Novemberrevolutie
De Novemberrevolutie is een reeks gebeurtenissen in Duitsland in 1918 en 1919 met als hoogtepunt het afzetten van de Duitse keizer Wilhelm II en de vorming van een democratische republiek. Evenals in de Russische februarirevolutie was er niet één partij die de opstand leidde, en arbeidersraden vergelijkbaar met de sovjets grepen de macht over het hele land. Maar de gebeurtenissen blijven politiek links polariseren, niet in het minst omdat de sociaal-democratische regering het paramilitaire Freikorps gebruikte om de extreem-linkse Spartacus-opstand te onderdrukken.
Evenals de Russische revolutie vond de Novemberrevolutie plaats in de context van de rampzalige gevolgen van de Eerste Wereldoorlog. De capitulatie door het opperbevel onder Erich Ludendorff veroorzaakte een politieke crisis die leidde tot de machtsovername door de liberale prins Maximiliaan van Baden. Hoewel de belangrijkste massa-arbeiderspartij, de Sozialdemokratische Partei Deutschlands (SPD), in de regering zat, bleek dit onvoldoende om de opstand te voorkomen.
Het oproer begon in Kiel op 4 november 1918, toen veertigduizend zeelui en mariniers de haven overnamen uit protest tegen plannen van de Duitse marineleiding voor een gevecht tegen de Britse marine, ondanks het feit dat de oorlog duidelijk verloren was. Op 8 november hadden arbeiders- en soldatenraden de macht gegrepen in het grootste deel van West-Duitsland, daarmee de basis leggend voor de zogenaamde radenrepubliek. De keizer werd op 9 november gedwongen af te treden, waarmee een einde kwam aan de Duitse monarchie. De SPD kwamen aan de macht in de nieuwe republiek, samen met de radicalere Unabhängige Sozialdemokratische Partei Deutschlands (USPD).
Maar het verenigde front viel eind december 1918 uiteen toen de USPD de coalitie verliet uit protest tegen de vermeende compromissen van de SPD met de (kapitalistische) status quo. Bovendien werd Duitsland in januari 1919 overspoeld door een tweede revolutionaire golf, aangevoerd door de communistische Spartacusbond. In reactie daarop gebruikte de sociaal-democratische leider Friedrich Ebert het Freikorps, een nationalistische militie, om het oproer te onderdrukken. De twee beroemdste slachtoffers van deze contrarevolutionaire operatie waren de Spartacistische leiders Karl Liebknecht en Rosa Luxemburg, die werden vermoord op 15 januari 1919. Tegen mei 1919 was revolutionair links verslagen.
De Novemberrevolutie legde de grondslagen voor de Weimarrepubliek, een parlementaire democratie die geplaagd werd door instabiliteit en polarisatie, en die getroffen werd door een reeks sociale crises, eindigend met haar vernietiging in 1933 door de Nazi's onder Adolf Hitler.
[bewerk] Zie ook
- Groot-Poolse Opstand
- Silezische Opstanden
