Wikipedysta:Holek/brudnopis/Wikipedia

Z Wikipedii

Wikipedia
Nazwa strony	Wikipedia
Komercyjna?	Nie
Typ strony	Internetowa encyklopedia
Konieczność rejestracji	Opcjonalnie
Właściciel	Wikimedia Foundation
Autor	Jimmy Wales i Larry Sanger

Wikipedia to wielojęzyczny projekt internetowej encyklopedii open content. Działa w oparciu o oprogramowanie wiki, dzięki czemu pozwala na edycję każdemu użytkownikowi odwiedzającemu stronę. Słowo Wikipedia to połączenie wyrazów wiki i encyklopedia.

Projekt powstał 15 stycznia 2001 jako dodatek do pisanej przez ekspertów (aktualnie nieistniejącej) Nupedii i zarządzany jest przez organizację non-profit Fundację Wikimedia. Wikipedia ma ponad 4 600 000 artykułów we wszystkich edycjach językowych, włączając w to ponad 1,3 mln artykułów w wersji angielskiej oraz około 290 tys. haseł w wersji polskiej. Istnieje ponad 200 edycji językowych Wikipedii, z czego czternaście z nich ma ponad 50 tys. haseł. Niemiecka Wikipedia została również wydana na płycie DVD-ROM. Istnieją również propozycje wydania angielskiej edycji Wikipedii na płycie DVD lub w edycji papierowej oraz polskiej w edycji płytowej. Od początku istnienia Wikipedia zdobywa coraz większą popularność^[1] i uruchomiła różne siostrzane projekty. Powołując się na Alexę, Wikipedia jest jedną z 20 najczęściej odwiedzanych stron internetowych, a wiele stron uruchomiło jej mirrory lub forki.

Współzałożyciel Wikipedii, Jimmy Wales, nazwał ją "próbą stworzenia i dystrybucji wielojęzycznej wolnej encyklopedii o najwyższym możliwym poziomie dla każdej osoby na Ziemi w jej własnym języku^[2]". Jednakże kontrowersyjną sprawą jest wiarygodność i dokładność Wikipedii ze względu na podatność na wandalizowanie treści, nierówną jakość i niejednolitość artykułów, faworyzowanie i preferowanie konsensusu lub popularności nad pismami oficjalnymi. Z drugiej strony możliwość dowolnej dystrybucji jej treści, ciągłe poprawki, duży zasięg i liczba edycji językowych spowodowały, że Wikipedia jest jednym z najczęściej cytowanych źródeł w Internecie.

[edytuj] Charakterystyka Wikipedii

Logo Wikipedii.

Slogan Wikipedii to "wolna encyklopedia, którą każdy może edytować". Zostało to umożliwione dzięki oprogramowaniu nazywanego "wiki", terminu początkowo używanego w pojęciu WikiWikiWeb i zapożyczonego z hawajskiego wyrażenia wiki wiki, oznaczającego "szybko". Jimmy Wales chciałby, aby Wikipedia ostatecznie osiągnęła poziom jakości "Britanniki lub lepszy" i aby została wydana jej papierowa edycja.

Pomimo tego, że istnieją (bądź istniały) inne projekty internetowych encyklopedii, żaden z nich nie osiągnął wielkości i popularności Wikipedii. Tradycyjne zasady tworzenia artykułów i autorstwa używane są w wielu encyklopediach, na przykład Encyklopedii filozoficznej Stanforda, (nieistniejącej teraz) Nupedii czy h2g2 i Everything2. W projektach, takich jak Wikipedia, Susning.nu, Enciclopedia Libre, WikiZnanie i inne wiki, w których artykuły pisane są przez różnych autorów, nie ma formalnego procesu recenzji artykułów. Wikipedia stała się największą encyklopedyczną wiki zarówno według ilości artykułów oraz liczby wyrazów. W przeciwieństwie do większości encyklopedii jej treść udostępniana jest na licencji GNU Free Documentation License (GFDL).

Wikipedia ma odpowiednie wytyczne odnośnie artykułów oraz ich przydatności, popularności i tym podobnych kwestii. Zalecenia te często są cytowane w dyskusjach o tym, czy dany fragment powinien zostać dodany, zmieniony, usunięty czy przeniesiony do któregoś z projektów siostrzanych. Jedną z głównych zasad Wikipedii jest "neutralny punkt widzenia", w którym muszą być napisane wszystkie artykuły. Dzięki "neutralnemu punktowi widzenia", artykuły muszą opisywać nie tylko jedną stronę zagadnienia, lecz także podać inne informacje tak, aby artykuł obrazował obiektywną prawdę.

[edytuj] Wolna treść

GNU FDL, licencja, na której udostępniana jest treść artykułów, jest jedną z wielu "copyleftowych" licencji praw autorskich, które pozwalają na redystrybucję, tworzenie prac pochodnych i komercyjne wykorzystanie zawartości. Gdy użytkownik wprowadza własną treść do projektu, prawo autorskie do tego tekstu dalej ma on, lecz jednocześnie zgadza się na udostępnienie własnej pracy na licencji GFDL. Dlatego też Wikipedia może zawierać (również zmodyfikowane, np. poprzez tłumaczenie, teksty) teksty z innych źródeł, które używają tej samej licencji.

Pomimo tego, że cały tekst Wikipedii dostępny jest na wolnej licencji, duży procent grafik i dźwięków w Wikipediach nie jest darmowy. Przykładami są loga korporacji, próbki piosenek czy chronione prawem autorskim zdjęcia nowych wiadomości. Wszystkie niewolne materiały używane są zgodnie z amerykańskim prawem fair use.^[3] Jednakże Wikipedia polska, niemiecka, portugalska oraz duńska zabraniają korzystania z materiałów, które nie są objęte wolnymi licencjami. W polskiej Wikipedii trwała debata czy nie pozwolić na umieszczanie grafik zgodnie z polskim prawem dozwolonego użytku, lecz po konsultacji z prawnikami okazało się to niemożliwe.

Zawartość Wikipedii była cytowana oraz forkowana przez setki stron dzięki zrzutom baz danych oraz używana na wykładach, w książkach i konferencjach. Treść Wikipedii wykorzystana była w sądzie amerykańskim^[4] oraz na stronie internetowej parlamentu Kanady (na stronie o ustawie Civil Marriage Act w liście "więcej informacji" znajduje się link do artykułu w angielskiej Wikipedii, same-sex marriage)^[5]. Niektórzy użytkownicy Wikipedii, Wikipedyści, tworzą (ogólną) listę takich użyć.^[6]

[edytuj] Edycje językowe

Przykład wielkości Wikipedii: Wikipedia w języku hebrajskim.^[7]

Na kwiecień 2006 Wikipedia posiada 132 "aktywne" edycje językowe (czyli takie z ponad 100 artykułami).^[8] Liczba wszystkich edycji Wikipedii to 229, a liczba wszystkich artykułów to 4 miliony.^[9]

Każda edycja językowa działa niezależnie od pozostałych. Żadna z edycji nie może być ograniczana hasłami z innej wersji językowej, a także żaden z artykułów o tym samym temacie nie musi być tłumaczony z innych. Tłumaczenie zautomatyzowane również jest całkowicie zabronione, ponieważ takie tłumaczenia często są nieprawidłowe i lepiej tłumaczyć je manualnie. Wszystkie edycje językowe muszą podporządkowywać się głównym zasadom, takim jak "neutralny punkt widzenia", jednakże mogą zawierać różne zmiany w tym zasadach wobec własnych wersji, lecz nie mogą one odbiegać od głównych założeń. Artykuły i obrazki udostępniane są pomiędzy Wikipediami dzięki linkom "InterWiki" i stronami z listami artykułów do tłumaczenia. Dodatkowo grafiki na wolnych licencjach udostępniane mogą być poprzez repozytorium mediów Wikimedia Commons. Wbrew opiniom niektórych Wikipedystów, artykuły tłumaczone to jedynie niewielka część artykułów w większości edycjach^[10].

Liczba artykułów w Wikipediach pokazuje wykładnikowy wzrost kilku głównych edycji językowych.

Poniżej znajduje się lista największych edycji językowych^[11] posortowane według liczby artykułów na dzień 30 sierpnia 2006 roku. (Liczba artykułów z różnych powodów nie jest jednak prawidłowym wykładnikiem do porównywania edycji. W niektórych wersjach Wikipedii może być tak, że połowa artykułów to krótkie artykuły stworzone przez boty internetowe.^[9] Dodatkowo wiele edycji mających dużą liczbę artykułów, ma stosunkowo mniejszą liczbę użytkowników: pomimo, że Wikipedie polska, holenderska, portugalska, szwedzka i włoska mają więcej artykułów niż hiszpańska Wikipedia, mają one mniejszą liczbę edytorów).

1. Angielska (1 354 044)
2. Niemiecka (457 164)
3. Francuska (352 783)
4. Polska (287 359)
5. Japońska (250 880)
6. Niderlandzka (223 569)
7. Szwedzka (180 811)
8. Włoska (191 036)
9. Portugalska (175 764)
10. Hiszpańska (147 692)

[edytuj] Edytowanie

Edytorzy sprawdzają zmiany w artykułach poprzez porównywanie dwóch wersji danego artykułu. Różnice między tymi wersjami pokazywane są kolorem czerwonym.

Praktycznie wszyscy odwiedzający mogą edytować zawartość Wikipedii oraz tworzyć nowe artykuły, a ich zmiany są widoczne natychmiast po naciśnięciu przycisku Zapisz. Wikipedia zbudowana została na przekonaniu, że współpraca pomiędzy użytkownikami poprawi zawartość merytoryczną haseł w czasie na drodze podobnej do tworzenia oprogramowania open-source. Niektórzy edytorzy Wikipedii opisali proces edycji artykułów jako "ewolucyjny proces darwinizmu społecznego"^[12].

Wiele osób korzysta z możliwości edycji Wikipedii do wykonywania nonsensownych edycji, lecz takie edycje są szybko znajdywane i cofane przez Wikipedystów. Ten model współpracy w czasie rzeczywistym pozwala edytorom na szybkie uzupełnianie istniejących tematów. Czasem jednak "współpraca" prowadzi do tak zwanych "wojen edycyjnych", czyli stanu, w którym edytorzy zmieniają artykuły według własnych informacji cofając wzajemne zmiany.^[13]

Strona "ostatnich zmian" pokazuje najnowsze edycji w polskiej Wikipedii. Ta strona jest często oglądana przez użytkowników cofających próby wandalizmu. Dostępny jest również kanał IRC, na którym można oglądać zmiany w artykułach "na żywo": #pl.wikipedia @ irc.wikimedia.org.

Artykuły zawsze mogą być edytowane, chyba, że artykuł jest zablokowany ze względu na częste wandalizmy lub wojny edycyjne. Wikipedia nie deklaruje, że którykolwiek artykuł jest "kompletny" lub "skończony". Autorzy artykułów nie muszą mieć żadnych formalnych kwalifikacji w danej dziedzinie, aby edytować artykuły oraz są oni powiadamiani, że ich wkład może być "dowolnie edytowany i rozpowszechniany" przez każdego. Artykuły nie są kontrolowane przez określonego użytkownika lub grupę użytkowników. Decyzje dotyczące zasad panujących na Wikipedii najczęściej podejmowane są w wynikach głosowania i dyskusji.

Stali edytorzy często tworzą własne "listy obserwowanych" artykułów o interesujących ich tematach po to, by sprawdzać zmiany w tych artykułach, wliczając w to ich uzupełnienia, dyskusje czy wandalizmy. Większość poprzednich wersji artykułów w Wikipedii również jest możliwa do odczytania, ponieważ zapisana jest w "historii edycji". Umożliwia to obejrzenie każdej wersji artykułu oraz ich porównywanie (widoczne na zdjęciu ekranu powyżej). Jedyne wyjątki to artykuły, które zostały usunięte. Te edycje widoczne są jedynie dla administratorów Wikipedii.

[edytuj] Historia

Wikipedia "powstała" z Nupedii.

Wikipedia powstała jako dodatkowy projekt dla Nupedii, darmowej encyklopedii internetowej, w której artykuły pisane były przez ekspertów na drodze procesu podobnego do encyklopedii papierowych. Nupedia została założona 9 marca 2000 przez firmę Bomis, Inc, portal internetowy. Głównymi osobami w firmie byli Jimmy Wales, CEO Bomisa, i Larry Sanger, redaktor naczelny Nupedii, a następnie Wikipedii. Nupedia była opisywana przez Sangera jako różniąca się od reszty encyklopedii tym, że udostępniana jest na wolnej dokumentacji, nie ma ograniczeń co do wielkości artykułów oraz nie jest stronnicza.^[14] Nupedia miała siedmiostopniowy proces recenzji przez wykwalifikowanych ekspertów danej dziedziny, lecz później okazało się, że jest to zbyt wolny proces potwierdzania wiarygodności artykułów. Nupedia, początkowo opłacana przez Bomis, miała zwrócić pieniądze poprzez dołączenie do strony reklam^[14]. Początkowo Nupedia licencjonowana była własną Nupedia Open Content License, później przeszła na licencję GFDL (główną licencję Wikipedii) na życzenie Richarda Stallmana.

10 stycznia 2001 Larry Sanger zaproponował na liście mailingowej Nupedii zbudowanie wiki obok Nupedia. Pod tematem "Zróbmy sobie wiki", napisał:

Wikipedia formalnie została założona 15 stycznia 2001 jako jedna anglojęzyczna edycja pod adresem http://www.wikipedia.com, a jej start został ogłoszony przez Sangera na liście mailingowej Nupedii.^[16] Od 10 stycznia był to dodatek do Nupedii, w którym wszyscy mogli pisać artykuły, a wybrane po recenzji artykuły trafiały do Nupedii. Wikipedia została odłączona od Nupedii po tym, jak uczestnicy projektu Nupedii odrzucili taki model tworzenia artykułów.^[17] Wikipedia rozpoczęła działalność jako osobny projekt bez kontroli ze strony Nupedii. Jej zasada "neutralnego punktu widzenia" została skodyfikowana w pierwszych miesiącach istnienia i była podobna do nupediowskiej zasady "niestronniczości". Do Wikipedii przenieśli się początkowi edytorzy Nupedii. Do końca pierwszego roku istnienia Wikipedia urosła do około 20 000 artykułów w 18 edycjach językowych. Pod koniec roku 2002 roku miała już 26 edycji językowych, 46 pod koniec 2003 i 161 pod koniec 2004.^[18] Nupedia i Wikipedia istniały równocześnie do 2003 roku, gdy wyłączono na zawsze serwery Nupedii, a jej tekst został przeniesiony do Wikipedii.

Angielska edycja Wikipedii 30 marca 2001, dwa i pół miesiąca po jej założeniu.

Wales i Sanger przypisują pomysł użycia wiki Wardowi Cunninghamowi i jego WikiWikiWeb lub Portland Pattern Repository. Wales wspomniał, że usłyszał o tym pomyśle od Jeremy'ego Rosenfelda, pracownika Bomis, który pokazał mu tą samą wiki^[19], ale było to po tym, jak Sanger usłyszał o jej istnieniu od Bena Kovitza, znającego wiki,^[17] który zaproponował Walesowi stworzenie wiki dla Nupedii. Na podobnym pomyśle wolnego dostępu, nie opartym jednak na wiki, istniał projekt GNUpedia. Projekt jednak przestał być aktywny, a jego autor, Richard Stallman, użyczył swojego wsparcia dla Wikipedii.^[20]

Obawiający się reklamowania i braku kontroli w anglocentrycznej Wikipedia, uczestnicy projektu hiszpańskiej Wikipedii stworzyli fork Wikipedii, Enciclopedia Libre, w lutym 2002. Później w tym samym roku Wales ogłosił, że Wikipedia nie będzie wyświetlała reklam, a projekt zostaje przeniesiony pod adres wikipedia.org. Również inne projekty forkowały Wikipedię z powodów niezgodności ich poglądów z zasadami Wikipedii. Takimi serwisami są, lub były, Wikinfo, które porzuciło zasadę "neutralnego punktu widzenia" na rzecz "sympatyzującego punktu widzenia".

20 czerwca 2003 roku z Wikipedii i Nupedii powstała Fundacja Wikimedia.^[21] Wikipedia i jej siostrzane projekty funkcjonyhą pod szyldem tej organizacji non-profit. Pierwszy siostrzany projekt Wikipedii, "In Memoriam: September 11 Wiki", został stworzony w październiku 2002, aby uszczegółowić zamach na World Trade Center;^[22] Wikisłownik, projekt słownika, uruchomiony został w grudniu 2002 roku. Wikicytaty, kolekcja cytatów, tydzień po uruchomieniu Wikimedia. Wikibooks, kolekcja darmowych książek, podręczników, itp., wystartował miesiąc później. W międzyczasie Fundacja Wikimedia uruchomiła również inne projekty wymienione na dole strony.

Wikipedia zwykle określa swój status na podstawie ilości artykułów. W pierwszych dwóch latach istnienia Wikipedia urosła o kilkaset artykułów. W 2004 ilość tworzonych artykułów dziennie wzrosła do wartości od 1 000 do 3 000 artykułów dziennie (licząc wszystkie edycje językowe). 22 stycznia 2003 angielska Wikipedia przekroczyła 100 000 artykułów.^[23] 20 września 2004 Wikipedia uzyskała swój milionowy artykuł licząc wszystkie edycje istniejące w tamtym czasie^[24], a angielska edycja uzyskała 500 000 artykuł 18 marca 2005^[25]. Około rok później angielska Wikipedia miała już milion artykułów. Milionowy artykuł stworzony został 1 marca 2006^[26]. Dodatkowo milionowe konto użytkownika zostało założone dwa dni wcześniej^[27].

17 września 2004 Fundacja Wikimedia złożyła wniosek do amerykańskiego urzędu patentowego, aby zatwierdzić znak Wikipedia® jako znak towarowy. Znak zatwierdzony został 10 stycznia 2006. Ochrona znaku towarowego przyznana została 16 grudnia 2004 w Japonii oraz 20 stycznia 2005 w Unii Europejskiej. Znak serwisowy, dziedzina znaku, to: "rozprowadzanie informacji w zakresie wiedzy encyklopedycznej poprzez Internet".

Aktualnie planowane jest licencjonowanie użycia znaku towarowego Wikipedii na w różnych produktach, na przykład książkach lub płytach DVD^[28]. Niemiecka Wikipedia zostanie wydrukowana w całości przez Directmedia w 100 tomach każdy po 800 stron. Druk rozpocznie się w październiku 2006, a wydawanie zostanie zakończone w 2010.

[edytuj] Oprogramowanie i sprzęt

Wikipedia wysyła ponad 2000 odpowiedzi na żądania wyświetlenia stron na sekundę. Ponad 100 serwerów zostało zainstalowanych, aby obsłużyć taki ruch.

Wikipedia działa na wolnym oprogramowaniu MediaWiki na kilku specjalnie do tego poświęconych serwerom, zlokalizowanych na Florydzie i w czterech różnych miejscach na świecie. MediaWiki jest Fazą III oprogramowania. Początkowo Wikipedia działała na UseModWiki, autorstwa Clifforda Adamsa (Faza I). Wstępnie wymagała użycia systemu CamelCase dla linków, później możliwe stało się użycie podwójnych nawiasów. W styczniu 2002 Wikipedia zaczęła działać na silniku PHP z bazą danych MySQL. To oprogramowanie (Faza II), napisane zostało specjalnie dla projektu Wikipedia przez Magnusa Manske. W odpowiedzi na wzrost zapotrzebowania, oprogramowanie przeszło kilka serii modyfikacji, aby poprawić jego działanie. Ostatecznie zostało napisane od nowa, tym razem przez Lee Daniela Crockera. Wprowadzone do użytku w lipcu 2002 oprogramowanie Fazy III nazwane zostało MediaWiki. Oparte zostało na licencji GNU General Public License i wykorzystane we wszystkich projektach Fundacji Wikimedia.

Zdjęcie części serwerów Fundacji Wikimedia.

Wikipedia była obsługiwana przez jeden serwer do 2003, gdy instalacja serwerów została rozbudowana do architektury wielowarstowej. W styczniiu 2005 projekt uruchomiony był na 39 serwerach dedykowanych zlokalizowanych na Florydze. Ta konfiguracja zawierała jeden główny serwer bazy MySQL, kilka serwerów zależnych, 21 serwerów sieci Web z serwerem Apache oraz siedem serwerów cache Squid. We wrześniu 2005 liczba serwerów wzrosła do około 100 serwerów w czterech lokacjach na świecie.

Żadania stron są wykonywane najpierw przez serwery pamięci podręcznej Squid. Żądania, które nie mogą zostać przez nie wykonane wysyłane są do dwóch serwerów z oprogramowaniem Perlbal, które wysyłają żądanie do serwera Apache o zapytanie do bazy danych o dany artykuł. Serwery sieci Web wysyłają strony na żądanie dla wszystkich edycji językowych Wikipedii. Aby jeszcze bardziej przyspieszyć wyświetlanie stron, strony wyświetlane przez anonimowych użytkowników zapisywane są w plikach pamięci podręcznej, aby nie było potrzeby ciągłego tworzenia danej strony. Fundacja Wikimedia rozpoczęła budowanie globalnej sieci serwerów pamięci podręcznej. Trzy takie serwery stoją we Francji oraz jeden w Holandii. Dzięki temu ładowanie stron Wikipedii nie przekracza zwykle 15 sekund. Aktualny status Wikipedii jest raportowanych przez użytkowników strony OpenFacts na stronieWikipedia Status (en).

[edytuj] Fundusze

Wikipedia utrzymywana jest z pieniędzy Fundacji Wikimedia. Koszty za czwarty kwartał 2005 wyniosły $321 000 z czego 60% zostało przeznaczone na rozbudowę sprzętu.^[29]

Firma Bomis odegrała ważną rolę na początku istnienia Wikipedii poprzez wsparcie finansowe oraz nieodpłatne udostępnienie własnej infrastruktury.

[edytuj] Krytyka i kontrwowersje

Zobacz więcej w osobnym artykule: Krytyka Wikipedii.

Wikipedia stała się kontrowersyjną stroną internetową, gdy zdobyła rozgłos i popularność. Wielu krytyków mówi, że otwarta natura Wikipedii powoduje, że staje się ona nieautorytatywna i nie jest wiarygodna oraz pozwala na tworzenie stronniczych artykułów i nieścisłości. Wikipedia jest również krytykowana za używanie niepewnych źródeł, lekceważenie braku referencji edytorów oraz jej podatność na wandalizm. Krytykami Wikipedii są m.in. sami edytorzy Wikipedii, eks-edytorzy, przedstawiciele innych encyklopedii oraz podmioty określonych artykułów.

Niedawno przeprowadzona została ankieta mająca na celu ocenienie wiarygodności i zasięg Wikipedii. Pięćdziesiąt osób przyjęło zaproszenie do oceny artykułu. Trzydziestu ośmiu ankietowanych zgodziło się lub mocno zgodziło się z twierdzeniem, że artykuł był dokładny, a dwudziestu trzech uznało artykuł za kompletny. Osiemnastu ankietowanych porównało artykuł z tym samym tematem w Encyklopedii Britannica. Sześciu z nich oznajmiło, że artykuł w Britannice jest bardziej dokładny, natomiast siedmiu uznało artykuł Britanniki za bardziej kompletny. Wybór ankietowanych nie polegał na wyborze losowym^[30].

[edytuj] Wiarygodność

Wikipedia była zarówno chwalona, jak i krytykowana za swoją otwartą naturę. Chwalącytwierdzą, że otwarta edycja artykułów poprawia po pewnym czasie jakość artykułów, natomiast krytycy twierdzą, że brak edycji przez ekspertów pogarsza ich jakość.

Wikipedia jest krytykowana za brak wiarygodności informacji, wszechstronności i upoważnień autorów. Wikipedia uważana jest za nizbyt wiarygodne źródło prac naukowych w porównaniu do różnych bibliotek, akademii i tekstów edytorów papierowych encyklopedii. Wielu wykładowców na uniwersytetach odradza studentom używanie jakiejkolwiek encyklopedii jako źródła, preferując źródła podstawowe.^[31] Strona internetowa Wikipedia Watch powstała, aby oskarżyć Wikipedię jako mającą "…masywny, niezasłużony wpływ na to, co jest rzetelną informacją."^[32]

Some argue that allowing anyone to edit makes Wikipedia an unreliable work. Wikipedia contains no formal peer review process for fact-checking, and the editors themselves may not be well-versed in the topics they write about. In a 2004 interview with The Guardian, librarian Philip Bradley said that he would not use Wikipedia and is "not aware of a single librarian who would". The main problem is the lack of authority. With printed publications, the publishers have to ensure that their data are reliable, as their livelihood depends on it. But with something like this, all that goes out the window."^[33] Although Wikipedia has a policy of citing primary sources, this is only sometimes adhered to. Similarly, Encyclopædia Britannica's executive editor, Ted Pappas, was quoted in The Guardian as saying: "The premise of Wikipedia is that continuous improvement will lead to perfection. That premise is completely unproven."^[34] On October 24, 2005, The Guardian published an article "Can you trust Wikipedia?" where a group of experts critically reviewed entries for their fields. Discussing Wikipedia as an academic source, Danah Boyd said in 2005 that "[i]t will never be an encyclopedia, but it will contain extensive knowledge that is quite valuable for different purposes."^[35]

Academic circles have not been exclusively dismissive of Wikipedia as a reference. Wikipedia articles have been referenced in "enhanced perspectives" provided on-line in Science. The first of these perspectives to provide a hyperlink to Wikipedia was "A White Collar Protein Senses Blue Light",^[36] and dozens of enhanced perspectives have provided such links since then. However, these links are offered as background sources for the reader, not as sources used by the writer, and the "enhanced perspectives" are not intended to serve as reference material themselves.

Some critics have suggested that Wikipedia cannot justifiably be called an "encyclopedia", a term which (it is claimed) implies a high degree of reliability and authority that Wikipedia, due to its open editorial policies, may not be able to maintain. However, Wikipedia does meet all the criteria for the basic definition of the word encyclopedia.

In a 2004 piece called "The Faith-Based Encyclopedia," former Britannica editor Robert McHenry criticized the wiki approach, writing:

In response to this criticism, proposals have been made to provide various forms of provenance for material in Wikipedia articles.^[38] The idea is to provide source provenance on each interval of text in an article and temporal provenance as to its vintage. In this way a reader can know "who has used the facilities before him" and how long the community has had to process the information in an article to provide calibration on the "sense of security". However, these proposals for provenance are quite controversial. Aaron Krowne wrote a rebuttal article in which he criticized McHenry's methods, and labeled them "FUD", the marketing technique of "fear, uncertainty, and doubt".^[39]

Former Nupedia editor-in-chief Larry Sanger criticized Wikipedia in late 2004 for having, according to Sanger, an "anti-elitist" philosophy of active contempt for expertise.^[40]

The English-language website also suffers from frequent timeouts, server errors and occasional downtime due to heavy user traffic. These problems have had a negative effect on Wikipedia's desired image as a fast and reliable source of information.

At the end of 2005, controversy erupted after journalist John Seigenthaler, Sr. found that his biography had been written largely as a hoax about Seigenthaler. This led to the decision to restrict the ability to start articles to registered users.

[edytuj] Coverage

Wikipedia's editing process assumes that exposing an article to many users will result in accuracy. Referencing Linus' law of open-source development, Sanger stated earlier: "Given enough eyeballs, all errors are shallow."^[41] Technology figure Joi Ito wrote on Wikipedia's authority, "[a]lthough it depends a bit on the field, the question is whether something is more likely to be true coming from a source whose resume sounds authoritative or a source that has been viewed by hundreds of thousands of people (with the ability to comment) and has survived."^[42] Conversely, in an informal test of Wikipedia's ability to detect misinformation, its author remarked that its process "isn't really a fact-checking mechanism so much as a voting mechanism", and that material which did not appear "blatantly false" may be accepted as true.^[43]

Wikipedia has been accused of deficiencies in comprehensiveness because of its voluntary nature, and of reflecting the systemic biases of its contributors. Encyclopædia Britannica editor-in-chief Dale Hoiberg has argued that "people write of things they're interested in, and so many subjects don't get covered; and news events get covered in great detail. The entry on Hurricane Frances was five times the length of that on Chinese art, and the entry on Coronation Street was twice as long as the article on Tony Blair."^[34] (As of December 2005, this is no longer the case.) Former Nupedia editor-in-chief Larry Sanger stated in 2004, "when it comes to relatively specialized topics (outside of the interests of most of the contributors), the project's credibility is very uneven."^[40]

Wikipedia has been praised for making it possible for articles to be updated or created in response to current events. For example, the then-new article on the 2004 Indian Ocean earthquake on its English edition was cited often by the press shortly after the incident. Its editors have also argued that, as a website, Wikipedia is able to include articles on a greater number of subjects than print encyclopedias may.^[44]

The German computing magazine c't performed a comparison of Brockhaus Multimedial, Microsoft Encarta, and Wikipedia in October 2004: Experts evaluated 66 articles in various fields. In overall score, Wikipedia was rated 3.6 out of 5 points ("B-")^[45] In an analysis of online encyclopedias, Indiana University professors Emigh and Herring wrote that "Wikipedia improves on traditional information sources, especially for the content areas in which it is strong, such as technology and current events."^[46]. The journal Nature reported in 2005 that science articles in Wikipedia were comparable in accuracy to those in Encyclopedia Britannica. Wikipedia had an average of four mistakes per article; Britannica contained three.^[47] On March 24, 2006, Britannica provided a rebuttal labeling the study "fatally flawed".^[48] However, Kenneth Kister's Kister's Best Encyclopedias, 2nd edition (1994) compared the accuracy of Britannica to several other encyclopedias. Britannica - although more accurate than many - was ranked lower than Encyclopedia Americana, World Book Encyclopedia, and Compton's Encyclopedia, all of which received perfect scores. It is unclear how Wikipedia would fare if compared to those works.

[edytuj] Społeczność

"Śmiało modyfikuj strony" stało się nieoficjalnym sloganem polskiej Wikipedii.

The Wikipedia community consists of users who are proportionally few, but highly active. Emigh and Herring argue that "a few active users, when acting in concert with established norms within an open editing system, can achieve ultimate control over the content produced within the system, literally erasing diversity, controversy, and inconsistency, and homogenizing contributors' voices."^[46] Editors on Wikinfo, a fork of Wikipedia, similarly argue that new or controversial editors to Wikipedia are often unjustly labeled "trolls" or "problem users" and blocked from editing.^[49] Its community has also been criticized for responding to complaints regarding an article's quality by advising the complainer to fix the article (a common complaint about open-source software development as well).^[50] It has also been described as "cult-like",^{[51][52][53][54]}, although, as these instances demonstrate, not always with entirely negative connotations.

In a page on researching with Wikipedia, its authors argue that Wikipedia is valuable for being a social community. That is, authors can be asked to defend or clarify their work, and disputes are readily seen.^[55] Wikipedia editions also often contain reference desks in which the community answers questions.

[edytuj] Autorzy

During December 2005, Wikipedia had about 27,000 users who made at least five edits that month; 17,000 of these active users worked on the English edition.^[56] A more active group of about 4,000 users made more than 100 edits per month, over half of these users having worked in the English edition. According to Wikimedia, one-quarter of Wikipedia's traffic comes from users without accounts, who are less likely to be editors.^[57]

Maintenance tasks are performed by a group of volunteer developers, stewards, bureaucrats, and administrators, which number in the hundreds. Administrators are the largest such group, privileged with the ability to prevent articles from being edited, delete articles, or block users from editing in accordance with community policy. Many users have been temporarily or permanently blocked from editing Wikipedia. Vandalism or the minor infraction of policies may result in a warning or temporary block, while long-term or permanent blocks for prolonged and serious infractions are given by Jimmy Wales or, on its English edition, an elected Arbitration Committee.

Former Nupedia editor-in-chief Larry Sanger has said that having the GFDL license as a "guarantee of freedom is a strong motivation to work on a free encyclopedia."^[58] In a study of Wikipedia as a community, economics professor Andrea Ciffolilli argued that the low transaction costs of participating in wiki software create a catalyst for collaborative development, and that a "creative construction" approach encourages participation.^[59] Wikipedia has been viewed as a social experiment in a variety of social, political, and economic systems, including anarchy, democracy, and communism.. Its founder has replied that it is not intended as one, though that is a consequence.^[60] Critics of Wikipedia have also viewed it as an oligarchy which is controlled primarily by its administrators, stewards, and bureaucrats, or simply by a small number of its contributors. Daniel Brandt of Wikipedia Watch has referred to Jimbo Wales as the "dictator" of Wikipedia; however, most Wikipedia users either do not consider Wales to be a dictator, or consider him to be one who rarely gives non-negotiable orders.^[61]

[edytuj] Nagrody

Wikipedia won two major awards in May 2004:^[62] The first was a Golden Nica for Digital Communities, awarded by Prix Ars Electronica; this came with a EU€10,000 grant and an invitation to present at the PAE Cyberarts Festival in Austria later that year. The second was a Judges' Webby award for the "community" category. Wikipedia was also nominated for a "Best Practices" Webby. In September 2004, the Japanese Wikipedia was awarded a Web Creation Award from the Japan Advertisers Association. This award, normally given to individuals for great contributions to the Web in Japanese, was accepted by a long-standing contributor on behalf of the project.

Wikipedia has received plaudits from sources including BBC News, Washington Post, The Economist, Newsweek, Los Angeles Times, Science, The Guardian, Chicago Sun-Times, The Times (London), Toronto Star, Globe and Mail, The Financial Times, Time Magazine, Irish Times, Reader's Digest, and The Daily Telegraph. Founder Jimmy Wales was named one of the 100 most influential people in the world by TIME Magazine in 2006.

[edytuj] Wikipedia w pop-kulturze

Zobacz: Wikimedia w pop-kulturze

[edytuj] Zobacz też

• Projekt internetowej encyklopedii
• Lista encyklopedii
• Open Site
• Nonsensopedia - parodia Wikipedii

[edytuj] Dalsze czytanie

Szukaj informacji na ten temat w projektach siostrzanych Wikipedii:
Definicja słownikowa w Wikisłowniku
Grafiki i media na Wikimedia Commons
Wiadomości na Wikinews

• Wstęp do Wikipedii
• odpowiedź na krytykę Nasza odpowiedź na krytykę
• Open Directory Project: Wikipedia

[edytuj] Linki zewnętrzne

• wikipedia.org, wielojęzyczny portal
  • pl.wikipedia.org, polskojęzyczna edycja
  • en.wikipedia.org, anglojęzyczna edycja
• Meta-Wiki, policy-related and technical discussions regarding Wikimedia
• Fundacja Wikimedia, "rodzic" Wikipedii i projektów siostrzanych
  • Fundacja Wikimedia Polska, polski oddział Fundacji Wikimedia
• Larry Sanger o początkach Wikipedii (en)
• Artykuł BBC o wadach Wikipedii (en)
• Artykuł brytyjskiego The Guardiana (en)
• Wywiad z założycielem Wikipedii, Jimmym Walesem," nPost, 1 października 2005. (en)
• Wikipedia w wiadomościach. Ogólne wiadomości i kanał rss. (wielojęzyczny)
• Dlaczego Wikipedia przetrwa sztorm z News.com (en)
• Porównanie Wikipedii i Encyklopedii Britannica przez czasopismo Nature (en)
  • Odpowiedź Britanniki na badania Nature'a (en)
• Krytyczne recenzje Wikipedii (en)
• Czy Wikipedia przetwa własny sukces?, Wharton School (en)
• Kto posiada Twoją biografię z Wikipedii?, The Register (en)
• Nonsensopedia (pl) i Wickerpedia (en), parodie Wikipedii

Projekty Fundacji Wikimedia
Wikibooks • Wikimedia Commons • Wikisłownik • Wikinews • Wikipedia • Wikicytaty • Wikiźródła • Wikispecies • Meta-Wiki

Kategoria:Encyklopedie internetowe Kategoria:Strony internetowe