Hangyl

Z Wikipedii

Hangyl (koreańskie 한글) to alfabet koreański; składa się z 24 znaków, 14 spółgłosek i 10 samogłosek. Jest jednym z niewielu alfabetów, który został stworzony sztucznie a nie wyewoluował z hieroglifów czy ideogramów, jak to się działo w przypadku większości nowoczesnych języków. Każda sylaba zapisywana jest jako blok, na polu kwadratu, składający się ze znaków alfabetu (tzw. jamo). Słowa w tym alfabecie zapisywać można poziomo lub pionowo.

[edytuj] Nazwy

Słowo hangyl zapisane w alfabecie hangyl. Przy koreańskich literach podano ich odczytanie w transkrypcji poprawionej

• Nazwa hangyl (한글) została wymyślona przez Ju Si-gyeong w 1912 roku i oznacza w dawnym koreańskim "wielkie pismo" a w dzisiejszym "koreańskie pismo". Nazwa ta nie ma odpowiednika w chińskich znakach hancha. Słowo to wypowiada się hanɡɯl (wymowa IPA), i jest transkrybowane w następujące sposoby:
  • Hangeul lub Han-geul w transkrypcji poprawionej używanej przede wszystkim w Republice Korei
  • Han'gŭl lub hangŭl w transkrypcji McCune'a-Reischauera (czasami zapisuje się bez znaków diakrytycznych: hangul), używanej przede wszystkim w Korei Północnej
  • Hankul w romanizacji Yale
  • Hangyl w transkrypcji polskiej
• Pierwotna nazwa brzmiała Hunmin Jeongeum
• Północnokoreańczycy preferują nazwę Chosŏn'gŭl (조선글).

[edytuj] Jamo

"Jamo" (자모; 字母) to koreańskie określenie na litery wchodzące w skład alfabetu koreańskiego. Ja oznacza literę lub znak, mo - matkę. Jamo wchodzą w skład sylabogramów, jest to połączenie liter spółgłoskowych i samogłoskowych odpowiadające pojedynczej sylabie.

Występuje 51 jamo, z czego 24 są proste (nie złożone) i są odpowiednikami liter w alfabecie łacińskim. Pozostałe 27 jest złożeniami 2 lub 3 jamo podstawowych. Z pierwszych 24 jamo, 14 to spółgłoski (ja'eum; 자음; 子音; dosłownie "dźwięk dziecka") a 10 to samogłoski (moeum; 모음; 母音; dosłownie "dźwięk matki").

• 14 podstawowych spółgłosek
• 5 podwojonych spółgłosek
• 11 złożonych spółgłosek
• 10 podstawowych samogłosek
• 11 dyftongów

Cztery z podstawowych samogłosek mają kształt, który nie należy do podstawowych (zawiera dodatkowe kreski oznaczające zmiękczenie głoski) ㅑ (ya), ㅕ (yeo), ㅛ (yo) oraz ㅠ (yu).

[edytuj] Budowa Jamo

[edytuj] Spółgłoski

Budowa podstawowych spółgłosek jamo opiera się na modelu fizycznej morfologii języka, podniebienia, zębów i gardła w trakcie wymawiania danej litery. Można je podzielić na pięć grup, każdą z podstawowym kształtem i jedną lub więcej formą pochodną z dodatkowymi kreskami. Nazwy w nawiasach to tradycyjna sinokoreańska terminologia lingwistyczna.

• Spółgłoski tylnojęzykowe (아음 ; 牙音 ; a-eum; "dźwięk trzonowy"):
  • ㄱ g, ㅋ k
  • Podstawowy kształt: ㄱ przedstawia tylną część języka dotykającą podniebienie miękkie.
• Spółgłoski dziąsłowe (설음 ; 舌音 ; seol-eum; "dźwięk językowy"):
  • ㄴ n, ㄷ d, ㅌ t, ㄹ r/l
  • Podstawowy kształt: ㄴ przedstawia koniec języka dotykający dziąsła.
• Spółgłoski dwuwargowe (순음 ; 唇音 ; sun-eum; "dźwięk wargowy"):
  • ㅁ m, ㅂ b, ㅍ p
  • Podstawowy kształt: ㅁ przedstawia położenie warg.
• Spółgłoski zębowe (치음 ; 齒音 ; chieum; "dźwięk zębowy"):
  • ㅅ s, ㅈ j, ㅊ ch
  • Podstawowy kształt: ㅅ początkowo wyglądał /\. Przedstawia widok boczny zębów.
• Spółgłoski zwarte (후음 ; 喉音 ; hueum; "dźwięk gardłowy"):
  • ㅇ ng, ㅎ h
  • Podstawowy kształt: ㅇ przedstawia kształt gardła.

[edytuj] Porządek alfabetyczny

W porządku alfabetycznym liter koreańskich nie mieszają się ze sobą spółgłoski i samogłoski, jak dzieje się to w alfabetach opartych na znakach łacińskich czy cyrylicy. Spółgłoski znajdują się przed samogłoskami. Dzisiejsze ustawienie liter zostało określone w 1527 roku przez Choi Sejin. W obu Koreach istnieje trochę odmienne ich położenie, ale podstawowe jamo znajdują się na tych samych pozycjach.

[edytuj] Wersja południowokoreańska

Obecny porządek alfabetyczny spółgłosek jamo:

ㄱ ㄲ ㄴ ㄷ ㄸ ㄹ ㅁ ㅂ ㅃ ㅅ ㅆ ㅇ ㅈ ㅉ ㅊ ㅋ ㅌ ㅍ ㅎ

Podwójne spółgłoski występują zaraz po ich podstawowej wersji.

Samogłoski:

ㅏ ㅐ ㅑ ㅒ ㅓ ㅔ ㅕ ㅖ ㅗ ㅘ ㅙ ㅚ ㅛ ㅜ ㅝ ㅞ ㅟ ㅠ ㅡ ㅢ ㅣ

[edytuj] Wersja północnokoreańska

Spółgłoski:

ㄱ ㄴ ㄷ ㄹ ㅁ ㅂ ㅅ ㅇ ㅈ ㅊ ㅋ ㅌ ㅍ ㅎ ㄲ ㄸ ㅃ ㅆ ㅉ ㅇ

Pierwszy ㅇ reprezentuje końcowy dźwięk /ng/. Ostatnie ㅇ reprezentuje początkowy element graficzny o zerowej wartości fonetycznej. Podwojone jamo zajmują miejsca przed ostatnim ㅇ, ale po wszystkich podstawowych spółgłoskach.

Samogłoski:

ㅏ ㅑ ㅓ ㅕ ㅗ ㅛ ㅜ ㅠ ㅡ ㅣ ㅐ ㅒ ㅔ ㅖ ㅚ ㅟ ㅢ ㅘ ㅝ ㅙ ㅞ

ㅐ oraz ㅔ znajdują się po podstawowych samogłoskach, nie po odpowiadającymi im ㅏ i ㅓ.

[edytuj] Nazwy spółgłosek

[edytuj] Nazwy samogłosek

Nazwa samogłoski jest sylabą wywodzącą się z połączenia litery ㅇ (ieung) i danej samogłoski:

Pisma świata

Alfabetyczne: Łaciński • Arabski  • Aramejski  • Braille'a  • Cirth  • Cyrylica  • Dewanagari  • Etiopski  • Fenicki  • Głagolica  • Gocki  • Grecki  • Gruziński  • Hawajski  • Hebrajski  • Ormiański  • Runiczny  • Tengwar
Sylabiczne: Czirokeski  • Dewanagari  • Gurmukhi  • Tybetański  • Hiragana  • Katakana  • Tamilski  • Tajski  • Laotański  • Bopomofo  • Sojombo  • Hangyl
Obrazkowe: Hieroglify  • Pismo pierwotne
Chińskie: Kanji  • Chińskie pismo tradycyjne  • Chińskie pismo uproszczone  • Hancha
Zobacz też: Alfabet  • Systemy pisma CJK  • Alfabet flagowy  • Alfabet Morse'a