Inflatie
Dit artikel beschrijft het begrip inflatie in de economie. Voor het begrip inflatie in de kosmologie, zie kosmische inflatie.
Inflatie (letterlijk 'opblazen') of geldontwaarding is in de economie het verschijnsel dat geld steeds minder waard wordt. Dat komt, omdat de vraag naar een product sneller groeit dan de productiecapaciteit. Een inflatie van 2 of 3 procent per jaar wordt als acceptabel beschouwd. Een product dat dit jaar 100 euro kost, zal volgend jaar 102 tot 103 euro kosten. Als de lonen gelijklopend met de inflatie stijgen, blijft de koopkracht gelijk. In het andere geval stijgt of daalt de koopkracht. Het handhaven van een lage inflatie is een belangrijk doel van de instantie (regering of centrale bank) die het uitgeven van geld beheert, en daarmee van het monetair beleid. In Europa is dat inmiddels de Europese Centrale Bank (ECB).
De inflatie wordt gemeten door middel van de index: een lijst van producten (goederen en diensten) en hun prijs, die centraal wordt bijgehouden, en de evolutie van de prijs over de tijd bepaalt de inflatie. In Nederland worden die cijfers bijgehouden door het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Al dient hierbij een kritisch oog te worden opengehouden: de politiek heeft soms de neiging de index te willen beïnvloeden, bijvoorbeeld om de lonen minder snel te laten stijgen. Dan geldt de waarschuwing: 'Er zijn leugentjes, leugens en cijfers'. Al zou dat van officiële zijde uiteraard uitdrukkelijk worden ontkend.
Het is ook wel eens de vraag, of het begrip inflatie wel zo'n universeel begrip is en of het niet meer zou moeten worden genuanceerd. De prijzen voor huishoudelijke uitgaven door consumenten bijvoorbeeld kunnen met een heel ander percentage stijgen dan de prijzen van grondstoffen als olie of goud, of de prijzen van huizen. Doordat er veel verschillende indexen worden gehanteerd, ontstaat er 'manipuleerruimte' voor bijvoorbeeld vakbonden, werkgevers en de overheid. Door bepaalde posten uit de index te schrappen of er juist in op te nemen bijvoorbeeld, of door naar het ene inflatiecijfer te verwijzen en daarmee gemakshalve het andere te vergeten, waarin bepaalde posten niet zijn geïntegreerd.
- Een normale (lage) inflatie (kleiner dan 2 procent) is gunstig voor de economie: het spoort de consument aan goederen te kopen (uitstel betekent immers dat men meer zal betalen voor hetzelfde product). Het maakt ook lenen interessant want inflatie knabbelt aan de interest die je op de lening moet betalen. En een economie draait goed als er gekocht wordt. (Deflatie, het omgekeerde van inflatie, heeft net het omgekeerde effect: de consument zal zijn aankoop uitstellen, omdat hij er later minder voor zal betalen.)
- Een te hoge inflatie heeft vaak ten gevolge dat investeerders niet meer in het desbetreffende land willen investeren. Als de interest op een spaarrekening (bijvoorbeeld 2,5 procent) lager is dan de inflatie (bijvoorbeeld 3 procent), dan doet een kleine spaarder eigenlijk op termijn verlies. Hij kijkt dan beter uit naar een andere belegging of koopt goederen of harde valuta (dollars of euro's). Als de situatie escaleert, dreigt het monetair systeem van een land in te storten, want de banken kunnen niet zomaar op korte termijn al dat geld op tafel leggen zonder enorme verliezen te maken (banken investeren immers zelf dat geld op lange termijn).
- In een aantal gevallen verloopt inflatie zo snel, dat men kan spreken van hyperinflatie. Het meest sprekende voorbeeld hiervan was de monetaire crisis in Duitsland, waar men in november 1923 voor een brood miljarden mark op tafel moest leggen. In een maand tijd was de inflatie 2500 procent! De moderne economische structuur van het land stortte ineen, en de ruilhandel begon weer terug te keren. Tijdens de financiële crisis in Argentinië op het einde van de 20ste eeuw besloot de regering tot bevriezing van alle banksaldo's met slechts een vrijlating van het maandsalaris, omdat de inflatie opliep tot een recordhoogte van 3000 procent. De getroffen maatregelen lokten woedende reacties uit van Argentijnen die hun spaargeld zagen ineenschrompelen tot niets. (Uiteindelijk slaagde men erin de inflatie te normaliseren.)
Het tegengestelde verschijnsel heet deflatie, niet te verwarren met desinflatie. Andere varianten zijn stagflatie en reflatie.
