Porfiriaat
 |
Geschiedenis van Mexico | |
|
|
||
|
Meso-Amerika ( -1519) |
||
Het Porfiriaat (Spaans: Porfiriato) is een periode in de Mexicaanse geschiedenis die ruwweg duurde van 1876 tot 1911, de periode waarin Porfirio Díaz president van Mexico was. Het Porifiriaat werd gekenmerkt door een overwegen liberale economische politiek en een dictatoriale sociale politiek. Sociale en politieke spanningen leidden uiteindelijk tot de Mexicaanse Revolutie.
Inhoud |
[bewerk] Economie
Porfirio Díaz voerde een liberale economische politiek. Onder zijn bewind investeerden talloze buitenlandse investeerders in Mexico. Ook immigranten waren meer dan welkom. Díaz deed er alles aan om buitenlandse, voornamelijk Amerikaanse en Franse, industriëlen aan Mexico te binden. Dit ging vaak ten koste van Mexicaanse arbeiders en boeren. Uit het Porfiriaat stamt dan ook het gezegde "Mexico: moeder voor de buitenlanders, stiefmoeder voor de Mexicanen". Een belangrijke pion in het economisch beleid was Díaz' minister José Yves Limantour.
Veel geld werd gestoken in de infrastructuur. Zo werd er 20.000 kilometer aan spoorwegen aangelegd. Ook de mijnbouw werd gestimuleerd. Nieuwe zilvermijnen werden geopend in voorheen afgelegen gebieden. Sleutelwoord van het industriële beleid was import substitutie industrialisatie, Mexico moest zelf gaan produceren wat voorheen geïmporteerd moest worden. Ook de export nam toe, Díaz poogde van Mexico een exportland te maken door de arbeidskosten laag te houden. Dit ging dan ook zeer ten koste van het levenspeil van de bevolking.
Díaz bevorderde verder grootschalige landbouw. Hij maakte hiermee gebruik van de wet-Lerdo, die tijdens de Reforma al werd ingevoerd. Volgens deze wet werden kerkelijke en gemeenschappelijke gronden (ejido's) onteigend en bij opbod verkocht. Dorpsbewoners die eerst de ejido's bewerkten hadden in principe voorkeursrecht, maar toch kwam het erop neer dat grootgrondbezitters het meeste grond in handen kreeg. Zo werden er enorme landgoederen gecreëerd. Luis Terrazas bijvoorbeeld, bezat een landgoed van ongeveer 20.000 km² (ter vergelijking: Nederland heeft een oppervlakte van 41.528 km²). Toch vielen de landbouwopbrengsten tegen. Er was weliswaar enige groei, maar ten eerst kwam dat voornamelijk doordat er nieuwe grond in gebruik werd genomen, en niet omdat de oude grond efficiënter werd bebouwd, en ten tweede werd de groei in de voedselproductie bijna geheel teniet gedaan door de bevolkingsgroei. Hongersnoden kwamen daarom nog voor. Veel boeren werden het slachtoffer van peonage, een aan horigheid grenzende vorm van schuldslavernij. Eventuele opstanden hiertegen werden onderdrukt door de rurales, de beruchte plattelandspolitie. De rurales maakten gretig gebruik van de ley fuga die het hen toestond verdachten en misdadigers dood te schieten wanneer dezen probeerden te vluchten.
[bewerk] Politiek
Porfirio Díaz was oorspronkelijk aan de macht gekomen door het omverwerpen van Sebastián Lerdo de Tejada in 1876. Lerdo was in 1872 gekozen tot president, en in 1876 werd hij opnieuw gekozen. Dit was tegen het zere been van Díaz en andere anti-reëlectionisten. Volgens hen was Lerdo een dictator en moest omver geworpen worden. Na zijn termijn te hebben uitgezeten trad Díaz keurig af. De nieuwe president was Manuel González. In feite was González slechts een marionet van Díaz. González' regering liep weinig voorspoedig, en in 1884 liet Díaz zich weer opnieuw tot president kiezen. Wel moest hij de grondwet aanpassen, om hem een tweede termijn toe te staan. Later voerde hij nog een keer een grondwetswijziging door, dit keer om alle belemmeringen op herverkiezing te schrappen.
Elke vier jaar werd Díaz hierop herkozen. Intussen wist hij steeds meer greep op de macht te krijgen. Alle gouverneurs werden langzaam maar zeker vervangen door aanhangers van Díaz. Het politieke systeem in Mexico gedurende het Porfiriaat wordt wel een piramide van banden en loyaliteiten genoemd, met Pofirio Díaz bovenaan. Om zich heen verzamelde Díaz zijn technocratische adviseurs, cientificos genaamd. Tot op het laagste niveau liet hij zijn macht gelden. Hij richtte de rurales op, veredelde knokploegen die onruststokers op het platteland aan moesten pakken.
[bewerk] Cultuur
Porfirio Díaz was een francofiel, hij was een bewonderaar van de Franse cultuur. (Opmerkelijk genoeg vergaarde Porfirio Díaz voor het eerst roem door het Franse leger in de slag bij Puebla te verslaan) Hele wijken van Mexico-stad liet hij in Franse architectonische stijl opbouwen. Díaz liet tal van schilders uit Frankrijk overkomen en wilde alleen door Franse obers bediend worden. Toen Gustavo Campo een opera schreef over Nezahualcoyotl wegens de honderdjarige onafhankelijkheidsverklaring van Mexico werd deze in het Frans gezongen, en niet in het Spaans. Díaz' Franse gebruiken werden bespot door zijn tegenstanders. José Guadalupe Posada bijvoorbeeld, werd beroemd door zijn gravures van in Franse kleding uitgedoste skeletten.
[bewerk] Val
Hoewel de sociale problemen aan het eind van Díaz regering enorm waren, was het een politiek voorval dat hem uiteindelijk de das omdeed. In 1908 verklaarde hij in een interview met James Creelman dat hij zich in 1910 niet meer verkiesbaar zou stellen, omdat hij Mexico naar eigen zeggen voldoende 'opgevoed' had, en had klaargestoomd voor democratie. Hij kwam hier snel op terug, maar toch besloot de liberaal Francisco I. Madero zich kandidaat te stellen voor het presidentsschap. Madero wist al snel veel steun te vergaren, waarna Díaz hem gevangen zette. Bij de verkiezingsuitslag bleek dat Díaz met overweldigende meerderheid had gewonnen, en Madero maar een fractie van de stemmen had gehaald. Het was duidelijk dat hier bedrog in het spel was. Madero wist te vluchten naar de Verenigde Staten, waar hij het Plan van San Luis Potosí opstelde. Verschillende, overwegend socialistische rebellen sloten zich bij hem aan, waaronder Emiliano Zapata en Pancho Villa. Op 20 november 1910 brak de opstand tegen Díaz uit. Het federale leger, dat gedurende Díaz' regering nauwelijks gemoderniseerd was, was geen partij voor de opstandelingen. Begin 1911 vluchtte Díaz naar Frankrijk. Er vonden nieuwe verkiezingen plaats, die gewonnen werden door Madero. Madero's bondgenoten keerden zich echter tegen hem. De Mexicaanse Revolutie was losgebarsten, en het komende decennium zou Mexico een bloedbad worden.
[bewerk] Neo-Porfirisme?
Eind jaren '80 werden in Mexico tal van neoliberale hervormingen doorgevoerd, voornamelijk onder Carlos Salinas de Gortari. Dit beleid werd door tegenstanders neo-Porfirianisme genoemd. Volgens tegenstanders maakte Salinas de verworvenheden van de Revolutie, waaronder artikel 27 van de grondwet dat het grondbezit regelt, ongedaan. Verder menen ze dat Mexico door het ondertekenen van de NAFTA feitelijk onderworpen zal worden aan de Verenigde Staten net zoals dat gedurende het Porfiriaat het geval was. Aanhangers van Salinas protesteerden tegen deze term. Ze beargumenteerden dat tijden per definitie verschillen, en er daarom niet van neo-Porfirisme sprake kan zijn.
 |
Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden in de categorie porfiriato van Wikimedia Commons. |
