Vrede van Versailles (1919)

Zie Eerste Wereldoorlog voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Door het Duitse Rijk afgestane gebieden
1. Noord-Sleeswijk: aan Denemarken
2. Posen en West-Pruisen (grotendeels): aan Polen
3. Vrije Stad Danzig
4. Memelland: aan Litouwen
5. Oost-Opper-Silezië: aan Polen
6. Hultschiner landje: aan Tsjechoslowakije
7. Elzas-Lotharingen: aan Frankrijk
8. Eupen en Malmedy: aan België

De Vrede van Versailles was het belangrijkste verdrag dat een einde maakte aan de Eerste Wereldoorlog. Het werd gesloten tussen Duitsland en de verschillende geallieerde en geassocieerde mogendheden in de oorlog en was één van de vijf vredesverdragen, die tot stand kwamen door de vredesconferentie in Parijs. Het verdrag werd getekend op 28 juni 1919 (precies vijf jaar na de moord op Frans Ferdinand, de directe aanleiding voor het uitbreken van de oorlog) in het kasteel van Versailles. Ondertekenaars waren van geallieerde kant onder meer de Franse eerste minister Georges Clemenceau, zijn Britse collega David Lloyd George en de Amerikaanse president Woodrow Wilson (Wilson had erop aangedrongen dat de geallieerde regeringsleiders persoonlijk aan de onderhandelingen deelnamen). De Duitse ondertekenaars waren de ministers Hermann Müller en Johannes Bell. De Duitsers hadden niet aan de onderhandelingen mogen deelnemen en kregen de bijzonder zware voorwaarden voorgelegd zonder dat ze er nog veel aan konden veranderen. Daardoor werd het "dictaat van Versailles" in Duitsland als een zware vernedering beschouwd.

De bekende Britse econoom John Maynard Keynes die als topambtenaar de vredesbesprekingen had bijgewoond, waarschuwde indertijd in een boek (The Economic Consequences of the Peace, 1919) voor de zijns inziens desastreuze gevolgen van dit vredesverdrag. Bij het tekenen van het verdrag werd ook de Volkenbond opgericht

[bewerk] Inhoud van het verdrag

Het verdrag, waarvan het handvest van de Volkenbond een integraal deel vormde, telde 440 artikelen. Het was het eerste grote verdrag waarvan de officiële tekst zowel in het Engels als in het Frans was opgesteld (tot dan waren de meeste internationale overeenkomsten in het Frans). 1919 verdrag officieel

[bewerk] Nieuwe grenzen

Duitsland moest onmiddellijk een aantal gebieden afstaan:

• Elzas-Lotharingen aan Frankrijk,
• delen van Posen en West-Pruisen aan Polen (de Poolse Corridor),

Danzig kreeg een speciaal statuut onder gezag van de Volkenbond: de Vrije Stad Danzig

Van nog een aantal Duitse gebieden werd de bestemming bepaald door een volksraadplegingen:

• Eupen-Malmedy: ging uiteindelijk naar België.
• Delen van Oost-Pruisen: bleven uiteindelijk bij Duitsland.
• Opper-Silezië: een oostelijk deel ging naar Polen, een klein deel naar Tsjechoslowakije.
• Sleeswijk-Holstein: Noord-Sleeswijk ging naar Denemarken (vreemd genoeg had Denemarken niet aan de oorlog deelgenomen en was het ook geen partij bij het verdrag).

• Het Saargebied (het huidige Saarland) kwam onder bestuur van de Volkenbond en de mijnen aldaar werden Frans, voor een periode van 15 jaar. Nadien zou er een volksstemming moeten worden gehouden (in 1935 zou het gebied naar Duitsland terugkeren).

• De Duitse gebieden ten oosten van de Rijn zouden voorlopig nog door de geallieerden bezet blijven in drie zones, die zouden worden ontruimd na respectievelijk 5, 10 en 15 jaar.

• Oostenrijk mocht zich niet verenigen met Duitsland (verbod op de Anschluss).

• Duitsland deed afstand van al zijn koloniën.

[bewerk] Ontwapening

zie ook het artikel over de Kriegsmarine over de opgelegde beperkingen

Duitsland mocht nog enkel een beroepsleger van maximaal 100.000 militairen hebben. De generale staf van het leger moest verdwijnen. Bepaalde wapens, zoals tanks, werden verboden. De marine mocht geen onderzeeboten hebben en geen schepen groter dan 10.000 ton, waarbij een uitzondering werd gemaakt voor enkele pre-Dreadnought type pantserschepen. Een luchtmacht werd helemaal verboden.

In grensgebieden en langs de kust mochten geen versterkingen gebouwd worden. Het Rijnland, een gebied tussen de grens en vijftig kilometer ten oosten van de Rijn werd gedemilitariseerd: er mochten geen Duitse troepen aanwezig zijn. Ten slotte moesten oorlogsmisdadigers worden uitgeleverd (wat nooit zou worden uitgevoerd).

[bewerk] Herstelbetalingen

Duitsland erkende gedwongen dat het verantwoordelijk was voor de geleden oorlogsschade en moest die vergoeden. In afwachting van een definitieve schaderegeling moest het al herstelbetalingen doen in natura: alle grote koopvaardijschepen, een vijfde van de vissersvloot, grote hoeveelheden steenkool, locomotieven, machines, enzovoort, aan de zwaarst getroffen landen, waaronder België.

Ten slotte kreeg Duitsland nog allerlei andere beperkingen, zoals internationale controle op de luchtvaart en de scheepvaart op de grote rivieren.

[bewerk] De gevolgen van het verdrag

De totale vernedering van Duitsland kon niet beletten dat in Frankrijk grote teleurstelling heerste over de vrede van Versailles. De Fransen hadden Duitsland zoveel mogelijk willen verzwakken, bijvoorbeeld door het in stukken op te delen, maar president Wilson vond dat strijdig met het zelfbeschikkingsrecht der volkeren en de Britten wilden Frankrijk niet te sterk maken ten opzichte van Duitsland.

Het Amerikaanse Congres zou uiteindelijk het verdrag van Versailles verwerpen, hoewel Wilson er zo'n zware stempel op gezet had. De Verenigde Staten sloten later een afzonderlijk vredesverdrag met Duitsland en traden niet toe tot de Volkenbond.

De economische gevolgen voor Duitsland waren zeer zwaar. Het totale bedrag van de Duitse herstelbetalingen zou in 1920 op de conferentie van Boulogne worden vastgelegd op het fabelachtige bedrag 269 miljard goudmark, te betalen in 42 jaar. De Duitsers konden dit niet betalen en stribbelden op allerlei manieren tegen. Als reactie bezetten Frankrijk en België in 1923 het Ruhrgebied. De herstelbetalingen werden voor het eerst herschikt door het plan Dawes in 1924. In 1930 volgde het plan Young, waardoor Duitsland nog maar 34,5 miljard goudmark moest betalen in 59 jaar. Het uitbreken van de economische crisis dwarsboomde al deze voornemens en op de conferentie van Lausanne in 1932 werd definitief een punt gezet achter de herstelbetalingen. De afkeer tegen het Diktat in Duitsland was zo groot dat de nazi's er hun voordeel uit haalden. Democratische politici in Duitsland die het verdrag hadden goedgekeurd werden als verraders bestempeld.

De militaire bepalingen van het verdrag werden al gedeeltelijk omzeild door het Duitse leger in de jaren 1920. Door het verdrag van Locarno was er al voortijdig een einde gekomen aan de geallieerde bezetting in Duitsland. Toen Adolf Hitler in 1933 aan de macht was gekomen, was het verdrag ten dode opgeschreven. Het feit dat de andere grote mogendheden niet waren begonnen te ontwapenen, zoals ze eerder beloofd hadden, was voor Hitler een aanleiding om zich van het "juk van Versailles" te ontdoen.

[bewerk] Zie ook

• Lijst van verdragen
• Kasteel van Versailles