Privacy Policy Cookie Policy Terms and Conditions Cieszyn - Wikipedia, wolna encyklopedia

Cieszyn

Z Wikipedii

Ujednoznacznienie
Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne miejsca o tej nazwie.

Współrzędne: 49°45' N 018°38' EGeografia

Cieszyn
Herb
Herb Cieszyna Flaga Cieszyna
Dewiza: Amore et non dolore
Województwo śląskie
Powiat cieszyński
Gmina
 - rodzaj
Cieszyn
miejska
Założono 810
Prawa miejskie 1220
Burmistrz Bogdan Wojciech Ficek
(e-mail)
Powierzchnia 28,69 km²
Położenie 49° 45' N
18° 38' E
Liczba mieszkańców (2004)
 - liczba ludności
 - gęstość

36 109
1258,6 os./km²
Strefa numeracyjna
(do 2005)
(+48) 33
Kod pocztowy 43-400
Tablice rejestracyjne SCI
TERC10
(TERYT)
2243203011
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie Polski
Urząd miejski3
Rynek 1
43-400 Cieszyn
tel. 33 852-07-01; faks 33 852-12-43
(e-mail)
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons
Strona internetowa miasta

Cieszyn (czes. Těšín, niem. Teschen, słow. Tešín) - miasto powiatowe w województwie śląskim, nad rzeką Olzą, na Pogórzu Śląskim. Historyczna stolica Śląska Cieszyńskiego. Miasto leży na granicy z Republiką Czeską i jest tam zlokalizowane największe drogowe przejście graniczne południowej Polski.

W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa bielskiego.

Według danych z 30 czerwca 20042, miasto miało 36 109 mieszkańców.

Spis treści

[edytuj] Struktura powierzchni

Według danych z roku 20026, Cieszyn ma obszar 28,69 km², w tym:

  • użytki rolne: 55%
  • użytki leśne: 7%

Miasto stanowi 3,93% powierzchni powiatu.

[edytuj] Demografia

Dane z 30 czerwca 20042:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
populacja 36 109 100 19 447 53,9 16 662 46,1
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²)
1258,6 677,8 580,8

Według danych z roku 20026, średni dochód na mieszkańca wynosił 1510,71 zł.

[edytuj] Historia

[edytuj] Powstanie miasta

Rotunda romańska z XI wieku
Powiększ
Rotunda romańska z XI wieku

Cieszyn jest jednym z najstarszych miast na Śląsku. Podanie głosi, że został założony w 810 r. przez trzech braci, synów słowiańskiego króla, którzy po długiej wędrówce spotkali się tutaj i ciesząc się tym faktem założyli miasto "Cieszyn". Tak naprawdę zalążkiem dzisiejszego miasta jest Góra Zamkowa, gdzie najstarsze ślady osadnictwa sięgają VI-V w. p.n.e. oraz prasłowiański gród we wsi Podobora (dziś Rep. Czeska), zwany "Starym Cieszynem". Po zniszczeniu Starego Cieszyna przez wojska wielkomorawskie w końcu VIII wieku osadnicy słowiańscy zbudowali nowe grodzisko obronne na Górze Zamkowej, które stało się zapleczem dla odbudowywanego starego grodu. Z czasem zyskało ono na znaczeniu i wraz ze Starym Cieszynem stało się centrum administracyjnym, religijnym i gospodarczym znacznej części Śląska. W XI wieku zbudowano tu kaplicę w stylu romańskim, która przetrwała po dzień dzisiejszy i jest jednym z najważniejszych zabytków na Śląsku i w Polsce (jej podobizna zdobi m.in. rewers banknotu 20-złotowego oraz 2 -złotowej monety z kolekcjonerskiej serii Historyczne miasta w Polsce). W tym samym czasie pod Górą Zamkową zaczęło rozbudowywać się podgrodzie, a cieszyński gród urósł do rangi kasztelanii, podlegającej królom polskim, a w okresie rozbicia dzielnicowego książętom śląskim. Rozwój grodu na Górze Zamkowej spowodował, że na przełomie XI i XII wieku przestał istnieć Stary Cieszyn.

Z 1155 r. pochodzi pierwsza znana pisemna wzmianka o Cieszynie (Tessin), choć najnowsze badania historyczne podają nieoficjalnie, że był on wymieniany już w dokumentach związanych z powstaniem biskupstwa wrocławskiego w roku 1000. Przez cały XII wiek Cieszyn był jednym z najważniejszych grodów Księstwa Opolsko-Raciborskiego. Ok. roku 1220 nastąpiła formalna lokacja miasta, a Cieszyn uzyskał pierwsze prawa miejskie na prawie lwówieckim. Ok. 1240 roku zbudowano też okazały kościół parafialny, przy którym działała szkoła (!).

[edytuj] Okres panowania Piastów

Wieża Piastowska
Powiększ
Wieża Piastowska
Cieszyn ok. 1640 r. - miedzioryt Meriana
Powiększ
Cieszyn ok. 1640 r. - miedzioryt Meriana

Po podziale Księstwa Opolsko-Raciborskiego ok. 1282, a następnie Księstwa Raciborskiego w 1290 r., Cieszyn został stolicą Księstwa Cieszyńsko-Oświęcimskiego, a pierwszym księciem cieszyńskim został Mieszko, założyciel linii Piastów cieszyńskich. Jako stolica księstwa Cieszyn nadal zdobywał na znaczeniu i rozbudowywał się. Największy rozwój przypadł na lata panowania księcia Przemysława I Noszaka, który w 1374 nadał Cieszynowi nowe prawa miejskie na wzór Wrocławia i w miejsce drewnianego zamku wzniósł murowany. Wtedy też powołano urząd burmistrza (pierwszy znany burmistrz to Mikołaj Giseler) i radę miejską, dla których zbudowano ratusz przy utworzonym rynku (dzisiejszy Stary Targ). Prawdopodobnie już w tym okresie działał też miejski szpital. Ówcześnie Cieszyn był jednym z najważniejszych i największych miast Śląska.

Kolejny gwałtowny rozwój miasto przeżyło za panowania księcia Kazimierza II, który w 1496 roku przeniósł rynek na obecne miejsce, otoczył miasto kamiennymi murami obronnymi i powołał Sąd Ziemski. W XVI wieku dalszy rozwój miasta we wszystkich dziedzinach. W XVII wieku miasto w dużym stopniu zniszczone podczas wojny trzydziestoletniej. W wyniku wojny nastąpił upadek ekonomiczny i demograficzny całego Księstwa Cieszyńskiego, w tym samego Cieszyna. Wygaśnięcie linii Piastów cieszyńskich w 1653 roku i przejęcie władzy w księstwie bezpośrednio przez królów czeskich (cesarzy niemieckich) z rodu Habsburgów spowodowało stagnację gospodarczą i polityczną Cieszyna do końca wieku.

[edytuj] Okres panowania Habsburgów

Zakończenie okresu kontrreformacji pozwoliło na zbudowanie w Cieszynie w latach 1709-1750 dużego kościoła ewangelicko-augsburskiego, który jest dziś największą świątynią luterańską w Polsce. Pozycja Cieszyna wzmocniła się po zakończeniu wojen śląskich w połowie XVIII wieku, w wyniku których Cieszyn, jako jedno z nielicznych miast Śląska, pozostał przy Austrii. W 1769 roku podpisano tu pokój pomiędzy Austrią i Prusami, kończący tzw. wojnę o sukcesję bawarską. W latach 1768-1771 Cieszyn stał się też główną siedzibą konfederatów barskich. Powolny powrót do świetności miasta przerwała seria kataklizmów (w tym trzęsienia ziemi). Najpoważniejszym z nich był pożar w 1789 roku, który doszczętnie strawił niemal całe miasto. Przez 11 lat Cieszyn podnosił się z gruzów, a większość ze zbudowanych wtedy budynków przetrwała do dnia dzisiejszego.

Przełom XVIII i XIX wieku to gwałtowny rozwój życia kulturalno-oświatowego Cieszyna. W 1802 roku ks. Leopold Szersznik tworzy muzeum (obecnie Muzeum Śląska Cieszyńskiego), uznawane dziś za pierwsze publiczne muzeum na ziemiach polskich. W 1805 roku, w wyniku zagrożenia Wiednia przez wojska napoleońskie, do Cieszyna przenosi się dwór cesarski i rząd monarchii austriackiej. W ten sposób przez pewien czas Cieszyn był stolicą cesarstwa (!), nie przyniosło to jednak miastu żadnych wymiernych korzyści. W 1839 roku ostatecznie rozebrano piastowski zamek, a na Górze Zamkowej, z polecenia księcia Karola Habsburga, zbudowano klasycystyczny pałac ze sporym parkiem (w tej formie Góra przetrwała do dziś). W 1836 po raz kolejny pożar strawił część śródmieścia, w tym piękny ratusz, który odbudowano w 1846 roku (po odbudowie ratusz pozostał w niezmienionej formie do dziś). Na rok 1846 przypadło również powstanie, działającego po dzień dzisiejszy, browaru książęcego u stóp Góry Zamkowej. W okresie Wiosny Ludów Cieszyn staje się ważnym ośrodkiem polskiej myśli narodowej. W 1848 roku zaczęła wychodzić tu pierwsza polska gazeta.

W 1869 do Cieszyna dociera pierwsza linia kolejowa, a wokół zbudowanego dworca na zachodnim brzegu Olzy (dzisiejszy Czeski Cieszyn) rozpoczyna się budowa dzielnicy przemysłowej. Rozwój przemysłowy miasta nie przebiegał jednak tak szybko jak choćby w niedalekim Bielsku, co spowodowało powolną utratę znaczenia gospodarczego Cieszyna w regionie. Pozostawał on jednak nadal ważnym ośrodkiem administracyjnym i kulturalno-oświatowym.

W 1911 roku powstaje w mieście linia tramwajowa, łącząca dworzec kolejowy z centrum Cieszyna. W okresie I wojny światowej stacjonowały tu duże ilości wojsk austriackich, przez pewien okres Cieszyn był także siedzibą ich Sztabu Generalnego. Z Cieszyna pochodziło wielu żołnierzy Legionów Piłsudskiego. Sam Józef Piłsudski bywał zresztą w mieście.

[edytuj] Po I wojnie światowej

27 X 1918 - 50 tys. mieszkańców Śląska Cieszyńskiego na Rynku w Cieszynie świętuje przyłączenie regionu do Polski
Powiększ
27 X 1918 - 50 tys. mieszkańców Śląska Cieszyńskiego na Rynku w Cieszynie świętuje przyłączenie regionu do Polski

Po upadku cesarstwa i zakończeniu I wojny światowej Cieszyn, jak i cały Śląsk Cieszyński, stał się terytorium spornym pomiędzy Polską i Czechosłowacją. W styczniu 1919 roku doszło nawet do wojny. Powstała jeszcze w październiku 1918 roku w Cieszynie Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego dążyła do przyłączenia regionu do Polski, jednak ostatecznie spór został rozstrzygnięty dopiero przez paryską Radę Ambasadorów w 1920 roku, która podzieliła Śląsk Cieszyński. Samo miasto Cieszyn zostało podzielone wzdłuż rzeki Olzy, przy czym historyczna część miasta znalazła się w granicach Polski (Cieszyn), zaś przemysłowa z dworcem kolejowym w granicach Czechosłowacji (Czeski Cieszyn). Podział nie był dokonany wg kryteriów etnicznych, w związku z czym w części czeskiej miasta pozostała znaczna ilość ludności polskiej.

Oddzielenie Cieszyna od dworca kolejowego i terenów przemysłowych zahamowało rozwój miasta. Co prawda w latach 1938-1945 Cieszyn i Czeski Cieszyn znów połączono w jedno miasto (w październiku 1938 r. wojska polskie zajęły tzw. Zaolzie wraz z Czeskim Cieszynem, natomiast we wrześniu 1939 cały Śląsk Cieszyński został włączony do III Rzeszy), jednak tuż po zakończeniu II wojny światowej podział przywrócono. Po 1945 roku Cieszyn nie rozwijał się tak dynamicznie, jak inne miasta Śląska. Znany był głównie z największego przejścia granicznego na południowej granicy i wyrobów średniej wielkości zakładów przemysłowych ("Olza", "Celma", "Polifarb Cieszyn", "FACH", "Cefana", "Polwid", "Termika", "Zampol"). Znaczenie administracyjno-polityczne stracił na rzecz pobliskiego miasta Bielsko-Biała, zaś jako stolica kulturalna regionu odrodził się dopiero w latach 90.

[edytuj] Dzielnice

Po podziale miasta w 1920 r. granice Cieszyna stopniowo powiększały się poprzez włączanie sąsiednich, związanych z miastem wsi. W kolejnych latach przyłączono do Cieszyna następujące miejscowości: Błogocice (1922), Bobrek (1932), Boguszowice (1973), Gułdowy (1973), Kalembice (1973), Krasna (1973), Mnisztwo (1973), Pastwiska (1973), Marklowice (1977). Miejscowości te stanowią dziś integralne części miasta i nie mają własnych samorządów. Ich nazwy nadal funkcjonują, często w połączeniu z nazwą miasta (np. Cieszyn-Boguszowice).

W obrębie miasta Cieszyna, najczęściej na otaczających centrum wzgórzach, zbudowano w drugiej połowie XX wieku kilka osiedli mieszkaniowych: os. Mały Jaworowy (tzw. "ZOR" - lata 60.), os. Liburnia (lata 70. i 80.), os. Podgórze (tzw. "Banotówka" - lata 70. i 80.), os. Piastowskie (lata 80.), os. Bobrek Zachód (lata 80. i 90.) i os. Bobrek Wschód (lata 90.).

[edytuj] Ważniejsze zabytki

Ratusz przy cieszyńskim Rynku
Powiększ
Ratusz przy cieszyńskim Rynku
  • Wzgórze Zamkowe (ul. Zamkowa) - tu m.in. XI-wieczna rotunda romańska, gotycka wieża zamkowa z XIV wieku, pałac Habsburgów z XIX wieku, fragmenty piastowskiego zamku, pomniki przyrody;
  • Zabudowania Rynku - kamienice, ratusz, hotel "Pod Brunatnym Jeleniem", studnia z figurą Św. Floriana;
  • Cieszyńska starówka - zabudowania ul. Głębokiej, ul. Menniczej, Starego Targu, ul. Sejmowej, ul. Nowe Miasto, ul. Śrutarskiej; łącznie kilkadziesiąt zabytkowych kamienic;
  • Zabudowania ul. Przykopa - położone nad potokiem, zwane też "Cieszyńską Wenecją";
  • Muzeum Śląska Cieszyńskiego - pałac Laryszów (ul. Regera) - najstarsze publiczne muzeum na ziemiach polskich, bardzo bogate zbiory, w tym unikatowa rzeźba "Cieszyńskiej Madonny" z XIV wieku; sam budynek z końca XVIII wieku, obok park z lapidarium;
  • Kościół Jezusowy w Cieszynie (pl. Kościelny) - XVIII wiek; największy kościół ewangelicko-augsburski w Polsce.
  • Studnia Trzech Braci (ul. Trzech Braci) - miejsce legendarnego spotkania założycieli Cieszyna, altanka z XIX wieku;
  • Stary Cmentarz Żydowski w Cieszynie (ul. Hażlaska);
  • Nowy Cmentarz Żydowski w Cieszynie (ul. Hażlaska);
  • Bracki Browar Zamkowy w Cieszynie (ul. Dojazdowa) - browar działający niezmiennie od 1846 r.;
  • Kościół parafialny św. Marii Magdaleny (pl. Dominikański) - jeden z najstarszych kościołów w Cieszynie; elementy gotyckie z przełomu XIII/XIV wieku, wystrój barokowy z XVIII wieku;
  • Kościół św. Trójcy (pl. Londzina) - późnorenesansowy budynek z przełomu XVI/XVII wieku z neogotycką wieżą;
  • Kościół św. Krzyża (ul. Szersznika) - XVIII-wieczny budynek w ciągu zabudowań miejskich, wystrój barokowy;
  • Klasztor, kościół i szpital sióstr Elżbietanek (ul. Liburnia) - pokaźny, stojący na lekkim wzniesieniu zespół klasztorno-szpitalny z początku XX wieku;
  • Teatr im. Adama Mickiewicza (pl. Teatralny) - pseudobarokowy budynek w stylu wiedeńskim z początku XX wieku
  • Zabudowania Górnego Rynku, ul. Kochanowskiego, ul. Garncarskiej i ul. Wyższa Brama - kamienice, głównie z przełomu XIX i XX wieku;
  • Dwór w Błogocicach (ul. Żeromskiego) - dwór szlachecki z XVI-XIX wieku;
  • Cmentarz Komunalny w Cieszynie (ul. Katowicka)
  • Cmentarz ewangelicko-augsburski (ul. Bielska)

Ponadto w 1995 roku wpisano do rejestru zabytków układ urbanistyczny miasta Cieszyna.

[edytuj] Cieszyn dziś

Plan miasta
Powiększ
Plan miasta
Ul. Głęboka
Powiększ
Ul. Głęboka

Obecnie Cieszyn, pomimo niewielkich rozmiarów, jest ważnym ośrodkiem kulturalnym, administracyjnym i oświatowym. Ze względu na sieć przejść granicznych, w tym największe przejście z Rep. Czeską w Boguszowicach, jest też ważnym punktem na transportowej mapie Europy, a ponadto popularnym ośrodkiem handlowym, głównie wśród obywateli Rep. Czeskiej.

Jest stolicą powiatu cieszyńskiego i siedzibą Euroregionu Śląsk Cieszyński. Znajduje się tu filia Uniwersytetu Śląskiego, co roku odbywają się festiwale takie jak: Międzynarodowy Festiwal Teatralny "BEZ GRANIC", Przegląd Filmów Czeskich i Słowackich "Kino Na Granicy", czy Festiwal Muzyki Wokalnej "Viva il canto". W latach 2002-2005 odbywał się w Cieszynie jeden z największych w Polsce festiwali filmowych "Era Nowe Horyzonty", który bardzo spopularyzował miasto. Ponadto funkcjonuje tu szereg instytucji i organizacji kulturalnych (w tym teatr oraz nowatorski Śląski Zamek Sztuki i Przedsiębiorczości).

Położenie u stóp Beskidu Śląskiego, bezpośrednio na granicy, przy linii kolejowej, drodze krajowej nr 1, a także atrakcyjny wygląd historycznego centrum z malowniczym rynkiem i dużą ilością zabytków, daje Cieszynowi spore perspektywy rozwoju. Staje się on coraz bardziej popularnym ośrodkiem turystycznym i kulturalnym, co częściowo rekompensuje upadek miejscowego przemysłu w latach 90. i brak dużych inwestycji gospodarczych. Miejscowa gospodarka nastawiona jest obecnie głównie na handel i usługi.

[edytuj] Ciekawostki

  • Cieszynianka wiosenna - rzadki kwiat pochodzenia alpejskiego, który swą nazwę zawdzięcza właśnie miastu;
  • Cieszynka - ozdobna strzelba myśliwska wytwarzana w Cieszynie;
  • Cieszynit - skała spotykana tylko w okolicach Cieszyna.

[edytuj] Przyroda

Cieszyn jest miastem z dużą ilością terenów zielonych 6,40 km² (23% powierzchni miasta), z czego lasy zajmują jedynie 2,06 km² (7% powierzchni). Tereny zurbanizowane, szczególnie okolice centrum miasta i pobocza dróg, są silnie zadrzewione. Na terenie Cieszyna znajduje się obecnie 37 pomników przyrody, skupiających łącznie 99 drzew 27 różnych gatunków i odmian. Ponadto na terenie miasta istnieją 3 florystyczne rezerwaty przyrody, których głównym zadaniem jest ochrona populacji cieszynianki wiosennej oraz naturalnych grądów:

Zwraca też uwagę ciekawa cieszyńska fauna, bowiem oprócz pospolitych na obszarach miejskich gatunków zwierząt można tu często spotkać sarny, jeże wschodnioeuropejskie i zające szaraki, które poprzez rezerwaty przyrody trafiają pomiędzy zabudowania centrum miasta. Ponadto na terenie miasta, głównie w rezerwatach, spotkać można borsuki i piżmaki, wiele rzadkich gatunków ptaków (np. czaple, pustułki, puszczyki), płazów (np. salamandry, rzekotki drzewne) oraz gadów (zaskrońce, czasem żmije zygzakowate).

[edytuj] Znani Cieszynianie

[edytuj] Szkoły

  • Ponadgimnazjalne
    • I Liceum Ogólnokształcące im. Antoniego Osuchowskiego
    • II Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika w Cieszynie
    • Zespół Szkół Ekonomiczno-Gastronomicznych im. Macierzy Ziemi Cieszyńskiej
    • Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1
    • Katolickie LO im. św. Melchiora Grodzieckiego
    • Liceum Ogólnokształcące Towarzystwa Ewangelickiego
    • Zespół Szkół Budowlanych
    • Technikum Elektryczno-Mechaniczne
  • Wyższe
    • Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych
    • Uniwersytet Śląski, filia w Cieszynie [1]

[edytuj] Sport

[edytuj] Transport

[edytuj] Drogi

Cieszyn jest położony na szlaku tranzytowym z południa na północ Europy, przy międzynarodowej drodze E75 (w Polsce stanowiącej drogę krajową nr 1), ściślej: przy drodze ekspresowej S1. Na jego terenie znajdują się 3 drogowe przejścia graniczne do Republiki Czeskiej, przy czym Cieszyn-Boguszowice jest największym przejściem drogowym na granicy polsko-czeskiej. Inną ważną drogą na terenie miasta jest droga wojewódzka nr 938 do Pawłowic, będąca najkrótszym połączeniem miasta z GOP i ROW. Drogi powiatowe prowadzą do Skoczowa, Ustronia, Dębowca i Lesznej Górnej.

Sieć dróg miejskich jest dobrze rozwinięta, jednak na obszarze cieszyńskiej starówki istnieją znaczne ograniczenia w ruchu. Niewielka ilość miejsc parkingowych zmusiła władze do pobierania opłat za parkowanie w centrum miasta (strefa płatnego parkowania i system parkomatów).

[edytuj] Koleje

Po podziale miasta w 1920 roku główny cieszyński dworzec kolejowy oraz najważniejsze szlaki kolejowe pozostały po stronie czeskiej. Funkcje dworca przejął niewielki przystanek Cieszyn Wschód, zaś głównym szlakiem kolejowym stała się linia prowadząca z Cieszyna do Bielska na wschód oraz do Zebrzydowic na północ. Linia od wielu lat nie była remontowana i znajduje się obecnie w bardzo złym stanie technicznym. W Cieszynie znajduje się też kolejowe przejście graniczne z Rep. Czeską, jednak nie ma ono większego znaczenia w komunikacji międzynarodowej. PKP od początku lat 90. stopniowo likwidowała połączenia do Cieszyna, w związku z czym kolej odgrywa dziś marginalną rolę w komunikacji publicznej miasta.

[edytuj] Komunikacja miejska

Cieszyn posiada własną komunikację miejską, składającą się z 10 linii autobusowych, łączących centrum z osiedlami mieszkaniowymi i peryferiami miasta. Tabor Miejskiego Zakładu Komunikacji jest w większości nowoczesny i składa się głównie z niskopodłogowych autobusów Jelcz M125M Vecto i M101I Salus.

[edytuj] Komunikacja autobusowa

Sieć pozamiejskiej komunikacji autobusowej jest w Cieszynie bardzo dobrze rozwinięta, co związane jest głównie z upadkiem transportu kolejowego w mieście. Duży dworzec autobusowy obsługuje komunikację powiatową oraz wojewódzką. Połączenia obsługiwane są głównie przez spółkę PKS Cieszyn oraz przedsiębiorstwa państwowe z innych miast (np. Rybnik, Bielsko-Biała, Lubliniec, Katowice, Gliwice, Kraków, Wadowice). Ponadto w mieście działa kilku prywatnych przewoźników (np. "DAS II", "Wispol", "Linea Trans"), specjalizujących się w przewożeniu na konkretnych trasach.

[edytuj] Sąsiednie gminy

Dębowiec, Goleszów, Hażlach. Gmina sąsiaduje z Republiką Czeską.

[edytuj] Miasta partnerskie

[edytuj] Galeria

[edytuj] Zobacz też

[edytuj] Linki zewnętrzne

THIS WEB:

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - be - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - closed_zh_tw - co - cr - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - haw - he - hi - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - ms - mt - mus - my - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - ru_sib - rw - sa - sc - scn - sco - sd - se - searchcom - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sq - sr - ss - st - su - sv - sw - ta - te - test - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tokipona - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu

Static Wikipedia 2008 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -

Static Wikipedia 2007:

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - be - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - closed_zh_tw - co - cr - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - haw - he - hi - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - ms - mt - mus - my - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - ru_sib - rw - sa - sc - scn - sco - sd - se - searchcom - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sq - sr - ss - st - su - sv - sw - ta - te - test - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tokipona - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu

Static Wikipedia 2006:

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - be - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - closed_zh_tw - co - cr - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - haw - he - hi - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - ms - mt - mus - my - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - ru_sib - rw - sa - sc - scn - sco - sd - se - searchcom - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sq - sr - ss - st - su - sv - sw - ta - te - test - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tokipona - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu