Jastrzębie-Zdrój

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Jastrzębie-Zdrój


Herb Jastrzębia-Zdroju	Flaga Jastrzębia-Zdroju

Marian Janecki
(e-mail)

Powierzchnia

85,44 km²

Położenie

49° 57' N
18° 35' E

Liczba mieszkańców (2005)
- liczba ludności
- gęstość
- aglomeracja

95 482
1118 os./km²
~650 000 (ROW)

Strefa numeracyjna
(do 2005)

(+48) 0 32

Kod pocztowy

44-330 do 44-335 oraz 44-268 (dzielnica Szeroka)

Tablice rejestracyjne

SJZ

Położenie na mapie Polski

Urząd miejski³

Al. Józefa Piłsudskiego 60
44-335 Jastrzębie-Zdrój
tel. (+48/0) 32 478 51 00, 32 478 52 11; faks (+48/0) 32 471 81 93

Strona internetowa miasta

Jastrzębie-Zdrój – miasto na prawach powiatu położone w południowej części województwa śląskiego. Jedno z największych miast ROW-u i Subregionu Zachodniego. Jest to jedno z najmłodszych miast Polski (prawa miejskie od 1963 r.). Liczy 95 482 mieszkańców (2005), a jego powierzchnia zajmuje 85,44 km². Miejscowość rozwijała się od połowy XIX wieku jako uzdrowisko. W latach 60. XX wieku odkryto tu znaczne zasoby węgla kamiennego i rozpoczęto jego wydobycie, co przekształciło miasto w znaczący ośrodek przemysłowy. Obecnie jest to średnio zamożne miasto, w którym dominuje przemysł wydobywczy. Z Jastrzębia pochodzą m.in. Jerzy Cnota, Krystian Lupa czy Rudolf Ranoszek.

[edytuj] Geografia

Jastrzębie-Zdrój położone jest na Górnym Śląsku, przy granicy Polski z Republiką Czeską; graniczy ponadto z powiatami ziemskimi: pszczyńskim, rybnickim, wodzisławskim, cieszyńskim i powiatem grodzkim Żory. Przez miasto płyną małe rzeki: Pszczynka, Jastrzębianka, Szotkówka i Gmyrdek. Jastrzębie-Zdrój znajduje się na 14 miejscu pod względem ludności w województwie śląskim a 42 pod względem ludności 34 pod względem wielkości w Polsce. Powierzchnia miasta to 85,44 km². Jastrzębie-Zdrój leży w Subregionie Zachodnim woj. śląskiego. Jastrzębie-Zdrój, choć nie leży na terenie historycznego Śląska Cieszyńskiego, od 1998 r. należy do Euroregionu "Śląsk Cieszyński". Jest największym pod względem liczby ludności miastem euroregionu.

Z każdego miejsca centrum miasta - nie wspominając o jego obrzeżach - można dojrzeć główne masywy oddalonych o ok. 30-35 km w linii prostej od Jastrzębia Beskidów (Śląskiego, Małego oraz Śląsko-Morawskiego). Najbardziej rozpoznawalnymi szczytami widocznymi z Jastrzębia-Zdroju są: masyw Czantorii, Skrzyczne, Lysa Hora. Przy dobrej widoczności z Bzia, Ruptawy oraz z wysokich pięter bloków znajdujących się w centrum miasta można dojrzeć Babią Górę (ok. 73 km w linii prostej od Jastrzębia) oraz - spoglądając w kierunku Parku Zdrojowego (kierunek Wodzisław Śląski) - masyw Pradziada (102 km w linii prostej) z ogromną, 162-metrową wieżą, położonego już w Jesionikach - po stronie czeskiej (Sudety Wschodnie).

[edytuj] Podział administracyjny

Najważniejsze dzielnice (i sołectwa) miasta

Jastrzębie Górne

Jastrzębie-Zdrój składa się z 9 sołectw:

Pozostałe 26 dzielnic i przysiółków to:

Abisynia
Biadoszek
Boża Góra
Dębina
Gliniok
Kąty
Kępa
Kolonia Borynia
Kondziołowiec
Krzyżówka
Kyndra
Ludwikówka
Maryjowiec

Sołectwo Bzie dzieli się na:

[edytuj] Nazwa

Nazwa miejscowości zmieniała się lub pisana była w różny sposób: do XIV w. brzmiała Hermannsdof, następnie Jaskczambie, Giastrzabie w XV w., Jastrzembia, Jastrzembie w XVII w., w 1862 r. wprowadzono nazwę Bad Königsdorf-Jastrzemb. W czasie okupacji niemieckiej (1939-1945) funkcjonowała nazwa Bad Königsdorf.

Geneza nazwy: Wg średniowiecznych podań i legend nazwa Jastrzębie wywodzi się od zbójnika napadającego znienacka na karawany kupieckie zmierzające szlakiem handlowym przez Bramę Morawską. Był nim były rycerz Ruchenstein, który oddelegowany przez króla w celu ochrony tych terenów przed zbójnikami sam zszedł na złą drogę. Ponieważ napadał znienacka jak jastrząb, tak właśnie był nazywany. Zła sława owego rycerza spowodowała, że tereny zdradzieckich jarów i wzgórz zaczęto nazywać Jastrzębie.

Pisownia nazwy: Zgodnie z uchwałą Rady Języka Polskiego prawidłowa pisownia nazwy miasta to Jastrzębie-Zdrój (z dywizem), forma z dywizem została również wprowadzona jako jedyna oficjalna nazwa miasta przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji (zgodnie z Ustawą z dnia 29 sierpnia 2003 r. o urzędowych nazwach miejscowości i obiektów fizjograficznych minister ten nadaje poprawne oficjalne nazwy wszelkim obiektom geograficznym w Polsce). W wielu słownikach ortograficznych spotykana jest jednak niepoprawna forma nazwy – ze spacją, a nie z dywizem.

[edytuj] Herb

Zobacz więcej w osobnym artykule: Herb Jastrzębia-Zdroju.

Herb miasta Jastrzębia-Zdroju został stworzony przez Szymona Kobylińskiego. Przedstawia czarnego jastrzębia z kroplą wody na zielonym tle, kilof i młot. Czarny jastrząb wiąże się z legendą o czarnym rycerzu, kropla wody świetność uzdrowiska, a kilof i młot - pracę w kopalniach.

[edytuj] Historia

Zobacz więcej w osobnym artykule: Historia Jastrzębia-Zdroju.

Pierwsza pisemna wzmianka z terenów, na których dziś położone jest miasto, pochodzi z 1305 r. Rozwój miejscowości nastąpił po odkryciu solanki jodowo-bromowej podczas wierceń w 1859 r. prowadzonych w poszukiwaniu węgla przez właściciela Jastrzębia Dolnego Emila von Schliebena. Uzdrowisko przestało istnieć gdy odnaleziono tu złoża węgla kamiennego. Wraz z ich rozpoczęto budowę kopalń i osiedli mieszkaniowych. Powstały kolejne osiedla wielkopłytowe, liczba mieszkańców zwiększyła się dwudziestokrotnie. W latach 80. XX w. Jastrzębie było jednym z ośrodków protestów robotniczych. W 1980 podpisano tu tzw. porozumienia jastrzębskie, ostatnie z tzw. porozumień sierpniowych. W czasie stanu wojennego 15 grudnia 1981 r. doszło do pacyfikacji kopalni Manifest Lipcowy (in. "Zofiówka").

[edytuj] Architektura

W Jastrzębiu-Zdroju architektura zależy od dzielnicy. W centrum przeważają bloki wielkopłytowe z lat 70 XX w. Są także budynki urzędów (Urząd Miejski), usługowe i handlowe. W dzielnicy Zdrój architektura jest mieszana. Obok sanatoryjnych budynków stoją także bloki z wielkiej płyty budowane w latach 60. i 70 XX w. Spośród najstarszych i najciekawszych wymienić można obiekty Urzędu Skarbowego, Państwową Szkołę Muzyczną, Wojewódzki Szpital Rehabilitacyjny dla dzieci, Dom Zdrojowy, Łazienki, budynek filii Uniwersytetu Śląskiego, klasztor i kościół – wszystkie powstały w II poł. XIX w. lub w I poł. XX. w czasach rozbudowy uzdrowiska. Oprócz tego w Jastrzębiu-Zdroju występuje kilka obiektów w stylu barokowym, klasycystycznym, oraz dwór obronny z zachowanymi cechami późnego renesansu.

[edytuj] Zabytki

Muszla koncertowa w Parku Zdrojowym

Zespół klasztorny w Zdroju

Park Zdrojowy z XIX w. z m.in. pijalnią wód, muszlą koncertową, łazienkami (1862) i Domem Zdrojowym (1862).
Kościół drewniany z XVII w. pw. św. Barbary i św. Józefa w Jastrzębiu Dolnym. Został przeniesiony z Jedłownika w 1974 roku. Parafia została erygowana 1 lutego 1976 roku. Dzisiejszy wygląd kościoła zapewne znacznie odbiega od pierwowzoru, gdyż w 1888 roku budynek gruntownie odrestaurowano oraz przebudowano. Kościół jest budowlą drewnianą, składającą się konstrukcji zrębowej oszalowanej deskami.
Pałac w Boryni klasycystyczny z silnymi wpływami późnego baroku. Zbudowany w XVIII w. w dzielnicy Boryni. Budowla piętrowa na planie prostokąta murowana z cegły.
Kościół barokowo-klasycystyczny z I poł. XIX w. w Jastrzębiu Górnym im. św. Katarzyny z 1825 roku. Nawa jest zbudowana na planie prostokąta o zaokrąglonych narożnikach. Przylega do niej wieża, po której bokach usytuowane są dwie lokalności wypełniające narożniki. Wieża zwieńczona jest baniastym hełmem z latarnią, pokrytym blachą.
Kościół barokowo-klasycystyczny z XVIII w. w Szerokiej im. Wszystkich Świętych. Budową przypomina kościół św. Katarzyny.
Zabudowa dawnego uzdrowiska w Zdroju. W jej skład wchodzą stare wille, klasztor sióstr Boromeuszek, kościół NSPJ, Park Zdrojowy oraz liczne obiekty z okresu jastrzębskiego uzdrowiska. Niektóre obiekty uległy zniszczeniu (np. spalone sanatorium Górnik)
Dwór Obronny z XVII w. w Bziu Zameckim w stylu późnorenesansowym. Podczas trwania II wojny światowej dwór został częściowo zniszczony. Został odbudowany po wojnie. Jest otynkowany w całości, dachy są dwuspadowe, pokryte dachówką. Dwór w Bziu jest jedyną zachowaną w naszym regionie budowlą tego rodzaju.
Kapliczka w Cisówce,
Kapliczka w Szerokiej (późnobarokowa) z XVIII wieku,
Kapliczka w Szotkowicach,
Dawny Kompleks Katolickiego Zakładu Dziecięcego z kościołem, klasztorem, budynkiem sanatoryjnym, szpitalem z 1881 roku,
Dawny Komplek Ewangelickiego Zakładu Dziecięcego z sanatoriami Dąbrówka (obecnie hotel) i Mieszko oraz parkiem (1890-1905),
Sanatorium Spółki Brackiej z 1911 roku, obecnie filia Uniwersytetu Śląskiego,
Sanatorium Marszałka Piłsudskiego z 1928 roku, obecnie szpital dziecięcy,
Wille i pensjonaty zdrojowe,
Krzyże przydrożne,
Kaplica grobowa na cmentarzu w Jastrzębiu Górnym - klasycystyczna, XIX wiek,
Pomnik św. Jana Nepomucena.

Zabytki utracone

Kościół drewniany w Moszczenicy z XVI wieku, spalony w 1938 roku (zachowała się część wyposażenia przechowywana obecnie w Muzeum Diecezjalnym w Katowicach,
Kościół drewniany w Bziu Zameckim z 1672 roku, spalony w 1942, część wyposażenia zachowała się i znajduje się w nowym kościele w Bziu oraz Muzeum Diecezjalnym w Katowicach,
Kapliczka klasycystyczna z XVIII wieku (znajdowała się w okolicach dzisiejszego Urzędu Miejskiego) zburzona w 1975 roku,
Kapliczka klasycystyczna w Ruptawie z XIX wieku, zburzona w latach 90. XX wieku,
Sanatorium "Górnik" - spalone w latach 90. XX wieku.

Zabytek przeniesiony do innej miejscowości

Kościół drewniany z XVI/XVII wieku przeniesiony z Ruptawy do Kaczyc w latach 1971-72, część wyposażenia m.in. chrzcielnica znajduje się w murowanym kościele w Ruptawie, najcenniejsze obiekty, m.in. rzeźby z XIV i XV wieku w Muzeum Diecezjalnym w Katowicach.

Przy opisach niektórych obiektów korzystano z książki P. Siemki Jastrzębie Zdrój w zabytkach sztuki z roku 1992.

[edytuj] Statystyki

Ludność

Ogółem - ok. 96.009
Mężczyźni - 47 600
Kobiety - 48 409
Gęstość zaludnienia - 1130 os./km²
Kobiety na 100 mężczyzn - 101,7
Wiek przedprodukcyjny - 22%
Wiek produkcyjny - 67%
Wiek poprodukcyjny - 11%

Rok	Liczba mieszkańców
1825	202
1864	262
1905	608
1931	ok. 400
1961	3 256
1970	24 395
1999	102 294
2005	96 009

Stan cywilny

Małżeństwa - 541
Rozwody - 270
Separacje - 41
Rozwody na 1000 mieszkańców - 8,5
Urodzonych - 903
Zgonów - 635

(dane GUS z 2004 r.)

Budżet

Roczny dochód budżetu miasta w przeliczeniu na jednego mieszkańca w 2004 r. wyniósł 1 932,38 zł. Taki poziom dochodów budżetowych sytuuje miasto znacznie powyżej średnich dla wszystkich podregionów województwa śląskiego oraz dla całego województwa.
Miejsce na Śląsku pod względem dochodów na 1 mieszkańca - 14.
Sytuacja finansowa - średniozamożne miasto.

(dane GUS z 2004r.)

[edytuj] Ważne instytucje i urzędy

Urząd Miasta Jastrzębie-Zdrój z Alei Piłsudskiego (maj 2006)

Cech Rzemiosł Różnych ul. 1 Maja 15
Dom Pomocy Społecznej ul. Kaszubska 6
Hospicjum przy kościele pw. św. Katarzyny ul. Pszczyńska
Jastrzębski Zakład Wodociągów i Kanalizacji ul. Podhalańska 7
Komenda Miejska Państwowej Straży Pożarnej ul. Jagiełły
Komenda Miejska Policji ul. Śląska 12
Miejska Biblioteka Publiczna ul. Wielkopolska 1a
Miejski Ośrodek Kultury al. Piłsudskiego
Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji ul. Harcerska 14b
Ośrodek Pomocy Społecznej al. Piłsudskiego 60
Urząd Pocztowy ul. Łowicka
Powiatowy Urząd Pracy ul. Pszczyńska 134
Prokuratura Rejonowa ul. Krakowska 38
Rozdzielnia Gazu ul. Goździków 1
Sąd Rejonowy ul. Zdrojowa
Straż Miejska al. Piłsudskiego
Śląski Urząd Wojewódzki ul. 1 Maja
Śląskie Centrum Kredytowe ul. Śląska
Telekomunikacja Polska S.A ul. Harcerska 1c
Urząd Miasta al. Piłsudskiego 60
Urząd Skarbowy ul. 11 Listopada 13
Urząd Stanu Cywilnego ul. Zielona 20b
Zakład Ubezpieczeń Społecznych ul. Opolska 1, paw. 723

[edytuj] Religia

Widok z Ruptawy, stary i nowy kościół ewangelicki

Jastrzębie w czasie rozbudowy w latach 60. i 70. miało być wzorcowym miastem socjalistycznym i przez wiele lat nie wydawano zgody na budowę obiektów sakralnych w centrum miasta. Msze były jednak organizowane w okolicy zabytkowej klasycystycznej kapliczki do momentu, gdy została zburzona. Protesty i msze organizowane mimo to w innych miejscach spowodowały, że władze wydały zgodę na budowę pierwszego nowego kościoła, który powstał w okolicach osiedla Arki Bożka.

W chwili obecnej w mieście znajduje się 14 kościołów głównie rzymskokatolickich oraz liceum sióstr salezjanek i klasztor sióstr boromeuszek. Są również zbory protestanckie z licznymi wyznawcami oraz 12 zborów świadków Jehowy.

[edytuj] Cmentarze

Cmentarz w Jastrzębiu Górnym - znajdują się na nim groby powstańców śląskich, obrońców 1939r., ofiar marszu śmierci, oraz sapera Karola Zioły), najciekawszym obiektem jest grobowiec rodziny Witczaków
Cmentarz komunalny - największy cmentarz w Jastrzębiu, znajduje się na nim symboliczny grób sybiraków
Cmentarz w Moszczenicy z grobem profesora Rudolfa Ranoszka oraz pomnikiem ofiar I wojny światowej
Cmentarz w Szerokiej z grobami ofiar I wojny światowej oraz powstańców śląskich
Cmentarz w Bziu - znajdują się na nim groby rodziny Goszczyków oraz groby ofiar marszu śmierci

[edytuj] Turystyka

[edytuj] Baza noclegowa

Nazwa	Restauracja	Ilość gwiazdek	Adres
Czarny Rycerz	Tak	***	ul. Wodzisławska 5
Dąbrówka	Tak	***	ul. 3 maja 49
Diament	Tak	**	ul. Leśna 1
Omega	Tak		ul. Harcerska 14a
Karlik	Nie		ul. Kościelna 3
Sportowy	Nie		ul. Reja
Pensjonat Retro	Tak		ul. K. Miarki 15
Dom Przyjęć Agata	Tak		ul. Boża Góra Prawa 31J

[edytuj] Szlaki

Szlak im. Powstańców Śląskich (18,40 km)

Trasa: Szeroka-Godów

Szlak Zebrzydowicki (9,80 km)

Trasa: Zebrzydowice - Bzie Zameckie

Jastrzębski Szlak Krajoznawczy im. Jerzego Fudzińskiego (35,90 km)

Trasa: Zebrzydowice - Turza Śląska

Szlak im. Ewakuacji Więźniów Oświęcimskich (91 km)

Trasa: Oświęcim – Wodzisław Śląski

[edytuj] Pomniki i miejsca pamięci narodowej

Tablica upamiętniająca ofiary marszu śmierci obok Parku Zdrojowego
Miejsce spoczynku ofiar marszu śmierci z tablicą na cmentarzu w Bziu Zameckim
Pomnik i miejsce spoczynku Powstańców Śląskich na cmentarzu w Jastrzębiu Górnym
Grób obrońców Bożej Góry na cmentarzu w Jastrzębiu Górnym
Miejsce spoczynku ofiar marszu śmierci z tablicą obok cmentarza w Jastrzębiu Górnym
Symboliczny grób pomordowanych na wschodzie na cmentarzu komunalnym
Tablica upamiętniająca miejsce rozstrzelania trzech powstańców śląskich na Moszczenicy
Symboliczny grób ofiar I wojny światowej na cmentarzu w Moszczenicy
Epitafium poświęcone powstańcom śląskim na bramie kościelnej w Szerokiej
Pomnik upamiętniający miejsce przywitania wojsk polskich w 1922 r. w Bziu Zameckim
Pomnik i miejsce spoczynku żołnierzy Armii Czerwonej na Bożej Górze
Tablice upamiętniające kapłanów dekanatu jastrzębskiego
Pomnik Porozumień Jastrzębskich obok kopalni Zofiówka

[edytuj] Przyroda

Las Kyndra

Centrum Jastrzębia-Zdroju zbudowane zostało w miejscu istniejących wcześniej pól uprawnych, łąk i stawów hodowlanych często oddzielonych jarami i lasami. Pozostałości takiego krajobrazu w centrum miasta zachowały się m.in. przy ul. Cieszyńskiej, gdzie znajduje się Ośrodek Wypoczynku Niedzielnego. Na terenie miasta istnieje również cenny Park Zdrojowy z ponad 70 gatunkami drzew. Zachowały się także fragmenty lasów, w tym lasy Kyndra i Pastuszyniec, będące niegdyś częścią lasów beskidzkich. W wielu miejscach istnieją jeszcze zalesione jary, a także aleje dębowe – fragmenty dawnych traktów.

Przyroda najbardziej ucierpiała w trakcie budowy osiedli oraz z powodu rozpoczęcia wydobycia węgla kamiennego i tym samym konieczności powstania osadników i hałd, które wciąż się powiększają. Jednak niektóre dzielnice - m.in. Ruptawa i Bzie Zameckie nie zostały uprzemysłowione ani silnie zurbanizowane i są atrakcyjnym miejscem do wypoczynku i rekreacji m.in. dla rowerzystów.

Parki

Park Zdrojowy im. dr Mikołaja Witczaka (dz. Zdrój), gdzie dominują graby pospolite, dęby szypułkowe z domieszką klonów pospolitych, klonów jaworów i brzóz brodawkowatych
Park Dąbrówka (dz. Zdrój, koło hotelu Dąbrówka), gdzie rosną różanecznik katawbijski, dwie pomnikowe lipy drobnolistne, dąb szypułkowy, kilka modrzewi i robinie
Park Uniwersytecki (dz. Zdrój, wokół Uniwersytetu Śląskiego), gdzie rosną stare dęby szypułkowe i czerwone, klony, brzozy, pojedyncze modrzewie oraz lipy
Park Zamkowy (Borynia, wokół pałacu)
Park Dworski Krajobrazowy (Bzie Zameckie, wokół dworu obronnego; niedostępny)
Jar Południowy

Pomniki przyrody

Lipa w Bziu Zameckim (obok dworu)
Dąb "Jakub" obok kościoła rzymskokatolickiego na Ruptawie
Aleja kasztanowa w Moszczenicy
Dąb na cmentarzu w Moszczenicy
Drzewa w otoczeniu kościoła na Szerokiej

[edytuj] Znani jastrzębianie i osoby związane z Jastrzębiem

Mikołaj Witczak junior

Polityka

Mikołaj Witczak (1896-1976)- powstaniec Śląski, były właściciel jastrzębskiego uzdrowiska
Henryk Sławik (1894-1944) - polityk PPS, powstaniec śląski
Krzysztof Gadowski (ur. 1962) - poseł na sejm V kadencji z ramienia PO
Tadeusz Motowidło (ur. 1952) - poseł na sejm V kadencji z ramienia SLD
Leon Wantuła (1928-2005) - poseł na sejm PRL, artysta malarz, pisarz
Marian Janecki (ur. 1964) - obecny prezydent miasta
Dominik Ździebło (1914-1962) – wojskowy
Feliks von Königsdorff - założyciel uzdrowiska w Zdroju
Antoni Motyczka (ur. 1941) - senator

Muzyka

Chór Cantates Domino
Chór Ave
Chór Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Jastrzębiu-Zdroju
Michał Baj (DJ Eprom) - polski DJ

Taniec

Grupa taneczna Klips
Grupa taneczna Zez
Grupa taneczna Szok

Sztuka

Jerzy Cnota (ur. 1942) - aktor
Krystian Lupa (ur. 1943) - reżyser teatralny
Robert Bareja (ur. 1963) - malarz
Janina Nowakowska (ur. 1944) - malarka i rzeźbiarka
Zenon Tecmer - rzeźbiarz
Wiesław Leon Binkiewicz (ur. 1947)
Jerzy Lubczyński - (1935-2005) - fotograf, b. prezes i współzałożyciel Klubu Fotograficznego "Niezależni"
Leon Wantuła (1928-2005) - poseł na sejm PRL, artysta malarz, pisarz, autor powieści Zawał, Nigdy za późno, Urodzeni w dymach oraz wielu innych
Andrzej Duboniewicz (ur. 1948) - pisarz, autor powieści Przerwany sen
Józef Musioł - pisarz
Jastrzębski Klub Fotograficzny "Niezależni"

Sport

Anna Żemła-Krajewska (ur. 1979) - judoka
Beata Maksymow (ur. 1967) - judoka
Agnieszka Gryga - zawodniczka uprawiająca taekwondo
Marcin Radzewicz (ur. 1980)- piłkarz
Sebastian Nowak (ur. 1982) - piłkarz
Leszek Laszkiewicz (ur. 1978) - hokeista
Andrzej Kościałowski (ur. 1946) - tenisista stołowy
Marta Kuznicius (ur. 1987) - tenisista stołowy
Krzysztof Janik (ur. 1982) - kierowca rajdowy
Daniel Pliński (1978) - zawodnik KS Jastrzębski Węgiel, reprezentant Polski w siatkówce
Dawid Murek (1977) - zawodnik KS Jastrzębski Węgiel, reprezentant Polski w siatkówce
Łukasz Kadziewicz (1980) - zawodnik KS Jastrzębski Węgiel, reprezentant Polski w siatkówce
Grzegorz Szymański - zawodnik KS Jastrzębski Węgiel, reprezentant Polski w siatkówce
Paweł Rusek (1983) - zawodnik KS Jastrzębski Węgiel, reprezentant Polski w siatkówce

Nauki

Rudolf Ranoszek (1894-1986) – filolog orientalista
Piotr Siemko (ur. 1958) – historyk
Witold Helis (zm. 2003) - medycyna

[edytuj] Miasta partnerskie

Jastrzębie utrzymuje dobre kontakty partnerskie z miastami we Francji i Republice Czeskiej. Prawdopodobnie kolejnym miastem partnerskim będzie grecka Paralia. Między miastami odbywają się wymiany uczniowskie. W roku 2005 podano informacje o rozmowach o podpisaniu porozumienia z greckim miastem Paralia.

Miasto	Państwo	Data podpisania porozumienia
Karvina	Czechy	06.03.1995 r.
Hawierzów	Czechy	01.03.1995 r.
Tourcoing	Francja	12.04.1997 r.
Paralia	Grecja	Rozmowy o podpisaniu porozumienia

[edytuj] Komunikacja

Aleja Józefa Piłsudskiego

Jastrzębie-Zdrój położone jest poza głównymi szlakami komunikacyjnymi. Posiada komunikację miejską łączącą osiedla i dzielnice. Komunikacja miejska tworzy również połączenia z okolicznymi miejscowościami – m.in. z Wodzisławiem, Rybnikiem, Żorami i Zebrzydowicami. Sposób funkcjonowania komunikacji miejskiej nie zmienił się od lat 80. XX w. i nie został dostosowany do obecnych potrzeb mieszkańców. PKS i prywatne przedsiębiorstwa obsługują linie do Katowic i Cieszyna. Brak jest połączeń z innymi pobliskimi ośrodkami miejskimi jak np. z Bielsko-Białą, czy nawet z Tychami. Miasto położone jest w pobliżu przejść granicznych: kolejowego w Zebrzydowicach (18 km) i drogowych: w Marklowicach (15 km), Chałupkach (20 km) i Cieszynie (32 km). W mieście istnieje przejście graniczne Ruptawa-Piotrowice dla rowerzystów i pieszych

Linia kolejowa została zlikwidowana w latach 90. XX w. – od tej pory Jastrzębie jest największym miastem w Polsce nie posiadającym kolei pasażerskiej.

Najbliższy międzynarodowy port lotniczy znajduje się w Ostrawie, zaś najbliższy na terenie Polski w Katowicach-Pyrzowicach oddalony jest od Jastrzębia Zdroju o 80 km, a port lotniczy w Krakowie – Balicach o 120 km. W mieście znajduje się lądowisko dla helikopterów.

[edytuj] Przemysł i gospodarka

Główną gałęzią przemysłu w Jastrzębiu jest górnictwo węgla kamiennego. Znajdują się tu trzy czynne kopalnie zrzeszone w Jastrzębskiej Spółce Węglowej. Dawniej na terenie miasta działało pięć kopalń: Pniówek, Moszczenica, Jastrzębie, Borynia i Zofiówka. Kopalnia Jas-Mos powstała z połączenia Moszczenicy i Jastrzębia, a Pniówek został włączony do Pawłowic.

Kopalnia	Wydobycie dobowe netto	Obszar górniczy	Zasoby operatywne	Typ produkowanego węgla
KWK Borynia	9.600t/d	17,4 km²	34,0 mln ton	35.1, 35.2A, 35.2B
KWK Zofiówka	10 300 t/d.	16,4 km²	87,0 mln ton	35.1
KWK Jas-Mos	11 100 t/d	32,5 km²	34,1 mln ton	35.2B

Firmy i przedsiębiorstwa

Spółka Energetyczna "Jastrzębie"
Jastrzębska Spółka Kolejowa
Jastrzębska Spółka Węglowa
Prymat (Produkcja przypraw)
Isko (Technika grzewcza i sanitarna)
Ela (Produkcja napojów)
Haga (Mięso)
Elplast (Tworzywa Sztuczne)
Gomar (Materiały budowlane)
P.U.P.H. Imex Sp. z.o.o.
LD Holding S.A. (Organizator ogólnopolskiej sieci handlowej)

Oprócz powyżej wymienionych występują w Jastrzębiu parki przemysłowe.

Na obszarze Jastrzębia-Zdroju funkcjonuje też podstrefa jastrzębsko-żorska Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, która została utworzona w celu wsparcia i przyspieszenia procesów restrukturyzacyjnych oraz stworzenia nowych miejsc pracy w regionie katowickim.

Na terenie miasta działa też Jastrzębska Strefa Aktywności Gospodarczej powstała w lipcu 2000 r. w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, której udziałowcami są miasto Jastrzębie-Zdrój oraz Jastrzębska Spółka Węglowa S.A. Przedmiotem działalności JSAG jest zagospodarowanie majątku poprodukcyjnego likwidowanych kopalń i terenów poprzemysłowych.

W ostatnich latach, nastąpił wzrost liczby nowych podmiotów gospodarczych. Pojawiły się nowe branże m.in. produkcja artykułów spożywczych, materiałów budowlanych, przetwórstwo tworzyw sztucznych. Miasto posiada dwie nowoczesne oczyszczalnie ścieków. Wedle danych GUS z 2003 roku w Jastrzębiu-Zdroju w przemyśle i budownictwie zatrudnionych było 65,5% ludności czynnej zawodowo. Ilość zarejestrowanych podmiotów gospodarczych wynosiła 5261, w tym w sektorze prywatnym 97,4 % (a w sektorze publicznym - 2,6 %). W tym m.in. spółki prawa handlowego 192, spółki akcyjne 9 i spółki z o.o. 183.

[edytuj] Kultura

Miejski Ośrodek Kultury

Jedną z najstarszych placówek kulturalnych w mieście jest Miejska Biblioteka Publiczna (rok założenia 1948) posiadająca 11 filii. Do biblioteki wprowadzono niedawno katalog elektroniczny. Miejski Ośrodek Kultury zapewnia bardzo bogatą ofertę kulturalną. Organizuje zabawy, konkursy. Ponadto na terenie miasta działają dwa kina: „Centrum” i „Panorama”, Oddział Polskiego Towarzystwa Kultury, Jastrzębski Klub Fotograficzny „Niezależni”, ZHP.

[edytuj] Galerie

Ciasna
Historii Miasta
Magazyn 22
Salon Młodych Artystów
Epicentrum
Na ścianie
Pod Sową
Galeria "Panorama" w Górniczym Centrum Kultury

[edytuj] Biblioteki

Miejska Biblioteka Publiczna + 11 filii, ul. Wielkopolska
Universitas Litterarum, Park Zdrojowy

[edytuj] Ośrodki kultury

Miejski Ośrodek Kultury – dwie sale kinowe. Istnieje koncepcja dobudowania do MOK-u zaplecza i sali teatralnej.
Górnicze Centrum Kultury – najstarsza instytucja kulturalna w mieście. Znajduje się tam sala kinowo-teatralna (Panorama), a także od niedawna galeria.
Dom Zdrojowy – jako instytucja kulturalna istnieje od niedawna. Był modernizowany.

[edytuj] Kina

Kino Centrum, posiadające dwie sale - dużą i studyjną
Kino Panorama

[edytuj] Muzea

Muzeum Dzwonków – prywatne
Izba Regionalna im. Witczaków
Skansen i muzeum miejskie

W 2004 roku powołano Stowarzyszenie na Rzecz Parku Etnograficznego w Jastrzębiu-Zdroju - Bziu. Stworzono projekt budowy i rozwoju parku i muzeum, wstępny plan finansowania, zgromadzono informację na temat istniejących w okolicy pamiątek i obiektów. Warunkiem budowy parku etnograficznego i utworzenia muzeum jest uzyskanie wsparcia ze strony władz miasta Jastrzębie-Zdrój.

[edytuj] Teatr

W Jastrzębiu nie ma teatru, lecz jest w planach (dobudowanie zaplecza do Miejskiego Ośrodka Kultury). Spektakle odbywają się na scenach innych placówek kulturalnych takich jak Dom Zdrojowy czy Górnicze Centrum Kultury. Na deskach Domu Zdrowego odbył się ostatni występ Marka Perepeczki "Płeć przeciwna".

[edytuj] Ważne uroczystości i konkursy

Jastrzębskie Dyktando - Jastrzębie jest jednym z pierwszych miast, które stworzyło własne dyktando nawiązujące do Ogólnopolskiego, organizowane co rok począwszy od 2004 r.
Jastrzębski Festiwal Kultury, organizowany przez Miejski Ośrodek Kultury, jest przeglądem dorobku artystycznego twórców zamieszkałych w mieście
Święto Działacza Kultury - uroczystość połączona z przyznawaniem Nagrody Miasta Jastrzębie-Zdrój w dziedzinie kultury, która jest przyznawana co roku począwszy od 2000 r.
Złoty Jastrząbek - impreza cykliczna organizowana z początkiem nowego roku, rozdawane są statuetki dla ludzi sportu roku (zawodnika oraz trenera)
Dni Jastrzębia, organizowane co roku podczas "urodzin miasta", festyn odbywający się na Stadionie Miejskim oraz w Jarze Południowym
Międzynarodowy Festiwal Młodzieżowych Orkiestr Dętych
Festiwal Chórów im. ks. Anzelma Skrobola
Festiwal Sztuk Wszelkich
Koncerty Promenadowe
Ogólnopolski Festiwal Parafialnych Zespołów Dziecięcych
Wojewódzki Konkurs Prezenterów Dyskotekowych

[edytuj] Media

Prasa

Przegląd Jastrzębski – miesięcznik Kongregacji Przemysłowo-Handlowej
City – magazyn Jastrzębia Zdroju
Jastrząb – miesięcznik samorządowy
Jastrzębski Węgiel – magazyn JSW S.A
Kadra – miesięcznik informacyjny
Przegląd Prasy - Serwis Informacyjny

Telewizja

Telewizja kablowa Kanon

Radio

Radio Jastrzębie

[edytuj] Edukacja

Uniwersytet Śląski

Z Jastrzębskich uczelni korzysta ponad 1500 słuchaczy i studentów.

Uczelnie wyższe

Uniwersytet Śląski w Katowicach – wydział zamiejscowy
Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie – wydział zamiejscowy
Akademia Wychowania Fizycznego w Katowicach – wydział zamiejscowy
Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych

Oprócz uczelni wyższych

23 przedszkola
18 szkół podstawowych
14 gimnazjów
14 szkół ponadgimnazjalnych
4 szkół językowych
Szkoła muzyczna Yamacha
Państwowa Szkoła Muzyczna I i II stopnia
Policealne Studium Zawodowe i Technikum Uzupełniające Dla Dorosłych
Centrum Kształcenia Praktycznego

[edytuj] Sport

Stadion Miejski

W mieście istnieje klub piłkarski GKS Jastrzębie który obecnie gra w III lidze. Inną drużyną piłkarską jest MOSiR Jastrzębie. Istnieje także klub baseballowy oraz klub hokejowy Czarne Jastrzębie. Najbardziej znaną drużyną jest obecnie KS Jastrzębski Węgiel. Do działalności sportowej należą MOSiR (Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji) oraz MOS.

Szczególne osiągnięcia
Największym osiągnięciem jastrzębskiego sportu jest zdobycie przez Ivett Jastrzębie Borynia (obecnie KS Jastrzębski Węgiel) mistrzostwa Polski w siatkówce, mistrzostwo Polski w boksie zdobyte przez drużynę GKS oraz w tenisie stołowym kobiet (Zofiówka Jastrzębie).

Kluby sportowe

KS Jastrzębski Węgiel (siatkówka)
GKS Jastrzębie (piłka nożna)
JKH Czarne Jastrzębie (hokej na lodzie)
MOS Jastrzębie
LKS Granica Jastrzębie-Ruptawa(piłka nożna)
LZS Jastrzębie-Bzie
LKS Hadex Szeroka
JKKS czyli Jastrzębski Koszykarski Klub Sportowy (koszykówka dziewcząt)

Zawody i rajdy

Rajd Kolarski i Pieszy im. Żwirki i Wigury
Rajd Pieszy "Szlakiem Ewakuacji Więźniów Oświęcimskich"
Mistrzostwa Górnego Śląska w Siatkówce Plażowej

[edytuj] Nagrody i wyróżnienia

II miejsce w konkursie "Na najlepiej oświetloną gminę roku 2006" (I miejsca nie przyznano, III miejsce Toruń)
Wyróżnienie w IV edycji konkursu "Bezpieczna Gmina"
Wyróżnienie za prawidłowe przeprowadzenie akcji "Przejrzysta Polska"
Nagroda "Przedsiębiorstwo Fair Play" dla Jastrzębskiego Zakładu Wodociągów i Kanalizacji (pierwsza 15-stka)
Gazela biznesu dla Centralnego Laboratorium Pomiarowo-Badawczemu
Gazela biznesu dla Jastrzębskich Zakładów Remontowych

[edytuj] Bibliografia

Artykuły Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Jastrzębskiej - T. Sikora
Jastrzębie-Zdrój w zabytkach sztuki - P. Siemko, Jastrzębie 1992
Historia Jastrzębia-Zdroju – P. Siemko
Tradycje gry na instrumentach dętych w Jastrzębiu-Zdroju – S. Śmietana, A. Kopoczek