Geschiedenis van Emden
De geschiedenis van Emden begint rond 800 als een handelsnederzetting aan de Eems.
De stad, die in het begin niet groter was dan enkele huizen op een terp, heette oorspronkelijk Amuthon. In de Middeleeuwen groeide de plaats, die ook Embda, Emda en Embden genoemd werd, gestaag. Emden werd in de 12e eeuw de hoofdstad van het graafschap Eemsgo (of Emsgau), één van de drie graafschappen waarin Oost-Friesland was verdeeld. In 1252 werd Eemsgo verkocht aan de bisschop van Münster, maar in de praktijk had de bisschop nauwelijks iets te vertellen over de stad Emden en kende de stad een grote mate van onafhankelijkheid onder leiding van de familie Abdena. Emden (en ook de omliggende steden die ook min of meer onafhankelijk waren) werden wel de Bauernrepubliken genoemd.
Aan het einde van de 14e eeuw schonk de provoost (opzichter van de legerplaats die de stad bestuurde) een groep piraten, bekend onder de naam Viktualienbrüder, het recht om hun buit op de markt van Emden te verkopen. Dit besluit leidde in 1402 tot een beleg van de stad door het naburige Hamburg dat de piraten, die hun oorspronkelijke basis in Helgoland hadden, actief bestreed. Pas in 1431 slaagde Hamburg erin de stad te veroveren met hulp van graaf Edzard Cirksena van Greetsiel. Hamburg hield Emden bezet tot 1453. Op 1 oktober 1464 (volgens een andere bron in 1454) kwam de stad in handen van Ulrich I Cirksena, die door keizer Frederik III van het Heilige Roomse Rijk tot graaf van Oost-Friesland benoemd werd.
[bewerk] Emden tijdens de Tachtigjarige Oorlog
Aan het einde van de 16e eeuw kende Emden een periode van grote bloei. Deze bloeiperiode werd onder meer veroorzaakt door de Spaanse blokkade van Nederlandse havens bij het begin van de Nederlandse opstand. Daardoor werd Emden de belangrijkste overslaghaven aan de Noordzee. Er was ook een stroom van duizenden vluchtelingen uit de Nederlanden. Deze protestantse vluchtelingen kwamen naar Emden om de vervolgingen door de Hertog van Alva te ontlopen. Emden was één van de eerste steden waar de reformatie had toegeslagen (1544). Het inwonertal van Emden verdubbelde in deze jaren tot ongeveer 16.000. Alleen al in de laatste drie decennia van de 16e eeuw vestigden zich zo'n 6.000 Nederlanders in de stad. Eén van de voornaamste Nederlandse vluchtelingen was de Calvinistische predikant Menso Alting, die predikant werd van de Grote Kerk. In 1571 was Emden gastheer van de eerste Synode van de Nederlandse Gereformeerde Kerk.
Rond 1590 ontstond er een meningsverschil tussen het stadsbestuur van Emden en graaf Edzard II van Oost-Friesland. De graaf vond dat de stad zich te zelfstandig opstelde en eiste gehoorzaamheid. Maar behalve een politieke, kende het conflict ook een religieuze component. De graaf van Oost-Friesland was Luthers, het merendeel van de stad Calvinistisch. In de hoop dat Emden zich bij de Nederlandse opstand zou aansluiten, hitste de (Calvinistische) Menso Alting de bevolking op en op 18 maart 1595 verklaarde Emden zichzelf onafhankelijk. In het vooruitzicht dat Oost-Friesland de achtste provincie van de Republiek kon worden, deden zowel de opstandelingen als de graaf een beroep op de Staten-Generaal in Den Haag. Op 15 juli van dat jaar erkende de graaf de semi-onafhankelijkheid van de stad bij het verdrag van Delfzijl. In 1597 erkende de Habsburgse keizer Rudolf II Emden als semi-onafhankelijke stad.
De opvolger van graaf Edzard II, graaf Enno III, probeerde in 1602 de stad opnieuw in te nemen. De stad riep daarop de hulp in van Nederlandse troepen. Op 8 april 1603 moest Enno III zijn nederlaag erkennen bij het verdrag van 's-Gravenhage. Bij dit verdrag erkende hij niet alleen de semi-onafhankelijkheid van de stad en stond hij toe dat een Nederlands garnizoen zich in de stad mocht vestigen, maar verplichtte hij zich zelfs tot het betalen van de onkosten van dit Nederlandse garnizoen. Emden werd in feite (maar niet in rechte) een vrije rijksstad onder protectie van de Nederlandse Republiek.
In 1609 brak er opnieuw een conflict uit tussen de stad Emden en de graaf van Oost-Friesland. De inwoners van de stad bezetten korte tijd de residentie van de graaf van Oost-Friesland. Het Nederlandse garnizoen, dat in Emden gelegerd was, verplaatste zich naar het verderopgelegen Leerort. Op 24 mei 1611 werd het Akkoord van Osterhusen getekend, waarin de soevereniteit van de graaf van Oost-Friesland werd beperkt, de rechten van Emden (en andere steden) werden erkend en een Nederlands garnizoen werd toegelaten in Leerort.
Uit de bloeiperiode eind 16e, begin 17e eeuw stamt onder meer het oude stadhuis, dat tussen 1574 en 1574 in Renaissance-stijl werd gebouwd met het stadhuis van Antwerpen als voorbeeld. In die periode werd het Nederlands de voertaal van de handel en het burgerlijke bestuur. Aan de dominante positie van de haven van Emden kwam een einde toen de loop van de rivier de Eems onverwachts veranderde. De haven lag ineens drie kilometer van de rivier verwijderd en slechts met ingewikkelde ingrepen kon de verbinding tussen de haven en de Eems hersteld worden.
[bewerk] Annexatie door Pruisen
De semi-onafhankelijke status van Emden duurde voort tot 26 mei 1744. Op die datum werd Oost-Friesland, inclusief Emden, geannexeerd door Pruisen. Het Nederlands garnizoen in Leerort verliet pas toen deze plaats.
[bewerk] Even 'Hollands' en Frans, dan toch Duits
In 1806 werd Emden weer Nederlands nadat Oost-Friesland werd toegevoegd aan het Koninkrijk Holland. In 1810 werd het Koninkrijk Holland in zijn geheel bij Frankrijk gevoegd en werd Emden tot hoofdstad van het departement Ems Oriental gemaakt. Drie jaar later, in 1813 werd de stad heroverd door het leger van Pruisen. Na de Franse nederlaag bij de Slag bij Waterloo in 1815 werd Emden bij het Koninkrijk Hannover gevoegd, om in 1866 weer terug te keren bij Pruisen. Sinds de vorming van Duitsland (1871) hoort Emden bij dit land.
Op 6 september 1944 werd Emden, dat als belangrijke haven- en industriestad van grote waarde was voor de Duitse oorlogsindustrie, zwaar gebombardeerd door naar schatting ongeveer 800 Amerikaanse vliegtuigen. Bijna 80% van de stad werd verwoest, waaronder de historische binnenstad. 370 mensen verloren het leven bij het bombardement.
Na de Tweede Wereldoorlog is Emden herbouwd en verder gegroeid tot een middelgrote industrie- en havenstad.
