Foliumzuur

Foliumzuur
Chemische formule en molecuulmodel
Structuurformule
{{{Afb2}}} {{{Afb2Omschr}}}
{{{Afb3}}} {{{Afb3Omschr}}}
{{{Afb4}}} {{{Afb4Omschr}}}
Algemeen
Molecuulformule	C19H19N7O6
Smiles
IUPAC
Andere namen	vitamine B11, vitamine B9, Vitamine M, folaat, citrovorum factor, pteroylmonoglutamine-zuur (PMG)
CAS-nummer	59-30-3
EINECS-nummer
EG-nummer
VN-nummer
Beschrijving
Vergelijkbaar met
Carcinogeen
Hygroscopisch
Risico (R) en veiligheid (S)	R-zinnen: S-zinnen:
Omgang
Opslag
ADR-klasse
MAC-waarde
LD50 (ratten)	mg/kg
LD50 (konijnen)	mg/kg
MSDS-fiches
Fysische eigenschappen
Aggregatietoestand	vaste stof, kristallijn
Kleur	oranjegeel
Dichtheid	{{{Dichtheid}}} g/cm³
Molmassa	441,41 g/mol
Smeltpunt	°C
Kookpunt	°C
Vlampunt	°C
Zelfontbrandingstemperatuur	°C
Dampdruk	Pa
Andere eigenschappen
Oplosbaarheid in water	g/L
Goed oplosbaar in	water
Slecht oplosbaar in
Onoplosbaar in
Dipoolmoment	D
Viscositeit	Pa·S
Kristalstructuur
ΔfGog	kJ/mol
ΔfGol	kJ/mol
ΔfGos	kJ/mol
ΔfHog	kJ/mol
ΔfHol	kJ/mol
ΔfHos	kJ/mol
Sog, 1 bar	J/mol·K
Sol, 1 bar	J/mol·K
Sos	J/mol·K
Cop,m	J/mol·K
Evenwichtsconstanten
Klassieke analyse
Spectra
Waar mogelijk zijn SI-eenheden gebruikt. Tenzij anders vermeld zijn standaard omstandigheden gebruikt (298,15K of 25°C, 1 bar)

Foliumzuur wordt ook wel Vitamine B₁₁ genoemd (aanvankelijk Vitamine M). In Duitsland en in de Verenigde Staten van Amerika wordt het echter vitamine B₉ genoemd.

[bewerk] Werking

Samen met vitamine B12 is foliumzuur betrokken bij de vorming van purine en pyrimidine, bestanddelen van RNA en DNA, het erfelijk materiaal in de cellen van het lichaam. Daarnaast is het ook betrokken bij omzettingen van sommige aminozuren, zoals de omzetting van homocysteïne naar methionine. Het is daarom belangrijk voor de groei en weefselvorming, speciaal in de eerste stadia van de groei van een foetus. Er is geen lichaamsvoorraad, zodat bij een deficiënt dieet snel een tekort kan ontstaan. De behoefte bij niet-zwangeren wordt geschat op 0,05 tot 0,2 mg/dag.

Foliumzuur voorkomt een bepaalde vorm van bloedarmoede, en is als co-enzym betrokken bij celstofwisseling.

[bewerk] Voorkomen

Van nature komt het voor in brood, groenten (speciaal spinazie), vlees, melk, eieren en gist. Als PMG (pteroylmonoglutaminezuur) wordt foliumzuur synthetisch geproduceerd en verwerkt in foliumzuurtabletten.

[bewerk] Gevolgen van een tekort

Een tekort aan foliumzuur kan bloedarmoede, darmstoornissen, vermoeidheid en geboorteafwijkingen veroorzaken. Te weinig foliumzuur kan ook leiden tot een te hoog homocysteïnegehalte in het bloed. Dit geeft mogelijk een hoger risico voor hart- en vaatziekten. Het idee hierachter is dat verhoogde homocysteïneniveaus ervoor zorgen, dat bloedplaatjes makkelijker kunnen klonteren en een prop vormen.

[bewerk] Gevolgen van een overschot

Voor foliumzuur zijn er geen grote schadelijke effecten te verwachten bij hoge doseringen. Voor PMG is de bovengrens vastgesteld op 1 mg per dag voor volwassenen.

[bewerk] Foliumzuur en zwangerschap

In het begin van de jaren negentig werd bekend dat foliumzuur de kans op een kind met een sluitingsdefect van de neurale buis (open rug) van de foetus bij zwangeren met een niet-optimale inname van foliumzuur aanzienlijk (met 60-70%) kan verkleinen. Dit werd aanvankelijk vastgesteld bij een dosis van 4 mg/dag voor de kans op herhaling bij zwangeren die al een kind met een neurale-buisdefect hadden gekregen, maar later bleek het effect ook op te treden bij een dosis die een fractie daarvan was, bij zwangeren zonder belaste voorgeschiedenis¹. Hoe foliumzuur werkt bij het voorkomen van sluitingsdefecten van de neurale buis is niet bekend.

Vandaar dat sinds 1993 in Nederland zwangere vrouwen en vrouwen met een kinderwens wordt aangeraden om dagelijks foliumzuur te slikken van één maand voor de conceptie tot twee maanden daarna. In 1995 werd er ook een mediacampagne gevoerd om dit advies meer bekendheid te geven. De aanbevolen dagelijkse extra dosis voor zwangere vrouwen is 0,4 tot 0,5 mg/dag. Een probleem is dat de meeste zwangeren zich pas melden als een groot deel van deze periode al verstreken is, namelijk als zij al zwanger zijn.

In een aantal onderzoeken is ook aannemelijk gemaakt dat foliumzuur een vermindering van een aantal andere aangeboren afwijkingen bewerkstelligt, hoewel a) de onderzochte bevolkingen misschien minder foliumzuur 'van nature' consumeerden dan de Nederlandse bevolking en b) de foliumzuur vaak gegeven werd in de vorm van een multivitaminetablet, waardoor onzeker is welk bestanddeel daarvan voor het gunstige effect verantwoordelijk was.

Aan de andere kant zijn er wel vragen gerezen over de veiligheid van foliumzuur in een dosering van 5 mg/dag; hiervoor is echter nog geen enkel hard bewijs aangedragen. Met name is een gesuggereerd verband met borstkanker niet aangetoond. Er is 1 retrospectief onderzoek waarin een niet-significant verschil is gevonden dat zeer goed op toeval zou kunnen berusten. Het Nederlandse advies van de gezondheidsinstanties blijft dan ook voorlopig onveranderd.

[bewerk] Geschiedenis

Foliumzuur is in 1941 ontdekt.

[bewerk] noten

1 Geneesmiddelenbulletin, 39:5 mei 2005

[bewerk] Externe link

• Slikeerstfoliumzuur.nl - Site over foliumzuur voor vrouwen die zwanger willen worden
• Foliumzuur - website van het Voedingscentrum Een gedeelte van de informatie in dit artikel is gebaseerd op informatie van deze website.
• Chivo.nl - Foliumzuur, vitamine B11
• Zeer veel literatuurverwijzingen zijn te vinden op de Engelse Wikipedia.

Vitamine
Overzicht van alle vitamines
Overzicht van alle vitamines B | Overzicht van alle vitamines D
retinol (vitamine A) | thiamine (B1) | riboflavine (B2) | nicotinezuur (B3) | panthotheenzuur (B5) | pyridoxine (B6) | biotine (B8) | foliumzuur (B11) | cobalamine (B12) | ascorbinezuur (C) | ergocalciferol (D2) | cholecalciferol (D3) | alfa-tocoferol (E) | fytomenadion (K1) | menaquinon (K2) | farnochinon (K3)