Spółgłoska zwarta
Z Wikipedii
| Sposób artykulacji |
|---|
| ze względu rodzaj przegrody: |
| Spółgłoski zwarte |
| Spółgłoski zwarto-szczelinowe |
| Spółgłoski szczelinowe |
| Spółgłoski zwarto-otwarte: |
| Spółgłoski półotwarte |
| ze względu na jamy kanału głosowego: |
| Spółgłoski ustne |
| Spółgłoski nosowe |
| Ze względu na typ artykulacji ustnej: |
| Spółgłoski środkowe |
| Spółgłoski boczne |
| Ze względu na mechanizm przepływu powietrza |
| Spółgłoski wydechowe, płucne |
| Mlaski |
| Spółgłoski iniektywne |
| Spółgłoski ejektywne |
| Zobacz też: klasyfikacja spółgłosek, miejsce artykulacji, narząd artykulacji |
Spółgłoski zwarte powstają, gdy w czasie artykulacji dochodzi do blokady przepływu powietrza przez jamę ustną i nosową (zwarcia, implozji), po czym następuje gwałtownej jej przerwanie (rozwarcie, wybuch, eksplozja, plozja). Spółgłoski zwarte z plozją nazywa się spółgłoskami zwarto-wybuchowymi.
Spółgłoski zwarte należą do najbardziej rozpowszechninych dzwięków w językach świata. Prawie wszystkie języki posiadają głoski [p, t, k], a wyjątkowych wypadkach, gdy którejś z nich brak zwarcie krtaniowe ([ʔ]) ma status fonemu.
Spis treści |
[edytuj] Artykulacja
W artykulacji spółgłosek zwarto-wybuchowych można wyróżnić nastepujące fazy:
- implozja - w jamie ustnej dochodzi do zablokowanie przepływu powietrza,
- zwarcie - napływające z płuc powietrze zatrzymuje się przed utorzoną blokadą,
- plozja - narastające ciśnienie przerywa zaporę, dochodzi do eksplozji.
Spółgłoski zwarte mogą też być artykulowane bez plozji. W języku wietnamskim wygłosowe spółgłoski zwarte wymawiane są bez plozji. (zob. plozja).
Spółgłoski zwarte, w szczególności bezdżwięczne, mogą też być wymawiane z przydechem.
Zwartym spółgłoskom bezdźwięcznym może towarzyszyć dodatkowe zwarcie strun głosowych, mówimy się wtedy o spółgłoskach ejektywnych.
[edytuj] Przykłady
W alfabecie fonetycznym IPA wymienione są m.in. następujące spółgłoski zwarte:
- dwuwargowe
- przednojęzykowe
- przednojęzykowe z retrofleksją
- środkowojęzykowe
- tylnojęzykowe
- języczkowe
- gardłowa
- [ʡ]
- krtaniowa (zwarcie krtaniowe)
[edytuj] Terminologia
Spółgłoski zwarte z plozją to inaczej spółgłoski zwarto-rozwarte, spółgłoski plozywne. Spółgłoski zwarte razem ze spółgłoskami nosowymi i zwarto-szczelinowymi tworzą wspólnie klasę spółgłosek okluzywnych (od łac. occlusio - zamknięcie).
[edytuj] Linki zewnętrzne
Spółgłoski zwarte w sindhi (łącznie 24 spółgłoski zwarte)
