Antiklerikalisme
Antiklerikalisme is de stroming die zich keert tegen de clerus ('de geestelijkheid'), dat zijn de priesters van de kerk als groep. Meestal gaat het om een bepaald aspect van de handelwijze van Katholieke priesters die afgekeurd wordt door de antiklerikalen, zoals religieuze invloed op de politiek en het openbare leven.
Hoewel antiklerikalen doorgaans zelf niet religieus zijn, is antiklerikalisme niet hetzelfde als anti-religieus. Antiklerikalen keren zich gewoonlijk tegen politieke invloed van de kerk, maar niet per se tegen de kerk zelf. Antiklerikalen worden meestal gevonden in liberale en socialistische kringen. In radicalere vormen kan antiklerikalisme in botsing komen met godsdienstvrijheid. Antiklerikalen zijn vaak ook aanhangers van het secularisme.
Inhoud |
[bewerk] Antiklerikalisme in de geschiedenis
Antiklerikalisme kwam voornamelijk voor in landen waar de kerk een grote invloed had op het openbare leven. De meeste westerse landen zijn tegenwoordig al zozeer seculair (seculier), dat antiklerikalisme er feitelijk niet meer bestaat.
[bewerk] Frankrijk
Veel leiders in de Franse Revolutie keerden zich tegen de macht van de kerk. Kerkgoederen werden geconfisqueerd, en bisschoppen kwamen in overheidsdienst te staan. Het verste in het antiklerikalisme ging Maximilien de Robespierre, die de Rooms-Katholieke godsdienst poogde te vervangen door de deïstische cultus van het Opperwezen met geweld op te leggen.
Tijdens de reactie op de Franse Revolutie (Restauratie) keerde de invloed van de Kerk op het openbare leven weer terug. In 1905 werd dit opnieuw teruggedraaid en werd er een zeer sterke scheiding tussen kerk en staat ingevoerd, vaak tegen de zin van het Franse volk dat kerken verdedigde tegen confiscatie.
[bewerk] Mexico
In 1856 liet Miguel Lerdo de Tejada met de Ley Lerdo alle kerkelijke goederen confisqueren. Een jaar later werd in de grondwet van 1857 de scheiding tussen kerk en staat uitgeroepen. Conservatieven kwamen tegen al deze wetten in opstand, en een driejarige burgeroorlog brak uit, die gewonnen werd door de liberalen. Tijdens deze oorlog, in 1860, liet de liberale regering de vrijheid van godsdienst erkennen.
De grondwet van 1917 ging nog verder. Kloosterorden werden verboden, net zoals openbare geloofsbeleving buiten de kerk en religieus onderwijs. Volgens artikel 130 is het verboden voor priesters om zich verkiesbaar te stellen voor een politiek ambt, en is steun van de kerk aan politieke partijen verboden. Tegen deze grondwet kwamen in de jaren '20 de Cristero's in opstand. Velen van hen, voornamelijk de priesters, werden door regeringstroepen gedood. De grondwet van 1917 is nog steeds van kracht, maar niet alle antiklerikale artikelen worden nog nageleefd.
[bewerk] Turkije
Na zijn machtsovername schafte Kemal Atatürk het 1300 jaar oude kalifaat, waarin wereldlijke en religieuze macht gecombineerd werden, af. Hij verving de islamitische kalender voor de Gregoriaanse kalender en het Arabisch schrift voor het Latijns schrift.
[bewerk] Albanië
De communistische dictator Enver Hoxha ging het verst in zijn antiklerikalisme door religie te verbieden. Hierdoor was het communistische Albanië het enige land in de geschiedenis waar religie volledig verboden was. Alle religieuze gebouwen werden geconfisqueerd en vervolgens vernietigd of omgebouwd. Religieuze voorwerpen en boeken waren verboden en ouders mochten hun kinderen geen religieuze namen geven. Een dergelijk radicale vorm van antiklerikalisme wordt staatsatheïsme genoemd en werd in verwijderde vorm ook gevonden in de Sovjet-Unie en het Oostblok. Hier was religie weliswaar toegestaan, maar religieuze organisaties werden vaak wel vervolgd. Nog altijd bestaat in Viëtnam, Noord-Korea en Laos een vorm van staatsatheïsme. In China wordt vooral de ondergrondse Rooms-Katholieke Kerk nog altijd vervolgd en benadeeld, ofschoon de Chinees-Katholieke staatskerk wel erkend wordt.
