Republika Çeke

Nga Wikipedia, Enciklopedia e Lirë


(Detaje)	(Detaje)

Moto Kombëtare: ?

Sistemi Republik

President Václav Klaus

Kryeministër Mirek Topolánek

Sipërfaqja
-totale
-ujore 78 886 km² - ( 114-ta)
2 %

Popullsia
- Totale
- Dendësia 10 210 000 (2004) - ( 78 -ta)
130 b. / km²

Monedha koruna

Zona kohore UTC + 01:00

Pavarësia
-Austro-Hungaria
-Çekosllovakia 28 Tetor 1918 - (shpallur)
1 Janar 1993 - (ndarë)
1 Janar 1993

Në OKB nga 19 Janar 1993

Himni kombëtar Ku është shtëpia ime?
Çekisht: Kde je domov muj?

Kodi i internetit TLD .cz

Prefiksi telefonik +420

redaktoni

Republika Çeke është një shtet në Evropën Qëndrore. Ajo ndan kufinjtë me Poloninë në veri, me Austrinë në jug, me Sllovakinë në lindje dhe me Gjermaninë në perëndim.

[redaktoni] Historia

Artikulli kryesor : Historia e Çekisë

Viset e Çekisë, në bazë të të dhënave arkeologjike çeke, kanë qenë të banuara që nga parahistoria. Që në nga Shekulli III, fise kelte kanë migruar në këtë pjesë. Ndër fiset e para kanë qenë Boi (fis keltë) dhe më vonë fisi gjermanë i markomanëve dhe fisi Quadi. Gjatë kohës së dyndjeve të mëdha të fiseve gjermane, nga pjesa qendrore e Evropës janë larguar në anë tjera shumë fise, po ashtu edhe nga viset e Çekisë. Gjatë kohës së këtyre dyndje vëren edhe elementet e para të fiseve sllave të ardhur nga Deti i Zi dhe regjioni i Karpateve. Lëvizje kjo që është vërejtur edhe nga shumë fise tjera sllave që vinin na Siberia dhe Evropa lindore (hunët, avarët, bullgarët, magjarët etj.). Fiset gjermane që jetonin më parë në viset Çeke u shpërngulen në viset jugore, shumica e tyre në Austrinë e sotshme.

Gjatë shekullit VII, murgu françeskanë, Samo i ndihmonte sllavët që të i luftonin avarët. Nga kjo ndihme e tij u krijua edhe shteti i parë sllav i njohur në Evropën qendrore. Mbretëria e Moravës ishte vazhdimësia e këtij shteti sllav në shekullin VIII.

Shteti Çek pas disa konflikteve në vitet e vona të shekullit IX-të u bashkua nga "Přemyslids". Mbretëria e Bohemisë ishte një fuqi vendore, mirëpo konfliktet fetare të ngjashme si ato të shekullit XV dhe të shekullit XVII nuk e linin të ngrihej në një fuqi më të madhe. Kështu bie nën ndikimin e Habsburëve dhe më vonë bëhet pjesë e Perandorisë së Austro Hungarisë.

Me fillimin e Luftës së I-rë Botërore dhe shpërbërjen e Perandorisë Austro-Hungareze, Çekia dhe shteti fqinjë i saj Sllovakia thirren shtetin e tyre të përbashkët, Çekosllovakinë në vitin 1918. Vendi i ri sovran në përbërjen e popullsisë së saj kishte një numër të madh banorësh gjermanë të cilët do të ndihmojnë aneksimin nga gjermania fashiste të Çekosllovakisë në vitin 1938 me marrëveshjen e Mynhenit(München). Gjatë kësaj kohe në Çeki u vendos një qeveri që përcillte interesat e gjermanëve, ndërsa Sllovakisë ju dha një autonomi e gjerë.

Pas Luftës së II-të Botërore, Çekosllovakia e rimëkëmbur bie nën ndikimin sovjetik (BRSS). Për shtypjen e kryengritjes ndaj këtij vendimi të fuqive botërore, marrshojnë pakti i Varshavës në Çekosllovaki. Në vitin 1989 Çekosllovakinë e përfshin "lëvizja paqësore demokratike" dhe më 1 janar 1993 deri ndarja e Çekosllovakisë në dy Republika sovrane, Çeki dhe Sllovaki. Në vitin 1999, Republika Çeke i bashkëngjitet paktit veriorë (NATO) dhe në vitin 2004 anëtarësohet në bashkimin Evropianë (BE).

[redaktoni] Politika

Artikulli kryesor Sistemi shtetror

[redaktoni] Njësit administrative

Artikulli kryesor Njësitë administrative

Republika Çeke ndahet në 14 njësi administrative të llojit regjion (org.:kraje, njëjës - kraj) dhe kryeqytetit (hlavní město) Praga (Praha). Këto njësi administrative ndahen më tutje në 77 njësi të nivelit të komunave (org.:okresy, njëjës okres)..

(Targa)	Org. Kraj	Regjioni	Qendra
A	Praga (Praha)	-
S	Středočeský kraj	Regjioni qendrorë Bohemia	qendra zyrtare në Pragë (Praha)
C	Jihočeský kraj	Regjioni jugor Bohemian	České Budějovice
P	Plzeňský kraj	Regjioni Plzenj	Plzeň
K	Karlovarský kraj	Regjioni Carlsbad	(Carlsbad)
U	Ústecký krajÚstí	Regjioni Ústí nad Labem	Ústí nad Labem
L	Liberecký kraj	Regjioni Liberec	Liberec
H	Královéhradecký kraj	Regjioni Hradec Králové	Hradec Králové
E	Pardubický kraj	Regjioni Pardubice	Pardubice
M	Olomoucký kraj	Regjioni Olomouc	Olomouc
T	Moravskoslezský kraj	Regjioni Moravian-Silesian	Ostrava
B	Jihomoravský kraj	Regjioni South Moravian	Brno
Z	Zlínský kraj	Regjioni Zlín	Zlín
J	Vysočina	Regjioni Vysočina	Jihlava

[redaktoni] Gjeografia

Artikulli kryesor Gjeografia e Çekisë

Sipërfaqja e përgjithshme e Çekisë është 78,866 km², shtrihet rreth koordinatave gjeografike 49 45 V, 15 30 L dhe 77,276 km² të kësaj sipërfaqeje janë tokë ndërsa 1,590 km² ujë.

Klima e Çekisë është kontinentale e ndryshueshme me verë të freskët gjerë të ftoftë dhe dimër të ftohtë.

Relievi i çekisë n Bohemi është shkëmborë i rrethuar nga malet e ulëta dhe rrafshnaltat ndërsa Moravia në jug merret si vend shkëmborë. Pika më e ultë gjendet nën brigjet e lumit Elbe (115m) dhe ajo më e lara në lartësi mbidetare prej 1,602 metrave në vendin e quajtur Snezka.