Górny Śląsk

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Zasugerowano, aby ten artykuł zintegrować z artykułem Górny Śląsk (prowincja). (dyskusja)

Herb Górnego Śląska wg H.Strohla (XIX w.)

Mapa Śląska z roku 1746
(długość geograficzna na mapie podana względem południka Ferro)

Górny Śląsk (czes. Horní Slezsko niem. Oberschlesien łac.Silesia Superior) - kraina historyczna w Polsce, Republice Czeskiej i szczątkowo Słowacji położona w górnym biegu Odry i Wisły, wschodnia część Śląska.

W oficjalnym nazewnictwie nazwa użyta po raz pierwszy w XVII wieku. W wąskim pojęciu obejmuje jedynie ziemie Wyżyny Śląskiej, w szerszym rozumieniu także Opolszczynę, Śląsk Cieszyński i Opawski a więc także ziemie leżące w Czechach. Historycznie stolicę stanowiło Opole, a siedzibami książąt śląskich były także Bytom, Cieszyn, Gliwice, Lubliniec, Oświęcim, Racibórz, Siewierz, Toszek i Zator.

Obecnie kraina podzielona na 3 części administracyjne: województwo opolskie - część północno-zachodnia Górnego Śląska, województwo śląskie - południowo-wschodnia część regionu bez kilku powiatów ze wschodniego pogranicza Śląska (Żywiecczyzna, ziemia częstochowska, Zagłębie Dąbrowskie), które są historycznymi ziemiami małopolskimi. Pozostała część Górnego Śląska leży w kraju morawsko-śląskim w Czechach. Ziemie Zagłębia Dąbrowskiego mimo, że są historycznymi ziemiami Małopolski często zaliczane są do Śląska ze względu na położenie geologiczne (Górnośląskie Zagłębie Węglowe), geograficzne (częściowo na Wyżynie Śląskiej), administracyjne (według granic administracyjnych za pierwszych piastów oraz w XX i XXI wieku), urbanistyczne (ze względu na jednolitą zabudowę z Górnym Śląskiem) oraz ze względu asymilację tutejszej ludności.

Na wschodzie i południu region silnie zindustrializowany przez przemysł ciężki, głównie kopalnictwo węgla i rud oraz oparte na poprzednim hutnictwo metali.

Spis treści

1 Nazwa
2 Kalendarium
3 Geografia:
- 3.1 Okręg Czadcy
- 3.2 Śląsk Cieszyński
4 Zobacz też
5 Linki zewnętrzne

[edytuj] Nazwa

Wschodnią część Śląska nazywano w średniowieczu Księstwem Opolskim i nazwa ta wywodzi się od tytulatury Piastów, książąt opolskich - Dux Opoliae - potomków Mieszka I Plątonogiego. Tytuł ten odróżniał ich od potomków Bolesława Wysokiego, którzy używali przede wszystkim tytułu książąt śląskich - Dux Sliesie. W czasach ostatniego Piasta opolskiego Jana II Dobrego (zm. 1532) - Śląsk od ok. 1327 r. należał wówczas już do Królestwa Czech - po raz pierwszy pojawiło się pojęcie Horne Slezsko. Nazwa ta miała oznaczać tereny Śląska położone w górnym biegu rzeki Odry. Na zasadzie przeciwności zaczęto używać pojęcia Dolny Śląsk, na pozostałe tereny śląskie, choć położone były w środkowym, a nie dolnym biegu Odry (ta część rzeki przepływa już przez Pomorze). Odra jest naturalnym "kręgosłupem" Śląska i stąd odniesienie do rzeki.

[edytuj] Kalendarium

1138 - podział Polski na dzielnice, Śląsk i Małopolska dostały się pod władzę Władysława II Wygnańca. Ziemie Górnego Śląska znalazły się w dzielnicy śląskiej i dzielnicy senioralnej (krakowskiej).
1173 – odłączenie ziem Górnego Śląska od reszty ziem śląskich: Mieszko I Plątonogi otrzymał samodzielną dzielnicę ze stolicą w Raciborzu; a jego bratanek Jarosław dostał księstwo ze stolicą w Opolu.
1178/1179 – Mieszko I Plątonogi otrzymał dla swego syna Kazimierza I, kasztelanie bytomską i oświęcimską.
1202 – Mieszko Platonowi po śmierci Jarosława przyłączył jego ziemie do swego księstwa. Pierwsze zjednoczenie ziem Górnego Śląska.
1210 – książę opolsko-raciborski Mieszko Plątonogi zostaje księciem seniorem w Krakowie
1281 – podział Górnego Śląska między synów księcia Władysława na cztery księstwa: cieszyńsko-oświęcimskie, bytomsko-kozielskie, opolsko-niemodlińskie, raciborskie.
1306 – po śmierci ostatniego Piasta raciborskiego Leszka jego księstwo dziedziczą Przemyślidzi z Opawy.
1443 - biskup krakowski Zbigniew Oleśnicki kupił od Piastów cieszyńskich kasztelanie siewierska, wraz z Koziegłowami i Czeladzią. Początek dziejów biskupiego księstwa siewierskiego (formalnie niezależnego, istniało do 1790 r.).
1456 (1496) – przyłączenie Oświęcimia do Polski
1494 – przyłączenie księstwa Zatorskiego do Królestwa Polski
1521 – zjednoczenie większości ziem Górnego Śląska (poza Księstwem Cieszyńskim) przez księcia Jana II Dobrego.
1526 – Górny Śląsk razem z Królestwem Czech dostał się pod władzę cesarza Ferdynanda I Habsburga.
1528 - książę opolski Jan II Dobry oraz książę karniowski Jerzy von Ansbach wydają Ordunek Gorny. Początek nowożytnego górnictwa na Górnym Śląsku.
1653 - po śmierci księżnej Elżbiety Lukrecji, Habsburgowie zajmują ostatnie piastowskie Księstwo Cieszyńskie.
1740 – Król Pruski Fryderyk II Wielki zajmuje większość ziem Górnego Śląska, poza księstwami: cieszyńskim, opawskim i karniowskim.
19 stycznia 1788 - uruchomienie w kopalni "Fryderyk" pod Tarnowskimi Górami jednej z pierwszych poza Anglią maszyn parowych. Początek rozwoju wielkiego zagłębia przemysłowego.
. . .

[edytuj] Geografia:

Większe miasta (począwszy od źródeł Odry): Cieszyn, Frydek, Karwina, Ostrawa, Opawa, Bogumin, Wodzisław Śląski, Racibórz, Rybnik, Pszczyna, Mikołów, Katowice, Gliwice, Bytom, Chorzów, Ruda Śląska, Zabrze, Lubliniec, Kędzierzyn-Koźle, Opole.

[edytuj] Okręg Czadcy

Przez niektórych historyków miasto Czadca na Słowacji jest również zaliczane do terenów Górnego Śląska, jednak przynależność ziemi czadeckiej do niego (lub z racji bliskości do Śląska Cieszyńskiego) wydaje się być przesadzony, gdyż okręg Czadcy należał do Księstwa Cieszyńskiego zaledwie do XV wieku.

[edytuj] Śląsk Cieszyński

Choć Śląsk Cieszyński należy historycznie do terenów Górnego Śląska, często jest, szczególnie przez samych jego mieszkańców, traktowany jako odrębna kraina historyczna.