Gdansk
Coördinaten:
54°22' N.B., 18°38' O.L.
 Details  |
|
 |
|
|
|
|
| Land | Polen |
| Woiwodschap | Pommeren |
| District | stadsdistrict |
| Coördinaten | 54°22' N.B., 18°38' O.L. |
|
|
|
| Oppervlak | 262,03 km² |
| Inwoners (2005) | 459.072 (1752 inw/km²) |
|
|
|
| Identificatiecode | 22610 |
| Website | bron: Pools Bureau voor Statistiek |
Gdansk (Pools: Gdańsk 
uitspraak (info·uitleg); Duits: Danzig; Nederlands ook wel: Dantzig, Dantzik of Danswijk; Kasjoebisch: Gduńsk) is hoofdstad van Pommeren en een hanzestad in Polen, gelegen aan de Oostzee, op de plaats waar de westelijke arm van de Weichsel de Bocht van Gdansk bereikt.
De stad telt 450.000 inwoners. Gdansk vormt samen met de badplaats Sopot en de havenstad Gdynia de zogenaamde Driestad (Trójmiasto), een agglomeratie met ruim 1 miljoen inwoners. De stad is tevens het centrum van de regionale Kasjoebische cultuur.
Inhoud |
[bewerk] Geschiedenis
Volgens de archeologische opgravingen is de stad (destijds eigenlijk een vissersdorp) rond de vijfde eeuw n.C. ontstaan. Als officiële "geboortedatum" van de stad wordt echter het jaar 997 gehanteerd, wanneer de stad door de heilige Adalbert, op zijn weg naar Pruisen, bezocht werd. In dit verband werd de stad voor het eerst in de historische kronieken vermeld. Toen was de stad voornamelijk door Slaven (Kasjoeben) bewoond.
Op 14 november 1308 werd de stad door de ridders van de Duitse Orde veroverd, waarna zij deel van Pruisen werd. De Duitse taal kreeg toen spoedig in de stad de overhand. De stad groeide voorspoedig en raakte bekend onder de Duitse naam Danzig.
In 1466, na de nederlaag van Duitse Orde in de Dertienjarige Oorlog, keerde stad terug bij Polen. De Duitstalige bevolking genoot echter een verregaande autonomie en aan de overheersende positie van het Duits werd geen enkele afbreuk gedaan.
In de 16e en 17e eeuw kende Gdansk zijn gouden tijd. Bijna heel de Poolse graanexport ging door de haven van Gdansk, waardoor de stad al spoedig de grootste en de rijkste havenstad aan de Oostzee werd, met Koningin van de Oostzee als eretitel. Met zijn 60.000 à 70.000 inwoners was Dantzig de grootste stad, niet alleen van Polen, maar van het gehele Oostzee-gebied.
In die tijd werden vele mooie renaissancegebouwen in Gdansk opgetrokken, die nog steeds het beeld van de historische binnenstad typeren en de stad aantrekkelijk maken voor toeristen. De gebouwen werden voornamelijk gebouwd door uitgenodigde architecten uit Nederland; het is dus niet verwonderlijk dat historisch Gdańsk enigszins aan Amsterdam doet denken.
In de 18e eeuw begon Gdansk aan macht in te boeten, hetgeen deels te wijten was aan de opkomst van de nieuwe grote Oostzeehaven Sint-Petersburg.
 |
 |
 |
 |
 |
In 1793, na de Tweede Poolse Deling, werd Danzig door Pruisen geannexeerd. Na de Eerste Wereldoorlog werd de stad van de rest van Duitsland afgesneden door de Poolse corridor, die Polen met de zee verbond. De stad had de status van vrijstaat onder toezicht van de Volkenbond (Vrije Stad Danzig (1920-1939)). De bevolking was toen grotendeels Duits, maar de Poolse minderheid had recht op eigen instellingen, zoals scholen en postkantoren.
Omdat de Polen vreesden dat de overwegend Duitstalige stad Danzig wel eens aan hun greep zou kunnen ontsnappen, besloten zij in de jaren 1920 tot de bouw van een tweede Oostzee-haven, Gdynia, waarvan het handelsverkeer al spoedig dat van Danzig begon te evenaren.
In 1927 vond in Gdansk in het Universeel Esperantocongres plaats.
Op 1 september 1939 werden de Poolse instellingen door de Duitse krijgsmacht aangevallen. Danzig werd bezet en een verduitsingscampagne werd opgezet, waarmee de Tweede Wereldoorlog voor de stad begon.
Begin 1945 vonden vanuit Danzig grote reddingsacties plaats voor de Duitse bevolking voor onder meer Oost-Pruisen, dat op dat moment frontgebied was en door het Rode Leger veroverd werd. Vele burgers, met name kinderen, vrouwen en bejaarden, werden per schip overgebracht naar steden als Kiel en Lübeck.
Na de Tweede Wereldoorlog, waarin de stad grote schade leed, kwam de stad volgens de Conferentie van Potsdam toe aan Polen. De achtergebleven Duitstalige bevolking werd van 1945-1947 op vaak gewelddadige wijze uit de stad verdreven en gedeporteerd.
Ondanks de rampzalige toestand van Polen werd al in de jaren '40 begonnen aan de herstellings- en restauratiewerken van de historische stadskern, die tijdens de oorlog voor 70 à 80 % vernield werd. Ook werd Gdansk opnieuw een belangrijke havenplaats; de scheepsbouw beleefde er onder het communistische regime jaren van bloei.
Dankzij de inspanningen van Poolse restaurateurs wordt het Gdansk van vandaag samen met Warschau en Kraków tot de mooiste steden van de Republiek Polen gerekend.
[bewerk] Leninwerf
In de jaren 80 verwierf de stad faam, toen onder leiding van Lech Wałęsa op de plaatselijke Leninwerf de vakbond Solidarność (Solidariteit) werd opgericht.
[bewerk] Toerisme
Tussen Sopot en Gdansk Nowy Port is een zandstrand van ongeveer 6 kilometer lengte. Er zijn veel wandel- en fietspaden in dit strandgebied. Verder heeft Gdansk zoals veel Poolse steden een uitgebreid uitgaansleven, met veel cafés en disco's.
[bewerk] Verkeer en vervoer
De stad heeft een spoorwegstation en er rijden trams. De spoorwegen biedt onder andere rechtstreekse verbindingen met steden als Warschau, Berlijn en Poznań, maar ook met de Russische exclave Kaliningrad. De Europese weg E77 naar Warschau loopt door de stad. Vanuit de haven kan naar verschillende overzeese bestemmingen worden gevaren. Er is een vliegveld even ten westen van de stad.
[bewerk] Geboren in Gdansk
- Günter Grass (16 oktober 1927), Duits schrijver
- Arthur Schopenhauer (22 februari 1788 - 21 september 1860), Duits filosoof
[bewerk] Trivia
- Andries van Dantzig is, als gevolg van een zakelijk geschil met Hugo Brandt Corstius, jarenlang Andries van Poolse havenstad genoemd, naar deze stad.
[bewerk] Externe links
| {{{afb_links}}} | Woiwodschap Pommeren |  |
{{{afb_groot}}} |
|---|---|---|---|
|
Stadsdistricten: Gdańsk - Gdynia - Słupsk - Sopot |
|||
| {{{afb_links}}} | Wijken van Gdansk |  |
{{{afb_groot}}} |
|---|---|---|---|
|
Aniołki - Brętowo - Brzeźno - Chełm-Południe - Jelitkowo - Kokoszki - Krakowiec-Górki Zachodnie - Letnica - Matarnia - Młyniska - Nowy Port - Oliwa - Olszynka - Orunia-Św.Wojciech-Lipce - Osowa - Piecki-Migowo - Przymorze - Rudniki - Siedlce - Stogi z Przeróbką - Strzyża - Suchanino - Śródmieście - VII Dwór - Wrzeszcz - Wyspa Sobieszewska - Wzgórze Mickiewicza - Młyniec - Zaspa-Rozstaje - Żabianka-Wejhera-Jelitkowo-Tysiąclecia |
|||
 |
Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden op de pagina Gdańsk op Wikimedia Commons. |
