Wikipedia

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu

Wikipedia (www.wikipedia.org) er frjálst alfræðirit sem er búið til í samvinnu, með svokölluðu wiki kerfi. Fyrir utan almennan alfræðitexta, er alfræðiefnið á síðunni oft tengt í almanök og landafræðiskrár, að auki er haldið utan um nýlega atburði.

Mestallur texti á Wikipedia fellur undir Frjálsa GNU handbókarleyfið en myndir og margmiðlunarefni fellur stundum undir önnur skilyrði.

Mest af efnisinnihaldi Wikipedia er komið frá notendum. Allt efnið er síbreytilegt og það verður aldrei fullkomnað. Vegna þessa er Wikipedia einstætt viðfangsefni.

[breyta] Forsaga

Sú hugmynd, að geta safnað allri þekkingu á einn stað, á rætur sínar að rekja allt til Alexandríusafnsins og Pergamon til forna. Með tilkomu internetsins, reyndu margir að búa til internetalfræðirit. Talsmaður frjáls hugbúnaðar, Richard Stallman, benti á notagildi „frjálsrar alhliða alfræðibókar og menntunarauðlindar“ árið 1999. Hann lýsti stofnun Wikipedia sem „spennandi frétt“ og frjálsi hugbúnaðarsjóðurinn hans hvetur fólk til þess að taka þátt og miðla efni.

Þann 20. september 2004 fóru greinarnar yfir 1 milljón. Milljónasta greinin var á hebresku og var um fána Kazakhstan.

[breyta] Saga

Fyrir utan einstaka tæknilega örðugleika hefur enski hluti Wikipedia starfað óslitið frá 10. janúar 2001. Nokkuð er hinsvegar á reiki hvenær íslenski hlutinn var stofnaður, og fer allt eftir því hvernig er talið.

Fyrsta gagnagrunnsbreytingin á íslenska hlutanum var gerð á greininni „WIKIng“ (sem síðar var eytt) þann 6. desember 2002 klukkan 19:43 UTC+0 [1] á dönsku og sú næsta nær ári síðar þann 24. nóvember 2003 [2] á nýnorsku, fyrstu viðbótinni á íslensku var hinsvegar gerð 5. desember 2003 kl. 11:54 um morgun og má telja að með henni hafi saga íslensku útgáfunnar hafist.

Sjá nánar Breytingar á íslensku Wikipedia á Wikisource.

[breyta] Hugbúnaður & vélbúnaður

Nýju þjónarnir í Flórída

Hugbúnaðurinn sem upprunalega keyrði Wikipedia hét UseModWiki. Hann var skrifaður af Clifford Adams („skref I“). Fyrst þurfti að nota CamelCase fyrir tengla; en fljótlega varð hægt að nota þá aðferð, sem nú er notuð ([[tengill]]). Í janúar 2002, byrjaði wikipedia að keyra á PHP wiki kerfi, sem notaði MySQL gagnagrunnskerfi, og bættust margir nýjir möguleikar við (og í leiðinni gerði CamelCase tengla ónothæfa). Nýja kerfið var sérstaklega skrifað fyrir Wikipedia verkefnið af Magnus Manske („skref II“). Eftir þó nokkurn tíma, hægðist mikið á kerfinu og það var nánast ómögulegt að gera neitt. Ýmsar breytingar og uppfærslur voru gerðar en þjónuðu aðeins tímabundnum tilgangi. Þá endurskrifaði Lee Daniel Crocke allt wiki kerfið frá grunni og hefur nýja útgáfan verið í notkun síðan í júlí 2002 („skref III“). Núverandi hugbúnaður heitir MediaWiki og er hann í notkun í mörgum öðrum verkefnum. Sá sem nú sér aðallega um að laga galla kerfisins og viðhald á gagnagrunninum heitir Brion Vibber.

Árið 2003 hafði sambandsleysi þjónsins rýrt „framleiðslugetu“ notenda. Margir kvörtuðu undan vandamálum með að breyta greinum og miklum hægagangi. Vandamálið var vegna þess að aðeins var einn þjónn að keyra öll wiki verkefnin.

Frá og með júní 2004, keyra verkefnin á níu tileinkuðum þjónum sem eru staðsettir í Flórída. Nýja uppsetningin samanstendur af einum gagnagrunnsþjóni og þrem vefþjónum, sem allir keyra stýrikerfið Fedora. Þjónarnir framreiða allar beiðnir, og túlka allar síður til notenda. Til að auka hraða frekar, eru síður sem óskráðir notendur biðja um geymdar í skyndiminni þar til þeim er breytt af einhverjum notanda, sem gerir það óþarfa að túlka vinsælustu síðurnar aftur og aftur. Beiðnir úr skyndiminni eru framreiddar af tveimur Squid þjónum. Annar Squid þjónninn þjónar líka sem tölvupóstþjónn Wikipedia.

Í febrúar 2005 var haldin söfnun fyrir nýjum vélbúnaði 75.000$ USD, söfnunin tókst vel og fór 15% yfir áætlað mark.

[breyta] Systurverkefni

Wikiorðabók Orðabók og samheitaorðabók	Wikibooks Frjálsar kennslu- og handbækur	Wikiquote Safn tilvitnana
Wikiheimild Frjálsar grunnheimildir	Wikispecies Safn tegunda lífvera	Wikinews Frjálst fréttaefni
Commons Samnýtt gagnasafn	Meta-Wiki Samvinna milli allra verkefna	Wikiversity Frjálst kennsluefni og verkefni