Lodewijk XIV van Frankrijk

Lodewijk XIV

1638-1715

Periode	1643-1715
Voorganger	Lodewijk XIII
Opvolger	Lodewijk XV

Vader	Lodewijk XIII
Moeder	Anna van Oostenrijk

Lodewijk XIV (Saint-Germain-en-Laye, 5 september 1638 – kasteel van Versailles, 1 september 1715), Frans: Louis XIV (Louis Quatorze), bijgenaamd de Zonnekoning (Le Roi Soleil), uit het Huis Bourbon, was vanaf 14 mei 1643 koning van Frankrijk gedurende 72 jaar, hij stierf in het Kasteel van Versailles.

[bewerk] Biografie

Lodewijks geboorte, in Saint-Germain-en-Laye, kwam als een verrassing omdat zijn ouders, Lodewijk XIII en Anna van Oostenrijk, al meer dan twintig jaar getrouwd waren en tot dan toe geen kinderen hadden gekregen.

Toen zijn vader overleed was Lodewijk pas vier jaar oud. Frankrijk werd feitelijk geregeerd door Kardinaal Mazarin, tot diens dood in 1661. De jonge Lodewijk had zeer veel respect voor Mazarin, vooral omdat deze erin slaagde de opstand die bekend is geworden als La Fronde (1648-53) te onderdrukken.

Lodewijk was niet bijzonder begaafd of beschikte niet over bijzondere vaardigheden ("un élève médiocre"), maar had wel veel energie en charisma. Al jong ging hij mee op de veldtochten van zijn legers, iets dat hij tot na zijn vijftigste bleef doen. Op zijn sterfbed biechtte hij trouwens één grote zonde op: "J'aimais trop la guerre" (oorlogvoeren was mijn passie).

Na een affaire te hebben gehad met de nicht van Kardinaal Mazarin, Maria Mancini, trouwde Lodewijk XIV in 1660 met Maria-Theresia van Spanje, die in 1683 overleed. Zij schonk hem zes kinderen. Behalve de kroonprins overleden deze allemaal al op jonge leeftijd. Maria-Theresia was een weinig aantrekkelijke vrouw en Lodewijk had dan ook al voor haar dood kortere en langere relaties met vele andere vrouwen, onder wie de dochter van Karel I van Engeland, Henriëtte, Louise de La Vallière en Madame de Montespan, deze laatste schonk hem zeven kinderen.

Na zijn breuk met Madame De Montespan kreeg de koning een relatie met Madame de Maintenon, een gelovige en intelligente vrouw, die een sterk katholieke invloed op hem had. Na de dood van de koningin (Maria-Theresia) trouwde hij met haar.

Lodewijk XIV werd opgevolgd door zijn achterkleinzoon Lodewijk XV, voor wie eerst een regent optrad. Zijn eigen zoon en kleinzoon waren ondertussen namelijk al gestorven (hij had er dan ook al een bijzonder lange regeerperiode op zitten). Zijn laatste zin is legendarisch; hij antwoordde de hovelingen rondom hem:

Dacht je dat ik onsterfelijk ben?

Het eerste deel van zijn regeerperiode werd hij gezien als een heel goede koning, die Frankrijk vooruit hielp op allerlei vlakken. De laatste 20 jaar van zijn regering waren echter heel wat minder. Onder andere stak de luxe van Versailles schril af tegen de situatie van het volk, waardoor het volk niet langer tevreden was, en vooral ook deden de onophoudelijke oorlogen zijn regime geen goed.

De koning in gebed , illustratie in zijn " urenboek".

[bewerk] Politiek

Toen Lodewijk XIV in 1661 zelf ging regeren, riep hij zichzelf uit tot koning bij de gratie van God, plaatsvervanger van God op aarde; dit is het zgn. Droit Divin. Onder de absolute vorst had het Franse parlement, de Staten-Generaal, in feite geen macht en ook de ministers stonden volledig onder zijn gezag. Vermoedelijk heeft de traumatische ervaring van la Fronde hierin een belangrijke rol gespeeld: Lodewijk wilde voorkomen dat anderen ooit zo veel macht zou kunnen krijgen dat zij de rust in het koninkrijk konden bedreigen.

Aan Lodewijk XIV wordt wel de uitspraak "L'état, c'est Moi" ("De Staat, dat ben Ik") toegeschreven, maar dat is historisch niet juist. Historici denken dat het hoogstwaarschijnlijk een uitspraak is van politieke tegenstanders om de situatie van absolute heerschappij goed weer te geven.

Lodewijks minister Colbert slaagde erin de economische slagkracht van Frankrijk aanzienlijk te verbeteren ten opzichte van de twee belangrijkste concurrenten, Engeland en Holland, destijds een machtige handelsnatie. Desalniettemin leidden de dure hofhouding (zie onder) en de vele oorlogen tot grote financiële problemen, zeker na Colberts dood in 1683.

Een belangrijk besluit van Lodewijk XIV was het herroepen van het Edict van Nantes in 1685, waardoor de Hugenoten o.a. naar Nederland vluchtten.

Samenvattend kan gesteld worden dat Lodewijks absolutistische manier van regeren niet alleen maar negatieve gevolgen had, maar de hoge belastingdruk en de militaire nederlagen vormden uiteindelijk wel het begin van het einde van het Ancien Régime (zie Franse Revolutie).

Lodewijk XIV

[bewerk] Kunst

Lodewijk wilde de absolute macht; hij leefde 'als God in Frankrijk'. Om dat te benadrukken, heeft hij ook de kunsten voor zijn rekening genomen, daarvoor richtte hij de Koninklijke Academie voor Beeldhouw -en schilderkunst op. Hij was zelf een geschoold danser. De uitdraai en de vijf basisposities uit het klassiek ballet komen uit zijn tijd. Dit zijn onnatuurlijke houdingen. Behalve dat het handig is om de benen hoog op te tillen, staat dit ook symbool voor iets diepers: in Frankrijk wilde men laten zien dat men de natuur naar eigen hand kon zetten.

Hij duldde geen tegenspraak op het gebied van kunst en cultuur; zo liet hij Nicolas Fouquet arresteren in een jaloerse bui. De koning drukte een groot cultureel stempel op het Europa van de 17de eeuw: het was de gouden eeuw van Frankrijk. Vele talenten liet hij naar Versailles komen o.a. André Le Nôtre, Charles Le Brun, Jules Hardouin-Mansart, Moliere, Jean-Baptiste Lully, Hyacinthe Rigaud, Racine, François Girardon ...

De koning besefte maar al te goed dat de kunst ingeschakeld kon worden zoals in de contrareformatie. Hij maakte van de barok de Franse stijl bij uitstek.