Totalitarisme
Totalitarisme is een systeem waarbij de staat bijna volledige controle heeft op het dagelijks leven van mensen, zowel in politiek, cultureel, filosofisch, godsdienstig als in sociaal of economisch opzicht. De heersende ideologie in een totalitaire staat wordt gepropageerd als de enig mogelijke weg naar een betere toekomst. Eén en ander moet worden onderscheiden van autoritarisme. Autoritaire stelsels zijn stelsels waarbij de overheid geen politieke en culturele vrijheid toelaat, en er geen vrije verkiezingen zijn. Maar in zo'n autoritaire staat kan het zijn dat andere terreinen van maatschappelijk leven niet worden gereguleerd door de overheid.
Totalitarisme wordt ook gezien als het tegenoversgestelde van de democratie, al bestaat er volgens sommige politicologen ook zoiets als een totalitaire democratie, waarbij een democratisch verkozen overheid alles tot in de details wil gaan reguleren, bijvoorbeeld wat de kinderen op school moeten leren (te stringente en allesbepalende onderwijsnormen of eindtermen). Deze kritiek op de democratie zou ook ooit geformuleerd zijn door Mussolini.
Voorbeelden van totalitaire (en bovendien gewelddadige) regimes waren onmiskenbaar het nationaal-socialisme in Duitsland onder Hitler (1933-1945) en het communisme in de Sovjet-Unie, zeker onder Stalin (1922-1953). Kenmerken van het totalitaire nationaal-socialisme in Duitsland zijn: censuur (controle op kranten, kunst e.d.), het verbod op andere politieke partijen, de vervanging van oude schoolboeken door werk waarin Duitsland in een goed daglicht werd gezet, voornamelijk op het gebied van de geschiedenis en de controle door de Gestapo, de geheime politie.
Met haar boek uit 1951, The Origins of Totalitarianism, waarin zij die regimes analyseerde, gaf Hannah Arendt het woord zijn hedendaagse betekenis.
[bewerk] Hedendaags totalitarisme
Doordat het woord een erg negatieve bijklank heeft, moet men voorzichtig zijn om een regime of een ideologie totalitair te noemen.
- Een voorbeeld is Birma en Noord-Korea zeker ook, bij de laatste wordt vast gehouden aan een stalinistisch systeem onder de 'geliefde leider', Kim Jong-Il, die bijna de status van allesbepalende godheid heeft.
- Van andere eenpartijstaten als Cuba, de Volksrepubliek China en Vietnam kan men wellicht zeggen dat ze eerder dictatoriaal dan totalitair zijn.
- Iran is nog op zekere hoogte totalitair, daar waar de sharia allesbepalend is, al is het minder dan gedurende de eerste jaren van de Islamitische Revolutie, en los van het feit dat het land tamelijk vrije verkiezingen kent.
- Met zijn boek uit 1964, De Eendimensionale Mens, beschreef Herbert Marcuse de Westerse wereld als weliswaar tolerant maar toch eenzijdig. Zo zouden de staat en de industrie, via regulering en andere zachte dwang, via onderwijs, ook via de massamedia en de reclame, meer en meer het hele (totale) leven van de mens in één welbepaalde richting (dimensie) stuwen, waar nauwelijks nog onderuit te komen is. De term die hij hiervoor gebruikte was 'repressieve tolerantie'.
 |
|
politiek | politiek spectrum | links | rechts | extreemlinks | extreemrechts |
