1990-1999
| Eeuwen: | 19e eeuw - 20e eeuw - 21e eeuw |
| Decennia: | 1960s 1970s 1980s - 1990-1999 - 2000s 2010s 2020s |
| Jaren: | 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 |
Inhoud |
[bewerk] Sovjet-Unie en Rusland
In augustus 1991 probeerden conservatief-communistische krachten een staatsgreep tegen Michael Gorbatsjov, leider van de Sovjet-Unie. Na een aantal dagen bleek dit mislukt, maar de machtsverhoudingen waren sterk gewijzigd. Boris Jeltsin, president van de Russische federatie was de nieuwe sterke man. Spoedig later erkende de Sovjet-Unie de onafhankelijkheid van Estland, Letland en Litouwen, en in december werd de Unie ontbonden. In plaats daarvan kwam het GOS, waarvan alle voormalige Sovjetrepublieken behalve de Baltische republieken en Georgië lid van werden.
Ook Rusland zelf kende nog interne strubbelingen, en in 1994 verklaarde Tsjetsjenië zich onafhankelijk. Het Russische leger viel de republiek binnen, en dit leidde tot de eerste oorlog om Tsjetsjenië, waarvoor in 1996 een wapenstilstand werd gesloten. In 1999 kwam het opnieuw tot oorlog tussen Russen en separatisten.
[bewerk] Joegoslavië
Ook Joegoslavië was een staat die in deze tijd in stukken uiteenviel. Slovenië en Kroatië verklaarden zich in 1991 onafhankelijk, Macedonië volgde later dat jaar, en Bosnië in 1992. Alleen Servië en Montenegro bleven over.
In Kroatië, maar vooral in Bosnië, kwam het daarna tot bloedige conflicten tussen de diverse bevolkingsgroepen - Kroaten en Serviërs in Kroatië, Kroaten, Serviërs en Bosniërs in Bosnië. De oorlog in Bosnië werd uiteindelijk na interventie van de USA beëindigd in het Verdrag van Dayton, dat Bosnië verdeelde in een Servisch en een Kroatisch/Bosnisch deel. Tijdens de oorlog vonden diverse mensenrechtenschendingen plaats, zoals zogenaamde etnische zuiveringen - het deporteren of vermoorden van personen van een andere etniciteit. Het beeld van uitgeteerde gevangenen in concentratiekampen riep herinneringen op aan de holocaust maar dit was nu opnieuw harde realiteit in het Europa van de jaren 90. Sinds de val van de Nazis waren zulke grove schendingen van de mensenrechten niet meer in Europa voorgekomen en dit schokte de wereld. Om deze misdaden te onderzoeken en berechten werd later het Joegoslaviëtribunaal opgericht.
Ook Kosovo, een gebied in zuid-Servië was het strijdtoneel van etnische onlusten. Dit gebied heeft een Albanese meerderheid, en die wilde bij Albanië aansluiten. Een verzetsgroep, het UCK werd opgericht. De Serviërs streden tegen het UCK, maar volgens velen was de Servische militaire acties ook tegen de Albanese burgers gericht. De NAVO eiste terugtrekking van de Serviërs uit Kosovo, en begon bombardementen tegen Servische doelen, gevolgd door een militaire invasie in Kosovo. Uiteindelijk stemde Servië toe met een regeling waarin Kosovo weliswaar onderdeel van Servië bleef, maar de facto onder NAVO-bestuur kwam.
[bewerk] Einde apartheid
In 1989 werd F.W. de Klerk president van Zuid-Afrika. Hij verraste de wereld door het volgende jaar niet alleen Nelson Mandela, de leider van het ANC, vrij te laten, maar ook met hem en andere ANC-vertegenwoordigers te gaan praten over het beëindigen van de Apartheid. De apartheidswetten werden afgeschaft, en er kwamen algemene verkiezingen waaraan iedereen, ongeacht ras, mocht deelnemen. Hierbij kreeg de ANC de meerderheid, en Mandela werd de eerste president van een post-Apartheid Zuid-Afrika.
[bewerk] Oorlog om Koeweit
Hoofdartikel: Golfoorlog (1990-1991)
In augustus 1990 viel Irak (geleid door Saddam Hoessein) Koeweit binnen. De Verenigde Naties legden Irak sancties op, en de Verenigde Staten overwogen militaire actie. De Veiligheidsraad stelde Irak een ultimatum: Als op 15 januari Koeweit niet ontruimd was, zou militaire actie gerechtvaardigd zijn.
Irak bleef in Koeweit, en de Verenigde Staten met een groot aantal bondgenoten, bombardeerden Irak, en begonnen daarna een grondoffensief om Koeweit te bevrijden. Irak wierp raketten op Israël, maar moest zich uiteindelijk toch gewonnen geven.
De Koerden in het noorden en de Sjiieten in het zuiden kwamen in opstand, hopend op Amerikaanse hulp. Deze kwam echter niet, behalve in de vorm van het instellen van 'no-fly zones': De Iraakse luchtmacht mocht niet vliegen in stroken in het noorden en zuiden. Daarnaast moest Irak wapeninspecties toelaten om te controleren dat het land geen massavernietigingswapens maakte. Dit laatste werd niet altijd nageleefd door Irak, en maatregelen zoals een olieboycot werden ingesteld.
[bewerk] Internet
Het wereldwijde computernetwerk dat bekend staat als internet beleeft in de jaren negentig zijn grote doorbraak. In 1990 bevat het al meer dan 300.000 hosts als het van oorsprong militaire ARPANET wordt opgeheven om plaats te maken voor een civiel netwerk (NSFNet). De eerste aanbieders van inbelverbindingen doen hun intrede. Vanaf 1994 is NSFNet niet langer de enige backbone. Aanvankelijk is e-mail de belangrijkste functie van het netwerk. Al snel komen daar de Usenet-nieuwsgroepen en IRC bij, en vanaf het midden van de jaren negentig wint het World Wide Web snel aan populariteit. Op briefpapier wordt naast het fysieke adres voortaan ook het e-mailadres vermeld, en veel bedrijven en consumenten manifesteren zich op het internet via een zogeheten homepage. Sociale contacten worden onderhouden via instant messaging services als MSN Messenger en ICQ. De zee aan informatie wordt ontsloten via zoekmachines zoals Ilse, Jeeves, Altavista en waarvan Google de bekendste werd. De ontwikkelingen worden kritisch gevolgd door de Electronic Frontier Foundation.
Eind jaren negentig beschikken steeds meer consumenten over een permanente verbinding, via een ADSLmodem of een kabelmodem.
In Nederland begint het internet in 1994 door te breken naar de gewone consument. De CWI-medewerker Piet Beertema speelt hierbij een belangrijke rol. Op 15 januari 1994 opent De Digitale Stad te Amsterdam haar deuren. Veel mensen die via dit systeem kennismaken met internet stappen later over op de internetprovider XS4ALL. Tal van nieuwe woorden, veelal ontleend aan het Engels, doen hun intrede in de Nederlandse taal. De Digitale Burgerbeweging Nederland wordt opgericht, evenals diverse platforms voor wat "de elektronische snelweg" wordt genoemd. De publiciste Karin Spaink raakt in conflict met de Scientology-beweging. Het Meldpunt Discriminatie Internet en het Meldpunt Kinderporno worden opgericht. De ontwikkelingen worden nauwlettend gevolgd en gerelativeerd door diverse internetjournalisten.
