Gduńsk
From Wikipedia
| Gduńsk | |
 |
 |
| Céch Gduńska | Fana Gduńska |
 Pòłożenié na karce Pòlsczi Repùbliczi |
|
| Spòdlowé pòdôwczi | |
| Wòjewództwò | pòmòrsczé |
| Kréz | gard na
prawach krézu |
| Wiéchrzëzna | 262,0 km² |
| Pòłożenié: | 54°22' nord. 18°38' pòr. |
| Lëdztwò (2003) | 461 400 |
| Czerënkòwi numer | (+48) 58 |
| Pòcztowi kòd | 80-009 do 80-958 |
| Registracëjné tôfle | GD |
| Administracëjô | |
| Bùrméster | Paweł Adamowicz |
|
Adresa: Nowé Ògardë 8/12
80-803 Gduńsk |
|
Gduńsk (pòl. Gdańsk, łac. Gedania abò Dantiscum, miem. Danzig) - je nôwikszim gardã ë historëczną stolëcą Pòrénkòwi Pòmòrsczi ôs kaszëbsczi miészëznë. Je pòłożony na pôłniowim sztrãdze Bôłtu, przë ùbiedze rzeczi Wisłë. Jegò pòrénkòwi part je na Zëławie ë Wislóny Sztremlëznie, a zôpadny na ùrzmach Kaszëbsczi Wëżawë. Òd 1999-gò rokù Gduńsk mô sztatus gardu na prawach krézu ë je stolëcą pòmòrsczégò wòjewództwa.
Spisënk zamkłoscë |
[edicëjô] Historëjô
W swòji historëji Gduńsk miôł rozmajité miona: Gyddanyzc, Kdansk, Gdanzc, Dantzk, Dantzig, Dantzigk, Danzig, Dantiscum, Gedania ë Gedanum.
- VII wiek - pòmòrsczé plemiona przëcygłë nad pôłniowi sztrąd Bôłtu
- X wiek - pòwstôł òbarny gard Pòmòrzanów
- 970-980 - Mieszkò I òpanôwôł Pòrénkòwą Pòmòrską
- 997 - prasczi biskùp Wòjcech zatrzimôł sã w gardze, z negò rokù pòchôdô pierszô zmiónka ò gardze Gyddanyzc w żëwòce swiãtégò Wòjcecha
- 1013
- Gduńsczé Pòmòrzé òstało przëłączoné do kùjawsczégò biskùpstwa
- Gduńsczé Pòmòrzé òdzwëskało samòbëtnosc òd Pòlsczi
- 1047 - pòlsczi król Kazmiérz I Òdnowicél przëłączëł Pòrénkòwą Pòmòrską do swòjégò państwa
- 1093 - pòlsczi król Władisłôw I Herman wëdôł rozkôz spôleniô gardów w
- 1120 - Bòlesłôw Krzëwògãbi dobéł wòjnã z Pòmòrzanama
- 1236 - lubecczé gardowé prawo
- 1308 - Krzëżôcë zajãlë gard
- 1361, 1378, 1411, 1416 - rëchawë procëm Krzëżôkom
- 1454 - Gduńsk òdpòjãti przez pòwstańców Prësczi Zrzeszë
- 1454 - Wiôldżé Privilegium pòlsczégo króla Kazmierza ë miono Królewsczi Pòlsczi Gard Gduńsk
- 15 séwnika 1463 - gduńskò-elbląskô flota (25 òkrãtów) pòbiła krzëżôcką flotã (44 òkrãtów) na Wislanim Zôlóju
- 19 rujana 1466 - Gduńsk znôw w Pòlsce pò tornsczim spòkòju
- 1807-1815 - Wòlny Gard Gduńsk Napòléòna
- 1920-1939 - Wòlny Gard Gduńsk
- 1 séwnika 1939 - òbarna Westerplatte ë zôczątk II Swiatowi Wòjnë
- 28 strumiannika 1945 - przejãcé Gduńska przez pòlsczé ë sowiecczé wòjskò (gard zniszczony w 60 proc.)
- 1970 - sztrajk robòtników w Gduńsku ë w całi Pòmòrsce (Gòdnik 1970)
- 22 séwnika 1980 - w Gduńsczi Zdrzëtni Lenina pòwsta samòstójnô samòsprôwnô warkòwô zrzesz "Solidarnosc"
[edicëjô] Ekònomijô
- Bùdżetowé wzątczi (2004 plan): 1.157.854.849 zł
- Bùdżetowé wëdôwczi (2004 plan): 1.097.405.739 zł
[edicëjô] Słôwny lëdze
- biskùp Moritz Ferber
- malownik Vredemann de Fries (1527-1606)
- pisôrz, teoreta lëteraturë Marcën Opitz (1597-1639)
- architekta Ôbram van dem Block
- architekta Antón van Obbergen
- astronóma Jan Heweliusz (1611-1687)
- fizyk Gabriel Fahrenheit (1686-1736)
- pisôrka Luiza Gottschedin (1713-1750?)
- malownik Daniel Chodowiecki (1726-1801)
- pisôrka Johanna Schopenhauer (1766-1838)
- filozófa Artur Schopenhauer (1788-1860)
- kòlekcjonéra dokôzów kùńsztu Lesser Giełdziński (1830-1910)
- gazétnik, apartnik Fric Jänicke (Poguttke) (1885-1945)
- pisôrz, noblista Günter Grass (1927)
- pòlitikôrz, noblista Lech Wałęsa (1943)
- pòlitikôrz, dzejopisôrz Donald Tusk (1957)
- wërzinôrz Jan de Weryha-Wysoczański (1950)
- first lady Jolanta Kwasniewska (1955)
- teatrownik Krzysztof Kolberger (1950)
- szportówca Dariusz Michalczewski (1968)
- pisôrz, dzejopisôrz Jerzy Samp (1951)
[edicëjô] Stôrodôwnotë ë turistné atrakcëje
Przédny Gard
|
|
Stôri Gard
|
|
Staré Przedmiasté
|
Òlëwô
|
Gardowé brómë
|
|
|
Jiné
- Gôrcz Wisłouscé (Minda)
 Dłudżi Tôrg ë Zelonô Bróma |
 Wiôlgô Kùstrzëca (Arsenal) |
 Dłudżi Ùbrzég ë bôt "Kaszubski brzeg" |
 Marijën Kòscół |
[edicëjô] Òbaczë téż
 |
Pòmòrsczé wòjewództwò |
|---|---|
|
Gardë na prawach krézu: Gduńsk | Gdiniô | Stôłpsk | Sopòt |
