RNA
RNA staat voor ribonucleïnezuur (Engels: Ribo Nucleic Acid) en bestaat uit een reeks van nucleotiden. RNA speelt een belangrijke rol in de aanmaak van eiwitten in de cel.
Inhoud |
[bewerk] Verschillen DNA en RNA
- RNA gebruikt een andere suiker in zijn keten: ribose in plaats van desoxyribose
- De nucleotide uracil (U) wordt gebruikt in plaats van thymine in DNA
- RNA wordt in eukaryoten single-stranded (enkelstrengs) gebruikt. Dubbelstrengs RNA komt wel voor in het genetisch materiaal van sommige RNA-virussen, en speelt in planten een rol bij cellulaire immuniteit.
- Aan het 3' eind van het mRNA wordt in een eukaryoot een poly-Adenosine staart geplakt. Polyadenylatie is het beindigen van de transcriptie, en is belangrijk voor transport uit de celkern en translatie.
[bewerk] Bekende vormen waarin RNA gebruikt wordt
- Messenger-RNA of mRNA. Als het DNA zich deelt over de lengte van een gen, wordt een complementaire streng van mRNA gevormd die de genetische code overbrengt. De 4 basen of nucleotiden van het DNA (adenine (A); thymine (T); guanine (G) en cytosine (C) ) komen dan bloot te liggen over een afstand van maximaal 20 basen en in een volgorde die kenmerkend is voor het specifieke eiwit. De informatie (volgorde van de basen) van het DNA wordt dus overgedragen aan het mRNA.
- Ribosomaal-RNA of rRNA. Het rRNA maakt het eigenlijke eiwit aan de hand van de informatie van mRNA. rRNA kan ieder eiwit maken als het maar via het mRNA wordt aangestuurd.
- Transfer-RNA of tRNA. Dit soort RNA brengt de aminozuren over naar het ribosoom, waar de eiwitsynthese plaats vindt.
- Primair-RNA of pRNA. Dit is RNA zoals het eruit ziet in de beginfase, waar zowel de introns ('nutteloze' delen) als exons (bruikbare delen). In de splicing fase gaan de introns uit de RNA keten geknipt worden (met behulp van bepaalde enzymen). Een RNA keten met enkel exons noemen we m-RNA.
- Micro-RNA of miRNA dat een rol speelt bij de regulatie van genen.
- Small interfering RNA = klein interfererend RNA (siRNA) bestaat uit 20 tot 25 nucleotiden lang RNA dat ook de expressie van genen beïnvloedt.
- Small nuclear RNA of snRNA, is niet coderend (non-coding). Speelt een rol bij de regulatie van splicing (U1, U2, U4, U5 en U6 RNA), de regulatie van transcriptie elongatie (7SK RNA) of de regulatie van de activiteit van RNA polymerase II (B2 RNA). De meeste snRNA's worden gesynthetiseerd door RNA polymerase II, enkele door RNA polymerase III (7SK, B2, U6).
- RNA primers worden gebruikt bij het starten van DNA-polymerase op de lagging strand
[bewerk] Virus
Een virus kan zijn erfelijk materiaal in DNA maar ook in RNA opslaan. Een RNA virus moet naast zijn RNA ook een reverse transcriptase in de gastheer krijgen om zich te vermenigvuldigen. De benodigde code is in het virale RNA gecodeerd. Naast dit ribosoom en de vermeerdering van dit RNA laat het virus eiwitten van de capsule maken door de gastheer cel.
[bewerk] Afweer
RNA speelt ook een rol in de cellulaire afweer, vooral actief in planten. Dubbelstrengs RNA zet processen in de cel aan de gang die expressie van dat RNA (het aanmaken van eiwitten, translatie) specifiek remt. Ook leidt dit veel dubbelstrengs RNA tot een gecontroleerde celdood apoptose. Omdat dubbelstrengs RNA vaak voorkomt bij virale infecties en ontregelde cellen is dit een goede zaak voor de plant.
