Fantasy
Fantasy is een apart genre binnen diverse media, kunst- en cultuurvormen, zoals film, televisie, literatuur, games, festivals, muziek, e.d. Het is een genre dat zich kenmerkt door het gebruik van fictieve verhalen, verzonnen wezens en imaginaire werelden. Bovendien spelen magie en andere bovennatuurlijke elementen veelal een belangrijke rol in het genre. Toch is Fantasy meestal duidelijk te onderscheiden van aanverwante genres als Sciencefiction en Horror, die de meeste van de bovenstaande kenmerken ook bezitten. Dit onderscheid is vooral te vinden in de toon, de stijl en de manier waarop diverse thema’s behandeld worden. Daarnaast focussen Sciencefiction en Horror zich op bepaalde elementen als ‘toekomst en techniek’ en ‘angst en mysterie’, terwijl in Fantasy de bovengenoemde kenmerken met name centraal staan.
Inhoud |
[bewerk] Geschiedenis van de Fantasy
Het moderne Fantasy genre is nog geen twee eeuwen oud, maar heeft wel een zeer lange voorgeschiedenis. Deze begint al bij het Gilgamesh epos, een van de oudste documenten die bekend is. De mytische elementen en verhalen over helden die hierin voorkomen zijn eeuwenlang een inspiratie geweest voor andere mythen en sagen, die gezamelijk een rijke bron vormen van verhaalvormen en verhaalelementen voor de moderne Fantasy en haar diverse subgenres. Van de Odyssee van Homerus tot de legenden over Koning Arthur, van de Middeleeuwse romantische verhalen tot de Goddelijke Komedie van Dante Alighieri, van Don Quichot tot Frankenstein van Mary Shelley hebben de verhalen over dappere helden, dodelijke monsters en vreemde werelden het publiek geinspireerd. In dit opzicht lopen de geschiedenis van het genre Fantasy haast gelijk aan de geschiedenis van de literatuur.
De geschiedenis van de moderne Fantasy begint met George MacDonald, een Schots schrijver van romans als The Princess and the Goblin en Phantastes (1858). De laatste wordt vaak beschouwd als de eerste Fantasy roman die voor volwassenen geschreven is, en MacDonald werd door J.R.R. Tolkien en C.S. Lewis als een van de grote inspiratie-bronnen erkent. Een andere belangrijke Fantasy auteur uit de eerste jaren van de moderne Fantasy literatuur was William Morris, een populaire engelse dichter, die The Well at the World’s End (1892) schreef. Maar ondanks de invloedrijke MacDonald en de populaire Morris duurde het nog enige tijd voordat een groter publiek de Fantasy fictie omarmde.
In de vroege twintigste eeuw werd het genre dankzij de romans en verhalen van Edward Plinkett (ofwel Lord Dunsany) populairder. Bovendien trokken drie variaties van de vroege moderne Fantasy de aandacht. Ten eerste het 'Verloren Wereld’ (Lost World) subgenre, dat handelde over oude (semi-) fictieve beschavingen, zoals beschreven in King Solomon's Mines (1885) van H. Rider Haggard, The Lost World (1912) van Arthur Conan Doyle en de razend populaire film King Kong (1933). Daarnaast werd de moderne Fantasy populair binnen de jeugd en jongeren literatuur, dankzij boeken als Alice in wonderland (1856) van Lewis Carroll, De tovenaar van Oz (1900) van L. Frank Baum, en Peter Pan (1911) van J.M. Barrie. Ten derde werd Fantasy een belangrijk element in steeds populairder wordende Stripboeken, met name in de vorm van het 'Superheld' subgenre (zoals Superman, Batman, Spiderman, e.d.).
Gedurende deze periode steeg de populairiteit van de twee genre’s die het sterkst met Fantasy verbonden waren enorm. Dankzij werken als Dracula (1897) van Bram Stoker kreeg de Horror in de vroege twintigste eeuw veel aandacht, en dankzij de vele werken van H.G. Wells (waaronder The War of the Worlds uit 1898) groeide de aandacht voor sciencefiction explosief. Dit resulteerde vervolgens in de komst van populaire films (zoals Alice in Wonderland uit 1933, de animatie-film Fantasia van Walt Disney uit 1940) en tijdschriften (met name in Engeland en de Verenigde Staten], zoals het eerste echte Fantasy-tijdschrift ‘Weird Tales’ en ‘The Magazine of Fantasy and Science Fiction’. Doordat deze tijdschriften vaak aandacht hadden voor meerdere genres ontstonden de subgenres ’science-fantasy’ (Fantasy en Sciencefiction) en ’dark fantasy’ (Fantasy en Horror).
Dankzij het enorme succes van Conan de Barbaar (1930) van Robert E. Howard leek het subgenre ’Sword and Sorcery’ in het midden van de twintigste eeuw Fantasy te gaan vertegenwoordigen, temeer doordat het zeer geschikt bleek voor film en televisie. Toch werd het subgenre ‘High Fantasy’ in de tweede helft van de twintigste eeuw het centrale genre van Fantasy, dankzij J.R.R. Tolkien’s In de Ban van de Ring (1954-1955) en C.S. Lewis’s Kronieken van Narnia (1950-1956). Andere populaire en invloedrijke werken uit deze periode zijn de Gormenghast trilogie (1946-1959) van Marvin Peake, Arthur, Koning voor eens en altijd (1958) van T.H. White (een moderne hervertelling van de verhalen van Koning Arthur) en de film The Seventh Voyage of Sinbad (1958) met de dramatische, indrukwekkende en invloedrijke special-effects van Ray Harryhausen.
Vanaf het midden van de jaren zestig werd de Fantasy literatuur dankzij Tolkien een veelgelezen genre, en kreeg deze engelse auteur vele navolgers. Ursula Le Guin begon in 1968 aan de Aardzee boeken, Roger Zelazny in 1970 aan de Amber serie, en Terry Brooks in 1977 aan de Shannara cyclus. Begin jaren ’80 begonnen auteurs als David Eddings en Raymond E. Feist met heroische reeksen. Fantasy avonturenfilms als Conan de Barabarian en Raiders of the Lost Ark, beiden uit 1980 vertegenwoordigen het genre op het witte doek, terwijl er vele fantasy tv-series met wisselend succes worden geproduceerd. Met name veel animatie-series voor kinderen maken gebruik van het Fantasy genre.
In de jaren ’90 volgt vervolgens een nieuwe explosie van populariteit. Naast nieuwe succesvolle epische boekenreeksen zoals Robert Jordan’s Rad des Tijds, de Schijfwereld-boeken van Terry Pratchett, de jeugdboeken rond het fenomeen Harry Potter van J.K. Rowling zijn andere media, kunst- en cultuurvormen, zoals televisie (Buffy the Vampire Slayer en Charmed), muziek ('Gothic Metal'), en met name spellen (Dungeons & Dragons en Magic: The Gathering) verantwoordelijk voor deze sterk groeidende populariteit. Vlak na de eeuwwisseling volgt hierop de verfilming van In de Ban van de Ring door Peter Jackson, waardoor Fantasy een belangrijk en volwaardig genre is geworden binnen vrijwel alle media.
[bewerk] Fantasy in media, kunst- en cultuur
Fantasy is met name de laatste decennia een populair genre binnen vele media, kunst- en cultuurvormen geworden. Terwijl het oorspronkelijk vrijwel geheel een literair genre was is Fantasy nu alom vertegenwoordig in film, televisie, tijdschriften, festivals, games, e.d. Voor een deel loopt deze opkomst van het Fantasy-genre parallel aan de opkomst van deze media, kunst- en cultuurvormen. Dit is met name het geval bij games, en wordt vaak verbonden met het escapistische karakter van enerzijds Fantasy en anderzijds de betreffende media, kunst- en cultuurvormen.
[bewerk] Fantasy Literatuur
Fantasy Literatuur is van begin af aan de belangrijkste uitingsvorm van de Fantasy. Pas de laatste jaren zijn er media, kunst- en cultuurvormen die de impact op het genre evenaren, zoals games. Hoewel J.R.R. Tolkien zeker niet de eerste Fantasy auteur is (het genre bestond immers al een eeuw toen In de Ban van de Ring verscheen), heeft zijn interpretatie van Fantasy fictie de grootste invloed op het genre gehad. Een aantal van de belangrijkste auteurs van de moderne Fantasy literatuur na Tolkien zijn:
Marion Zimmer Bradley, Terry Brooks, Stephen R. Donaldson, David Eddings, Raymond E. Feist, Terry Goodkind, Ursula K. Le Guin, Robin Hobb, Robert Jordan, C.S. Lewis, George R.R. Martin, Christopher Paolini, Terry Pratchett, Peter Schaap, Jack Vance, Margaret Weis, Tad Williams, Roger Zelazny.
Zie ook de lijst van SF- en fantasyschrijvers voor een uitgebreide opsomming.
[bewerk] Fantasy Stripverhalen
Fantasy-stripverhalen en -stripreeksen zijn volop vertegenwoordigd in de totale oplage stripverhalen, omdat stripverhalen in het algemeen weinig schroom hebben bij het gebruik van allerlei fantastische elementen. Een reeks als Robbedoes en Kwabbernoot, die meestal als een avonturenstrip wordt beschouwd, bevat regelmatig fantastische- en sciencefictionelementen. Er zijn ook pure fantasy-stripverhalen. Andreas is een bekende fantasystriptekenaar en stripscenarist. Enkele van zijn werken zijn Arc, Capricornus, Rork, en niet te vergeten de alom bekende: Rode Ridder, en Prins Vaillant.
Zie ook lijst van stripverhalen voor een uitgebreide opsomming.
[bewerk] Fantasy Films
Fantasy Films is een volgende uitingsvorm van de Fantasy die al vroeg een kenmerkende rol in het genre speelt. Hoewel er vanaf het eerste begin van het film-genre, films werden gemaakt met Fantasy-elementen, was het pas een eeuw later, toen het genre dankzij de verfilming van 'In de Ban van de Ring' massale belangstelling trok, dat de Fantasy Film een echt belangrijk genre werd. Een aantal van de belangrijkste Fantasy Films zijn:
Conan the Barbarian, Dragonheart, de Harry Potter films, Highlander, Labyrinth, de Lord of the Rings-trilogie, Monty Python and the Holy Grail, de Kronieken van Narnia, The Neverending Story, The Seventh Voyage of Sinbad, Superman, Willow en The Witches Of Eastwick.
Zie ook de Lijst van fantasyfilms voor een uitgebreide opsomming.
[bewerk] Fantasy TV-series
Fantasy TV-series is een subgenre van TV-series, die vanaf het eerste begin aanwig is. Het genre was in eerste instantie met name gericht op kinderen en jongeren, maar gedurende de laatste decenia van de twintigste eeuw kreeg dit TV-genre een groter publiek, dankzij series als Charmed. Een aantal van de belangrijkste Fantasy series zijn:
Angel, Bewitched, Buffy the Vampire Slayer, Charmed. Dinotopia, Fantasy Island, Hercules the Legendary Journey, Joan of Arcadia, Sabrina, the Teenage Witch, Sheena, The Addams Family, The Adventures of Sinbad, Witchblade, Xena: Warrior Princess
Zie ook de Lijst van fantasyseries voor een uitgebreide opsomming.
[bewerk] Fantasy Animaties
Fantasy Animaties in zowel Film als TV zijn in beide media vanaf het begin aanwezig, zoals de animatie-film Fantasia van Walt Disney. Dankzij de snelle groei van het aantal televisie's en de belangstelling van de jeugd ervoor groeide in de jaren '70 en '80 het aantal animatie-series fors. En Fantasy-elementen werden hierin niet geschuwd. Dit gebeurde ook toen aan het eind van de twintigste eeuw dankzij de computer nieuwe soorten animatie's mogelijk werden. De fantasyvolle film Shrek is hiervan het beste voorbeeld.
[bewerk] Fantasy Tijdschriften
Fantasy Tijdschriften onstonden al in het begin van de twintigste eeuw, met name in Engeland en de Verenigde Staten. Toch bleek met name Sciencefiction het genre waarover vele tijdschriften verschenen, al werd het Fantasy-genre in veel Sciencefiction-tijdschriften wel behandeld. Het eerste echte Fantasy-tijdschrift was 'Weird Tales'. In Nederland zijn de Sciencefiction tijdschriften Holland-SF, SF Terra, het genreoversteigende tijdschrift De Tijdlijn en het Fantasy tijdschrift Elf Fantasy het waard om te vermelden.
[bewerk] Fantasy Spellen en Games
Fantasy Spellen en Games zijn er in grote verscheidenheid. Het Fantasy genre bleek uitermate geschikt voor spellen en games, en stond dankzij de snelle opkomst van Spellen en games aan het eind van de twintigste eeuw, opnieuw in de belangstelling. Fantasy-werelden, personages, en andere aspecten uit de Fantasy spelen een rol in talloze spellen en games, zoals in vele computer-games, in de rollenspellen bijvoorbeeld Dungeons & Dragons en Final Fantasy, de trading card game Magic: The Gathering, het tabletopspel Warhammer, en world of warcraft.
[bewerk] Gerelateerde onderwerpen
Zie ook het fantasyportaal voor meer links.
[bewerk] Externe links
- Drakonis Fantasy Gallery
- Fantasy FineArt
- Aumania
- http://www.fantasticfiction.co.uk/ - Een zeer complete lijst van fantasy auteurs.
