ontstaan in Spanje op het einde van de zestiende eeuw.

Niet alleen in Spanje maar in de meeste West-Europese landen werd dit instrument bespeeld in aristocratische kringen waar het overigens meer gewaardeerd werd dan in Spanje zelf. Gitaristen zoals Robert de Visée en Francesco Corbetta waren vast verbonden aan het hof van Lodewijk XIV. Hun muziekbundels werden opgedragen aan de koning die zelf een fervent gitaarspeler was, evenals zijn dochters.

Rond 1780 wordt er nog een zesde paar snaren toegevoegd aan de Guitarra Spagnola. De meeste zeskorige gitaren in Spanje zijn gebouwd in Cadiz . Bijna gelijktijdig worden de zes koren ontdubbeld, eerst in Frankrijk en Italië, Spanje volgt pas veel later. Ook de snaarspanning wordt verhoogd. Dit wordt dan de zes-snarige “romantische gitaar” genoemd met zijn typische snorvormige kam. Wenen en Parijs waren de belangrijkste gitaarcentra waar gitaarvirtuozen zoals bijvoorbeeld Mauro Giuliani en Fernando Sor actief waren.

In de negentiende eeuw worden er mechanische stemschroeven aan toegevoegd, en rond 1884 bouwt Antonio de Torres Jurado de eerste gitaar die qua vorm en bouwprincipes maar weinig meer verschilt van de 'klassieke gitaar' zoals wij die vandaag kennen. De hedendaagse gitaartechnieken zijn volledig gebaseerd op het werk van gitaristen zoals Francisco Tarrèga en Emilio Pujol.

In de twintigste eeuw hebben in Spanje de gitaristen Andres Segovia en Narciso Yepes - gevolgd door Alexander Lagoya en Ida Presti in Parijs en Juliam Bream en John Williams in Engeland - voor de grote doorbraak gezorgd. Ook het grote succes van het Concierto de Aranjuez van de componist Joaquín Rodrigo heeft voor een nieuwe doorbraak gezorgd.

[bewerk] Typen

Een elektrische gitaar (Gibson Les Paul Custom). (Foto door Péter Fesler.)

Klassieke gitaar of Spaanse gitaar. Een gitaar met nylon snaren (vroeger darmsnaren) en de bassnaren met metaalomsponnen zijdevezels.
Flamencogitaar is iets lichter gebouwd dan de klassieke gitaar en heeft een dunner bovenblad waardoor ze een harder en wat scherper geluid heeft, maar korter doorklinkt. Het instrument wordt vrijwel uitsluitend in Flamencomuziek gebruikt.
Steelstringgitaar: Een gitaar met stalen snaren, smalle hals en grote klankkast. Om de extra spanning van de stalen snaren aan te kunnen, loopt er doorgaans een stalen pen door de hals van de gitaar. Deze pen kan worden gesteld door hem korter of langer te draaien. Hierdoor beweegt de hals een beetje van de snaren af of juist naar de snaren toe. Op deze manier kan men met de pen het kromtrekken van de hals corrigeren. De stalen snaren produceren een hardere, heldere toon. Deze gitaar is onmisbaar in folk- en bluesmuziek en wordt ook wel aangeduid met western-gitaar of flattop gitaar. Een variant van dit type gitaar is de Weissenborn, een steelstringgitaar die op de schoot wordt neergelegd om te bespelen.
Resonatorgitaar: Een gitaar met stalen snaren, smalle hals en metalen/aluminium klankkast. Dit type is vooral bekend onder de naam 'Dobro', merknaam van de Dopyera broers. De hals kan rond of blokvormig zijn, deze laatste variant is voornamelijk voor 'slide-gitaar' spel waarbij men een metalen buis (de slide) over de snaren schuift. De metalen klankkast produceert een harde, felle toon. Deze gitaar wordt vooral in country- en bluesmuziek gebruikt.
Archtopgitaar: Dit is een variant op de steelstring gitaar. Waar de andere gitaren een vlak bovenblad hebben, heeft de archtop een gewelfd bovenblad; het ontwerp lijkt geïnspireerd door de viool. Deze variatie werd ontworpen nadat Gibson een type mandoline had ontwikkeld in eenzelfde stijl. Beide instrumenten werden onmiddellijk geadopteerd door jazz- en country-muzikanten, maar vielen niet in de smaak binnen de rock 'n' roll omdat het ontwerp niet veel versterking toelaat.
7-snarige gitaar: De 7-snarige gitaar is een relatief recente toevoeging aan de gitaarstamboom. Hij duikt het eerst op in de jaren vijftig in de handen van Jazz gitaristen als Bucky Pizzarelli en George van Eps. Hierna wordt er enkele tientallen jaren niets meer van deze gitaar vernomen totdat in de jaren negentig Steve Vai deze gitaar gaat bespelen. Over het algemeen wordt de 7-snarige gitaar gebruikt om de extra bassnaar toe te voegen aan de 6-snarige hals.
12-snarige gitaar: steelstring-gitaar met 6 dubbele stalen snaren. Deze wordt voornamelijk gebruikt in folk en rock 'n' roll. De snaren zijn ofwel paarsgewijs hetzelfde gestemd (de bovenste twee) of een octaaf verschillend (de rest).
Gitaarbanjo: een instrument dat zich weliswaar laat bespelen als een gitaar maar in feite een banjo is. Het instrument wordt niet veel gebruikt.
Elektrische gitaar: elektrische gitaren hebben een massieve kast, en brengen nauwelijks geluid voort zonder versterker. Elektromagnetische opnemers ('elementen' of 'pickups') zetten de trilling van de stalen snaren om naar elektrische signalen die via een kabel of zender worden doorgegeven naar een versterker. Deze gitaar wordt veel gebruikt in de blues en de rock 'n' roll. Daarnaast in genres als metal, ska, punk, rock en hardrock. De elektrische gitaar is vrijwel tegelijkertijd uitgevonden door Les Paul en Leo Fender.
Elektrische basgitaar: Een instrument dat erg lijkt op de Elektrische gitaar. Verschillen zijn de toonhoogtes die het instrument voortbrengt en het aantal snaren. De basgitaar brengt lagere toonhoogtes voort en bestaat doorgaans uit 4 snaren; soms echter uit 5 of 6. De stemming van laag naar hoog is E-A-D-G. Bij 5-snarige basgitaren is er een B toegevoegd die onder de E zit qua toonhoogte. Het gebruik van een basgitaar is ongeveer hetzelfde als bij de elektrische gitaar. In jazz, blues, folk, country is, als er een basinstrument aanwezig is, meestal een contrabas gebruikt

Er kan onderscheid worden gemaakt tussen akoestische en elektrische gitaren. Daarnaast zijn er ook hybriden en meer "exotische" varianten zoals een gitaar met twee nekken.