Чэхія
Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.
Чэ́хія, Чэ́ская Рэспу́бліка, ЧР (па-чэску: Česko, Česká republika, ČR) — краіна якая знаходзіцца пасярод Цэнтральнай Эўропы.
Чэхія мае мяжу зь Нямеччынай (810,7 км) на захадзе, з Аўстрыяй (466,1 км) на поўдні, са Славаччынай (251,8 км на ўсходзе й з Польшчаю (761,8 км) на поўначы. Чэхія складаецца з трох гістарычных рэгіёнаў — Багемія (Čechy), Маравія (Morava) й чэская Сілэзія (české Slezsko).
|
|||||
| Нацыянальны дэвіз: няма | |||||
 |
|||||
| Афіцыйная мова | чэская | ||||
| Сталіца | Прага | ||||
| Найбуйнейшы горад | Прага | ||||
| Урад
Прэзыдэнт
Прэм'ер-міністар |
Прэзыдэнцкая рэспубліка Вацлаў Клаус Мірэк Тополанэк |
||||
| Плошча - Агульная - % вады |
114-е месца ў сьвеце 78 886 км2 2% |
||||
| Насельніцтва - Агульнае (2004) - Шчыльнасьць |
78-е месца ў сьвеце 10 210 000 130/км² |
||||
| СУП - Агульны (2003) - на душу насельніцтва |
40-е месца ў сьвеце $180.8 млрд $17.715 |
||||
| Валюта | Чэская каруна (CZK) |
||||
| Часавы пас - улетку |
CET (UTC+1) СEST (UTC+2) |
||||
| Незалежнасьць Падзел Чэхаславаччыны |
1 студзеня 1993 |
||||
| Дзяржаўны гімн | Kde domov můj | ||||
| Аўтамабільны знак | CZ | ||||
| Дамэн верхняга ўзроўню | .cz | ||||
| Тэлефонны код | +420 |
||||
 |
|||||
Зьмест |
[рэдагаваць] Гicторыя
Першыя паселiшчы з’явiлiся ў Чэхіi ў перыяд неаліту.У 3 стагодзьдзi да нашай эры сюды прыйшлi кельцкiя плямёны. Пазьней iх зьмянiлi германскiя плямёны. Славяне з рэгiёнаў Чорнага мора й Карпацкiх гор прыйшлi на тэрыторыю сучаснай Чэхіi ў 5 стагодзьдзi. У 7 стагодзьдзi была створана першая славянская дзяржава – Вялікая Маравія. У 874 годзе тут было прынята хрысьціянсва . Пасьля непрацяглага вугорскага нашэсьця ў 10 стагодзьдзi на месцы Вялiкай Маравii ўтварылася новая дзяржава – Багемія. У 14 стагодзьдзi Багемія стала часткай Сьвяшчэннай Рымскай Iмперыi .З таго часу й да 1918 года чэскія землi знаходзiлiся пад уладай немцаў цi аўстрыйцаў . Чэхі неаднаразова ўздымалi паўстаньнi. Самымi буйнымi былi паўстаньнi 15 й 17 стагодзьдзяў. Яны ўвайшлi ў гiсторыю пад назвамi Гусіцкія войны й Багемскае паустанне (якое паклала пачатак Трыццацiгадовай Вайне) адпаведна. У вынiку распаду Аўстра-Венгрыi ў 1918 годзе чэхі разам са славакамi стварылi незалежную рэспублiку Чэхаславаччыну. Але праicнавала яна нядоўга. У 1938 годзе Нямеччына далучыла да сваёй тэрыторыi Судзецкую вобласьць, асноўную частку насельнiцтва якой складалi немцы, а ў 1939 - усю астатнюю тэрыторыю Чэхаславаччыны. Пасьля паражэньня нацысцкай Нямеччыны ў траунi 1945 года Чэхаславаччына ўвайшла ў сьферу ўплыву СССР. У 1968 годзе ўваход у Чэхаславаччыну войска краiн Варшаўскай Дамовы прыпынiў спробы кiраунiцтва краiны лiбералiзаваць жыцьцё падчас Праскай Вясны. У 1989 годзе Чэхаславаччына аднавiла сваю свабоду.1 студзеня 1993 года дзяржава мiрна падзялiлася на дзьве незалежныя краiны: Чэхію i Славаччыну. У 1999 Чэхія сталася чальцом NATO, а ў 2004 - Эўрапейскага Зьвязу.
[рэдагаваць] Палiтычны лад
Згодна з канстытуцыяй, Чэхія – парляменцкая рэспубліка. Кiраўнiк дзяржавы – прэзідэнт, якi абiраецца парляментам тэрмiнам на 5 год. Прэзідэнт таксама мае асаблiвыя паўнамоцтвы прызначаць судзьдзяў Канстытуцыйнага Суда, распускаць парлямент пры пэўных умовах, блакаваць рашэньнi парлямента. Ён таксама прызначае прым’ер-міністра, якi вызначае ўнутраную i зьнешнюю палiтыку, а таксама iншых чальцоў кабiнету па прапанове прым’ер-міністра. Чэскі парлямент складаецца з дзьвюх палат: Палаты прадстаунiкоў i Сената. 200 чальцоў Палаты прадстаунiкоў абiраюцца тэрмiнам на 4 гады па сiстэме прапарцыянальнага прадстаўнiцтва. 81 чалец Сената абiраецца на 6 год. Трэцяя частка Сената зьмяняецца кожныя 2 гады. Чальцы Канстытуцыйнага Суда прызначаюцца прэзідэнтам тэрмiнам на 10 год.
[рэдагаваць] Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел
Найбуйнейшай адміністрацынай адзінкай Чэскай Рэспублікі зьяўляецца край. У 2000 годзе Чэская Рэспубліка была падзелена на 14 краеў:
| Край | Сталіца | Насельніцтва (2003) | |
|---|---|---|---|
| Галоўнае места Прага | Прага | 1.160.118 | |
| Сярэднячэскі | Прага | 1.125.735 | |
| Пауднёвачэскі | Чэскія Будзэёвіцы | 624.778 | |
| Пльзэнькі | Пльзэнь | 549.369 | |
| Карлаварскі | Карлавы Вары | 303.761 | |
| Усьцецкі | Усьці над Лабэм | 819.442 | |
| Лібэрэцкі | Лібэрэц | 427.418 | |
| Кралёваградэцкі | Градэц Краловэ | 548.698 | |
| Пардубіцкі | Пардубіцы | 506.849 | |
| Высачына | Йіглава | 517.959 | |
| Паўднёвамараўскі | Брно | 1.122.759 | |
| Оламоўцкі | Оламоўц | 637.401 | |
| Злінскі | Злін | 593.458 | |
| Мараўскасілезскі | Острава | 1.264.347 |
[рэдагаваць] Геаграфiя
Рэльеф краiны складаецца з раўнiн i схiлаў, вакол якiх знаходзяцца горы: Рудныя горы, Чэскі лес, Шумава, Крконошэ, Бэскіды. Самая высокая кропка краiны – гара Сьнежка ў Крконошах, на мяжы с Польшчай. Усходняя частка краiны ў асноўным складаецца са схiлаў. Лес займае 35% плошчы Чэхіi. Найбуйнейшыя рэкі – Лабэ, Влтава, Марава, Дыя, Одра. Асноўныя карысныя выкапні – вугаль, каалін, уран.
[рэдагаваць] Эканомiка
Чэская эканомiка адна з самых пасьпяховых сярод посткамунiстычных эканомiк. Галоўная праблема – высокi ўзровень карупцыi. Вялікая дзяржаўная запазычанасьць можа стаць сур’ёзнай праблемай у будучынi. Завяршэнне прыватызацыi ў галiне тэлекамунiкацый, а таксама ў банкаўскай i энэргетычнай сьферах павiнна даць новы iмпульс разьвiцьцю эканомiкi. Чэскі ўрад мае намер увесьцi эўра ў 2010 годзе.
[рэдагаваць] Насельніцтва
Большасьць насельнiцтва Чэхіi (95%) cкладаюць этнiчныя чэхі й размауляюць па-чэску, а таксама славакi(2%), немцы, цыганы, вугорцы, украінцы, палякі. Негледзячы на вялiкую колькасьць рэлiгiйных будынкаў большасьць жыхароў Чэхіi cкладаюць атэісты (59%), каталікі cкладаюць 27%, пратэстанты – 1.2%, гусіты – 1%.
[рэдагаваць] Зьнешнія спасылкі
- Афіцыйны чэскі партал
- Ўлада Чэскай Рэспублікі
- Парлямант Чэскай Рэспублікі
- Сэнат Чэскай Рэспублкі
- Рэзыдэнцыя Прэзыдэнта Чэскай Рэспублікі
- Партал Дзяржаўнай адміністрацыі
| Краіны Эўропы |
|---|
| Азэрбайджан | Альбанія | Андора | Армэнія | Аўстрыя | Баўгарыя | Беларусь | Босьнія і Герцагавіна | Бэльгія | Ватыкан | Вугоршчына | Вялікабрытанія | Гішпанія | Грузія | Грэцыя | Данія | Ірляндыя | Ісьляндыя | Італія | Казахстан¹ | Кіпр | Латвія | Летува | Ліхтэнштайн | Люксэмбург | Малдова | Мальта | Манака | Нарвэгія | Нідэрлянды | Нямеччына | Партугалія | Польшча | Расея¹ | Рэспубліка Македонія | Румынія | Сан-Марына | Славаччына | Славенія | Сэрбія | Турцыя¹ | Украіна | Фінляндыя | Францыя | Харватыя | Чарнагорыя | Чэхія | Швайцарыя | Швэцыя | Эстонія |
| Залежныя тэрыторыі: Акратыры | Выспа Мэн | Гернсі | Гібралтар | Ян Маен | Джэрсі | Дэкелія | Свальбард | Фарэрскія выспы |
| ¹ Часткова знаходзіцца ў Азіі |
