1970-1979
| Eeuwen: | 19e eeuw - 20e eeuw - 21e eeuw |
| Decennia: | 1940s 1950s 1960s - 1970-1979 - 1980s 1990s 2000s |
| Jaren: | 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 |
Inhoud |
[bewerk] Typering
De jaren zeventig kunnen worden getypeerd als een periode van consolidatie van de naoorlogse welvaart. Luxegoederen als de auto, de televisie en vakanties in het buitenland, zijn voor veel mensen bereikbaar geworden.
[bewerk] Nederland
Als trend manifesteert zich een zekere huiselijkheid. Huiskamers worden opgetuigd met gehaakte versieringen (macramé), visnetten, zitzakken en rieten matten. Na de minirok komt de maxirok weer in zwang. Bruin, paars en oranje zijn modekleuren. In de woningbouw en op straat ziet men ook nieuwe vormen: de bloemkoolwijk doet zijn intrede (later de 'nieuwe truttigheid' genoemd). Woningen worden dicht opeen gebouwd in soms grillige straatpatronen. Zo komen er overal woonerven waar de voetganger het nu eens voor het zeggen heeft en de auto gast is. Buurtcomités dwingen dat bij soms onwillige gemeentebesturen af door actie (toen gespeld: aksie) te voeren. Men gaat beter nadenken over het milieu, afvalscheiding en aparte glasinzameling komen opzetten en ook dat valt in de openbare ruimte te merken.
In deze periode is ook, als voortzetting van ontwikkelingen in de jaren zestig, veel belangstelling voor vernieuwing, inspraak en progressieve politiek merkbaar. Er worden talloze protestdemonstraties gehouden over allerlei onderwerpen en tegen allerlei regimes, waar ook in de wereld. De linkse partijen scoren goed, in de politiek wordt polarisatie steeds meer zichtbaar. De televisie haakt gretig op al deze ontwikkelingen in (VARA, VPRO). Er zijn grensverleggende programma's op tv om te breken met de bestaande 'burgerlijke' cultuur (o.a. van Wim T. Schippers). Uiteraard krijgt dat ook een tegenhanger in de programma's van de nieuwe omroep TROS, die juist op amusement en wat meer rechts denken is gericht, en de EO, een kleine, relatief strenge evangelische omroep. Jongeren krijgen in de jaren zeventig duidelijk een stem.
In februari 1976 kwam prins Bernhard in opspraak door de Lockheed-affaire. De affaire begon met het uiten van een zware beschuldiging door de president-directeur van de Amerikaanse vliegtuigfabriek Lockheed. Prins Bernhard zou in totaal 1,2 miljoen dollar aan steekpenningen hebben aangenomen, in ruil voor zijn voorspraak bij de aankoop van onder andere de Starfighter F104.
De zorg voor het milieu manifesteert zich door het Rapport van de Club van Rome (1972), dat waarschuwt voor het opraken van fossiele brandstoffen. Door politieke oorzaken lijkt dat ineens actueel als Nederland in 1973 wordt geconfronteerd met de oliecrisis en de auto een zondag moet laten staan.
[bewerk] Politiek
In politiek opzicht zijn het geen rustige jaren. Er vinden massale stakingen plaats, onder andere bij Enka en in de Rotterdamse haven (1979). Er wordt gedemonstreerd tegen de oorlog in Vietnam (1972), de regimes van Pinochet in Chili en Videla in Argentinië, tegen kernenergie en tegen de neutronenbom.
Het kabinet-Den Uyl (1973-1977) symboliseert de politieke polarisatie tussen links en rechts. Spreiding van macht, kennis en inkomen is het motto. Maar het zijn ook de jaren van Dries van Agt, die de eerste leider wordt van een verenigde christen-democratische partij: het Christen-Democratisch Appèl. Als minister van justitie wil hij de abortuskliniek Bloemenhoven sluiten, en in 1978 vormt hij een coalitie met Hans Wiegel van de VVD.
[bewerk] Sport
In sportief opzicht gaat het Nederland voor de wind. Ajax en Feyenoord behalen de Europacup en de Wereldbeker. Het Nederlands elftal speelt in de WK-finales van 1974 en 1978. Ard Schenk wordt driemaal achtereen wereldkampioen schaatsen en haalt in 1972 driemaal goud op de Olympische Winterspelen in Sapporo.
In 1973 komt op het circuit van Zandvoort tijdens de Formule 1 Grote Prijs Formule 1 van Nederland, de Britse coureur Roger Williamson om. Hij sterft nodeloos in de vlammen omdat het circuit niet is voorbereid op de felle brand die de wagen overspoelt. De coureur was de macht over het stuur verloren, over de kop geslagen en een paar honderd meter brandend op zijn kop terecht gekomen. Een collega-coureur, David Purley, stopte zijn auto en kwam de coureur te hulp. Tevergeefs, want er waren niet voldoende (gevulde) brandblussers in de buurt. Na zijn dood, zoals na de dood van elke coureur, is er geprobeerd veel te doen aan de brandveiligheid van de race-auto's. Ondanks dat zou Niki Lauda bijna omkomen tijdens de race op de Nurburgring, toen zijn Ferrari in vlammen opging.
Het zouden de gouden jaren worden voor de Nederlandse racerij. De Wereldkampioenschappen voor motorfietsen tot 50 cc worden drie keer door Jan de Vries en Henk van Kessel gewonnen, en rijders als Wil Hartog, Boet van Dulmen en Jack Middelburg zouden onder meer de Grand Prix' winnen van Finland (Imatra), Nederland (Assen) en Duitsland (Hockenheimring).
Gijs van Lennep wint de 24 uur van Le Mans in een Porsche 917 en zet een nog immer niet gebroken record neer: De langst afgelegde afstand tijdens deze race. Van Lennep zou één van vele Nederlandse coureurs worden die zouden doorstomen tot in de Formule 1, waar Van Lennep het eerst punt voor Williams F1 ooit behaalde op het circuit Zandvoort. Daarnaast zouden rijders als Boy Hayé, Jan Lammers, Roelof Wunderink en Michael Bleekemolen in de F1 uitkomen.
Ook in het wielrennen gaat het Nederland bepaald voor de wind. Natuurlijk Joop Zoetemelk, maar ook andere rijders weten zich in de kijker te rijden, zoals Gerrie Kneteman, die het wereldkampioenschap op de weg wint in 1978 en Jan Raas.
[bewerk] Kerk
De Nederlandse kerkprovincie in de Rooms-Katholieke Kerk wordt stap voor stap weer in het gareel van Rome gebracht. De vrijgekomen bisschopszetels van Rotterdam en Roermond worden in 1971 en 1972 bezet door de conservatieve bisschop Ad Simonis en de reactionaire bisschop Joannes Gijsen. De adviezen van de kathedrale kapittels werden daarbij genegeerd. Hierdoor ontstaat tweespalt in de Nederlandse bisschoppenconferentie. Als het hoofd van de kerkprovincie kardinaal Alfrink terugtreedt, wordt de Nederlandse curiekardinaal Jan Willebrands gestuurd om een totale breuk te voorkomen. Bij dit alles is de rol van de leek, zoals in het Landelijk Pastoraal Concilie, uitgespeeld.
[bewerk] België
In 1970 begint het proces van staatshervorming, dat in vier stappen zal leiden tot een federale structuur. In 1980 worden drie taalgemeenschappen in het leven geroepen: de Nederlandse in het noorden, de Franse in het zuiden en de Duitse in het oosten.
[bewerk] Buitenland
In 1973 vindt de Jom Kipoeroorlog plaats waarbij Egypte en Syrië onverhoeds Israël binnenvallen; na een paar weken is deze oorlog voorbij. Militair heeft deze oorlog geen gevolgen, wel moreel omdat Israël voor de Arabische wereld niet meer de onoverwinnelijke vijand blijkt te zijn. In 1977 brengt de Egyptische president Sadat een spectaculair bezoek aan Israël dat uiteindelijk resulteert in een vredesverdrag (1978).
Na dertig jaar komt er een einde aan de oorlog in Indo-China. In 1975 vallen Zuid-Vietnam, Cambodja en Laos in handen van communistische regimes. In Cambodja komt de Rode Khmer aan de macht die tot de inval van de Vietnamezen in 1978 een afschuwelijk schrikbewind voert.
In Zuid-Europa komt een democratische ontwikkeling tot stand. Portugal (1974), Griekenland (1974) en Spanje (1975) krijgen democratische regeringen en beginnen aan het proces van toetreding tot de Europese Gemeenschap.
In 1979 wordt het regime van de sjah van Iran omvergeworpen en wordt onder leiding van ayatollah Khomeini een fundamentalisch-islamitisch regime geïnstalleerd dat zich fel tegen Israël en de Verenigde Staten keert. De ambassade van laatstgenoemd land wordt langdurig bezet.
Eind 1979 vindt ook de inval van de Sovjet-Unie in Afghanistan plaats wat in de jaren tachtig tot een lange guerrilla-oorlog zal leiden.
[bewerk] popmuziek
In de popmuziek wordt ABBA met de hit Waterloo (1974) wel gezien als een symbool van dit decennium.
Meer in het algemeen werden de eerste helft van het decennium gedomineerd door de Glamrock en de symfonische pop, terwijl de tweede helft bepaald werd door de reactie erop: de punk. Ook de stijl Disco was erg populair. Aan het einde van dit decennium kwam ook Reggae opzetten.
[bewerk] Sport
In 1972 komen diverse Israëlische deelnemers aan de Olympische Spelen in Duitsland om het leven door een gijzelingsactie van Palestijnen
1975: De toen bekende coureur Graham Hill, de vader van Damon Hill (ook coureur), komt door een vliegtuigongeval om het leven.
In 1977 wordt een jonge baancomissaris vol geschept door een Formule 1 auto op het circuit Kyalami in Zuid-Afrika. De auto rijdt ca 270 kilometer per uur op het moment van aanrijding. De baancommissaris en de coureur die hem aanrijdt zijn op slag dood. De coureur doordat de brandblusser die de baancommissaris droeg, gekatapulteerd wordt tegen het hoofd van de coureur. Het is waarschijnlijk het meest gruwelijke, gefilmde, ongeval uit de historie van de Formule 1 racerij.
In 1978 komt ook Ronnie Peterson, een bekende Formule 1 coureur uit Zweden, om het leven tijdens de Grand Prix van Italië op het circuit Monza. Eerst, net na het ongeluk, lijkt hij niet zwaar gewond. Hij sterft na complicaties tijdens een operatie om zijn gebroken benen te zetten. Hij is de laatste in een lange rij doden uit de Formule 1 van de jaren '70...
[bewerk] Economie
In het begin van de jaren '70 leek inflatie nog een bedreiging, maar de oliecrisis van 1973 zou een schaduw werpen op het gehele decennium. Het zorgde definitief voor een einde van een groot deel van de Nederlandse industrie; DAF werd deels overgenomen door Volvo. Ook andere takken werden hard geraakt door de crisis. Een tweede crisis en een rapport wierp een schaduw over het leven van velen. Voorspeld werd dat de olievoorraden snel zouden opraken.
De Amerikaanse autoindustrie werd op haar knieën gedwongen door goedkope Japanse import, dat zuiniger auto's leverde. Amerika reageerde, maar erg laat. Het toch al erg verlengde leven van auto's als de Volkswagen Kever en Citroën 2CV werd nog langer uitgerekt door de gegroeide vraag. Het was een periode waarin veel automerken verdwenen, zoals een groot deel van de britse autoindustrie. Ook vele kleinere sportwagenmerken moesten de deuren sluiten door de introductie van een nieuw fenomeen: De hete hatchback, gepioneerd door Volkswagen met haar Golf GTI. De terreinauto werd op de civiele markt geïntroduceerd, vooral de Range Rover zou het goed doen.
