Enrico Fermi
Enrico Fermi (Rome, 29 september 1901 – Chicago, 28 november 1954) was een Amerikaans natuurkundige van Italiaanse afkomst. Hij geniet de grootste bekendheid voor zijn werk op het gebied van bèta-verval, de ontwikkeling van de eerste kernreactor en de mede-ontwikkeling van de kwantumtheorie. Hij won de Nobelprijs voor de Natuurkunde in 1938. Hij was tevens vrijmetselaar.
Hij stond aan het hoofd van het team dat de eerste kernreactor bouwde, waarin de eerste beheerste nucleaire kettingreactie plaatsvond en was een van de kopstukken van het Manhattanproject. Fermionen en het "Fermi National Accelerator Laboratory" (Fermi Lab) zijn naar hem genoemd, en verder het element Fermium en de Fermistatistiek. In 1956 werd de "Enrico Fermi US Presidential Award" in het leven geroepen ter herinnering aan zijn leven en werk en de afdeling aan de Universiteit van Chicago waar hij werkte heet tegenwoordig het Enrico Fermi-Instituut.
Inhoud |
[bewerk] Kinderjaren
Fermi was in zijn jeugd onafscheidelijk van zijn een jaar oudere broer Giulio, die in 1915 echter overleed bij een 'kleine operatie' voor een keelabces. Enrico wierp zich op de studie om te trachten dit te vergeten.
Een vriend van de familie, Adolfo Amidei, leidde Fermi's aandacht naar algebra, trigonometrie, analytische meetkunde, differentiaalrekening en theoretische mechanica. Amidei stelde ook voor dat Fermi niet naar de universiteit van Rome zou gaan maar naar de prestigieuzere "Scuola Normale Superiore" in Pisa, een speciaal instituut voor hoogbegaafde studenten. De examinator vond het wedstrijd-opstel van de 17-jarige Fermi goed genoeg voor een doctoraalexamen. De examinator nodigde Fermi uit en voorspelde hem een grote toekomst.
[bewerk] Middenjaren
In 1918 ging hij studeren aan het intituut in Pisa waar hij in 1922 een kandidaatsexamen aflegde. In 1923 bracht Fermi 6 maanden in Göttingen door bij Max Born, maar was niet gelukkig met de overmatig formele stijl van de belangrijkste school voor kwantummechanica van die tijd. In 1924 ontmoette hij Paul Ehrenfest in Leiden, en ook Einstein. Fermi werd benoemd tot hoogleraar in Rome, (Dit was het eerste curriculum in theoretische natuurkunde, voor hem ontworpen door professor Orso Maria Corbino, directeur van het natuurkundig instituut). Corbino hielp Fermi bij het samenstellen van zijn team, waar mensen als Edoardo Amaldi, Bruno Pontecorvo, Franco Rasetti, en Emilio Segré deel van gingen uitmaken. Ook Ettore Majorana nam deel, maar alleen aan de theoretische gedeelten. Deze groep stond later bekend als "The Panisperna Boys".
Deze groep verrichtte een aantal nu beroemd geworden experimenten. In 1933 verliet Rasetti Italië om naar Canada en de VS te gaan, Pontecorvo ging naar Frankrijk, en Segré ging lesgeven in Palermo.
[bewerk] Latere jaren
Fermi bleef in Rome tot 1938.
In 1938 won Fermi de Nobelprijs voor de Natuurkunde voor "het aantonen van het bestaan van nieuwe radioactieve elementen door bestraling met neutronen, en de daarmee samenhangende ontdekking van kernreacties veroorzaakt door langzame neutronen." Vanuit Stockholm, waar hij zijn prijs in ontvangst had genomen reisde Fermi met zijn kinderen en zijn vrouw Laura meteen door naar New York, waar hij in de VS een nieuw leven begon. Zijn vrouw was namelijk joods en in Italië waren net de rassenwetten van de fascisten van kracht geworden, reden voor Fermi om meteen te emigreren. Hij ging werken aan de Universiteit van Columbia.
Na aankomst in Columbia verifieerde hij de eerdere experimenten met kernsplitsing van Otto Hahn and Fritz Strassman (met behulp van Booth en Dunning). Hij begon toen met de bouw van de eerste kernreactor op Columbia. Fermi herdacht het begin van dit project in een toespraak die hij in 1954 gaf toen hij aftrad als voorzitter van de Amerikaanse Vereniging voor Natuurkunde (American Physical Society):
"Ik herinner mij de eerste maand, januari 1939, dat ik begon te werken bij de Pupin-laboratoria, nog zeer levendig. Niels Bohr gaf in die tijd lezingen op Princeton en ik herinner mij dat Willis Lamb op een keer heel opgewonden terugkwam en zei dat Bohr zich groot nieuws had laten ontglippen. Dat was de ontdekking van de kernsplijting en een eerste aanzet tot interpretatie daarvan. Wat later die maand hadden we de eerste ontmoeting in Washington waarbij het mogelijk belang van deze ontdekking half-grappenmakend half-ernstig werd besproken als een mogelijke bron van kernenergie".
Na de beroemde brief, ondertekend door Einstein, (opgesteld door Leo Szilard) aan President Roosevelt in 1939, verstrekte de Marine de eerste 6000 dollar subsidie voor onderzoek van kernenergie aan Columbia University, wat uiteindelijk uitgroeide tot het Manhattan project onder Fermi.
Fermi weer in zijn toespraak uit 1954: "Dat brengt ons op Pearl Harbor. Toen vertrok ik bij Columbia, en na een paar maanden forensen tussen Chicago en New York verhuisde ik uiteindelijk naar Chicago om daar te werken, en van dat moment af was het werk bij Columbia vooral gericht, met slechts een paar belangrijke uitzonderingen, op het isoleren van de isotopen voor het atoomenergieproject, dat door Booth, Dunning en Urey omstreeks 1940 was gestart."
Enrico Fermi was een briljant man, die een grote lenigheid van geest paarde aan een fikse dosis gezond verstand. Hij was een zeer begaafd theoreticus, zoals zijn theorie van het beta-verval bewijst. In het laboratorium was hij echter evenzeer begenadigd, en werkte daar snel en met groot inzicht. Fermi zei zelf vaak dat het zijn snelheid in het lab was die hem de Nobelprijs had bezorgd - zijn ontdekkingen zouden spoedig door een ander zijn gedaan, maar hij was alleen net de eerste geweest. Jacob Bronowski noemde hem "de op één na slimste man die ik ooit heb ontmoet" (de slimste was volgens hem overigens John von Neumann).
Toen hij zijn beroemde artikel over bèta-verval indiende bij het vooraanstaande tijdschrift Nature, werd het afgewezen omdat de redacteur vond dat het "speculaties bevatte die te ver van de realiteit af lagen". Fermi zag toen zijn ontdekking in het Italiaans en in het Duits gepubliceerd worden voor de Engelstalige publicatie. Hij vergat deze ervaring van het zijn tijd voor te zijn geweest nooit meer, en raadde zijn studenten aan: "Wees nooit de eerste: probeer de tweede te zijn."
[bewerk] Overlijden en daarna
Op 29 november, 1954 stierf Fermi aan kanker in Chicago en werd daar begraven op de Oak Woods begraafplaats. Hij was pas 53 jaar. Het lijkt meer dan uitsluitend speculatief om een verband te leggen tussen deze vroege dood en het jarenlang intensief omgaan met gevaarlijk radioactieve stoffen in een tijd waarin de gevaren daarvan nog niet volledig werden onderkend.
[bewerk] Externe links
| Winnaars van de Nobelprijs voor de Natuurkunde (1926-1950) |
|
1926: Perrin | 1927: Compton, Wilson | 1928: Richardson | 1929: de Broglie | 1930: Raman | 1932: Heisenberg | 1933: Schrödinger, Dirac | 1935: Chadwick | 1936: Hess, Anderson | 1937: Davisson, Thomson | 1938: Fermi | 1939: Lawrence | 1943: Stern | 1944: Rabi | 1945: Pauli | 1946: Bridgman | 1947: Appleton | 1948: Blackett | 1949: Yukawa | 1950: Powell |
 |
Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden op de pagina Enrico Fermi op Wikimedia Commons. |
