Gliwice

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Gliwice


Herb Gliwic	Flaga Gliwic

Dewiza: Stare miasto, nowy świat...

Województwo

śląskie

Powiat

miasto na prawach powiatu

Gmina
- rodzaj

Gliwice
miejska

Prawa miejskie

1250

Prezydent miasta

Zygmunt Frankiewicz
(e-mail)

Powierzchnia

134,2 km²

Położenie

50° 17' N
18° 40' E

Wysokość

200 m n.p.m.

Liczba mieszkańców (2005)
- liczba ludności
- gęstość
- aglomeracja

199 451
1486 os./km²
3 487 000 (GZW)

Strefa numeracyjna
(do 2005)

(+48) 032

Kod pocztowy

44-100 do 44-164

Tablice rejestracyjne

TERC10
(TERYT)

246601 1

Miasta partnerskie

Bottrop

Dessau

Doncaster

Keżmarok

Nacka

Salgótarján

Valenciennes

Położenie na mapie Polski

Urząd miejski³

ul. Zwycięstwa 21
44-100 Gliwice
tel. 032 231 30 41; faks 032 231 27 25

Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Strona internetowa miasta

Gliwice (niem. Gleiwitz, łac. Glivitium) - miasto na prawach powiatu w województwie śląskim, siedziba władz ziemskiego powiatu gliwickiego oraz diecezji gliwickiej.

W latach 1975-1998 miasto należało do województwa katowickiego.

Miasto Gliwice według ostatnich danych zajmuje 17 miejsce na liście największych miast polski według powierzchni, 18 miejsce na liście największych miast polski według ludności oraz 4 miejsce na liście największych miast województwa śląskiego według ludności.

Hasło Gliwic: Stare miasto, nowy świat...

Spis treści

1 Położenie
2 Podział administracyjny
- 2.1 Dzielnice
- 2.2 Osiedla mieszkaniowe
3 Samorząd
- 3.1 Prezydent Miasta
- 3.2 Przewodniczący Rady Miejskiej
4 Nazwa
5 Historia
- 5.1 Średniowiecze
- 5.2 Lata 1918-1945
- 5.3 Dzieje powojenne
6 Zabytki
- 6.1 Budynki
- 6.2 Pomniki, rzeźby, fontanny
- 6.3 Miejsca
- 6.4 Inne obiekty
7 Muzea
8 Kościoły i kaplice
- 8.1 Katedry
- 8.2 Kościoły
- 8.3 Kaplice
9 Edukacja
10 Nauka
11 Rozrywka
- 11.1 Kina
- 11.2 Teatry
12 Rekreacja
- 12.1 Parki
- 12.2 Kąpieliska
- 12.3 Inne
13 Turystyka
- 13.1 Szlaki turystyczne
- 13.2 Ścieżki rowerowe
14 Komunikacja miejska
- 14.1 Tramwaje
- 14.2 Autobusy
- 14.3 Przewoźnicy
15 Transport
- 15.1 Drogowy
- 15.2 Kolejowy
- 15.3 Lotniczy
- 15.4 Wodny
16 Sport
17 Restauracje i Puby
18 Centra Handlowe
- 18.1 Istniejące
- 18.2 W budowie
- 18.3 Planowane
- 18.4 Niezrealizowane
19 Znani gliwiczanie
20 Miasta partnerskie
21 Bibliografia
22 Linki zewnętrzne

[edytuj] Położenie

Miasto Gliwice jest położone w południowo-zachodniej Polsce, w zachodniej części województwa śląskiego i Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego (GOP), na Wyżynie Katowickiej nad rzeką Kłodnicą.

Miasto sąsiaduje z miastem Zabrze oraz powiatem gliwickim i tarnogórskim.

[edytuj] Podział administracyjny

Gliwice - Rynek z ratuszem.

Gliwice - Ratusz na rynku.

Gliwice - Rzeka Kłodnica.

Gliwice - Wieża ciśnień.

[edytuj] Dzielnice

W dniu 14.09.2006 Rada miejska na wniosek Prezydenta miasta zadecydowała o nowym podziale administracyjnym miasta. Gliwice zostały podzielone na 18 dzielnic o statusie osiedli, które stanowią jednostki pomocnicze miasta.

[edytuj] Osiedla mieszkaniowe

[edytuj] Samorząd

[edytuj] Prezydent Miasta

Andrzej Gałażewski - kadencja 1990-1991
Piotr Saree - kadencja 1991-1993
Zygmunt Frankiewicz - kadencja 1993-1994
Zygmunt Frankiewicz - kadencja 1994-1998
Zygmunt Frankiewicz - kadencja 1998-2002
Zygmunt Frankiewicz - kadencja 2002-2006
Zygmunt Frankiewicz - kadencja 2006-2010

[edytuj] Przewodniczący Rady Miejskiej

Wacław Mauberg - kadencja 1990-1993
Zygmunt Frankiewicz - kadencja 1993-1993
Tadeusz Grabowiecki - kadencja 1993-1994
Tadeusz Grabowiecki - kadencja 1994-1998
Zdzisław Goliszewski - kadencja 1998-2002
Stanisław Ogryzek - kadencja 2002-2006
Jan Kaźmierczak - kadencja 2006-2010

[edytuj] Nazwa

Dawniej historycy, głównie niemieccy, wiązali pochodzenie nazwy Gliwice/Gleiwitz (pisane również dawniej: Glywice czy Glewitze; łac.: Glivitium) od czeskiego pojęcia chlewa (oboczność g do h). Taką tezę postawił m.in. autor pierwszej monografii miasta niemiecki autor Beno Nietsche. Stąd można stwierdzić, że XIII-wieczna nazwa miejscowa została powiązania z czeskim pochodzeniem. Twierdzenie Beno Nietschego zostało zweryfikowane przez niemieckich i polskich językoznawców i zastąpione dwiema innymi koncepcjami:

Gliw albo Gliwa – to imię osobowe, które występowało na terenie Śląska w średniowieczu. W tym przypadku Gliwice posiadają nazwę patronimiczną utworzoną od imienia właściciela ziemi lub jej dzierżawcy, względnie założyciela, zasadźcy Gliwic.
Gliw – w językach słowiańskich oznacza często teren gliniasty, obszar podmokły, wilgotny. Według tej wykładni nazwa Gliwic jest nazwą topograficzną, utworzoną od właściwości obszaru na którym założono miasto.

Jedna i druga teza ma swoich zwolenników i przeciwników, choć językoznawcy raczej skłonni się przychylać się do drugiej, topograficznej wykładni. W wielu opracowaniach niemieckich można się jeszcze spotkać z tezą wcześniejszą, powielaną bezpośrednio od Beno Nietschego.

[edytuj] Historia

Gliwice - Zamek Piastowski.

Gliwice - Mury obronne.

Gliwice - Ruiny bramy Czarnej (Raciborskiej).

Gliwice - Szkic wyglądu bramy miejskiej i fosy w okresie od XVI do XVIII wieku.

Gliwice - Radiostacja gliwicka.

[edytuj] Średniowiecze

Pierwsza wzmianka o mieście Gliwice pochodzi z roku 1276.

Miasto powstało na przecięciu się ówczesnych szlaków handlowych z Krakowa do Wrocławia oraz z Węgier i Moraw dalej na północ.

W czasach Mieszka Plątonogiego, wnuka Bolesława Krzywoustego ziemia gliwicka leżała w obrębie księstwa opolsko-raciborskiego. W 1289 roku po podziale księstwa pomiędzy czterech synów stała się odrębnym księstwem. Księstwo to przeszło pod panowanie czeskiego króla, Wacława II. W owym czasie tereny te słynęły z hodowli ryb, młynarstwa, uprawy chmielu, a co za tym idzie z produkcji i sprzedaży piwa. W 1430 miasto stanowiło bazę stronnika husytów, litewskiego księcia Zygmunta Korybutowicza.

[edytuj] Lata 1918-1945

W Gliwicach zaczęły powstawać liczne polskie organizacje patriotyczne i społeczno-kulturalne. Między innymi w 1919 r. reaktywowano Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół", utworzono takie organizacje jak: w 1918 r. polska Straż Obywatelska, w 1918 r. Związek Wojacki, od stycznia 1919 r. Komendę Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska, od 1919 r. Towarzystwo Oświaty na Śląsku im. św. Jacka, od 1919 r. Towarzystwo Czytelni Ludowych, Towarzystwo Polek, Koła Śpiewacze "Cecylia" i "Ligia", Towarzystwo Polskiej Młodzieży im. św. Alojzego, Uniwersytet Ludowy, Bank Ludowy.

Decyzją konferencji pokojowej w Wersalu w 1919 r. o przynależności państwowej Gliwic miał zdecydować plebiscyt.

Odbył się on 20 marca 1921 r. W powiecie gliwicko-toszeckim plebiscyt wypadł korzystnie dla Polski, w samych Gliwicach jednak większość głosów uzyskali Niemcy. W trakcie III powstania śląskiego miasto ominęły walki powstańcze. Do potyczek doszło na przedmieściach miasta i w całym powiecie toszecko-gliwickim. W czerwcu 1921 r. do Gliwic wjechały czołgi angielskie, a na tereny powiatu wkroczyły wojska alianckie. Postanowieniem naczelnego dowództwa sił sojuszniczych Gliwice i Zabrze znalazły się znów pod przejściowym zarządem francuskim. W II i III powstaniu śląskim miasto było blokowane przez powstańców śląskich, jednak w III powstaniu miały miejsce walki z polskimi funkcjonariuszami Policji Górnego Śląska na terenie koszar. Na mocy decyzji o podziale terenu plebiscytowego, którą podjęła Rada Ligi Narodów, a zatwierdziła Rada Ambasadorów w październiku 1921 r., Gliwice pozostały w granicach Niemiec (Republiki Weimarskiej). 18 kwietnia 1922 roku został przez Niemców zamordowany dr Wincenty Styczyński, które to wydarzenie wywołało wielkie oburzenie wśród polskiej ludności miasta. Miasto zostało jednym z centralnych miast niemieckiej części Górnego Śląska, podczas gdy oficjalną stolicą rejencji było Opole. Jednak to właśnie w Gliwicach, ze względu na silne uprzemysłowienie i bliskość nowej granicy, mieściły się siedziby wielu instytucji i organizacji, m.in. spółek, koncernów, zarządów okręgowych górnictwa i hutnictwa, związków zawodowych robotników i pracodawców, Górnośląskiej Spółki Brackiej i Związku Górnośląskiej Szkoły Górniczej a także dyrekcje zarządów dóbr Ballestremów i Schaffgotschów. W 1924 r. włączono w obręb miasta port w Łabędach, a w 1927 r. okoliczne wsie i osiedla: Ligotę Zabrską (Steigern), Sośnicę (Oehringen), Szobiszowice (Petersdorf), Wójtową Wieś (Richtersdorf) i Żerniki (Gröling).

Wstrzymanie przez Niemcy w 1925 r. importu węgla z Polski przyczyniło się do polepszenia zbytu węgla wydobywanego w prowincji górnośląskiej. Ponadto kapitał niemiecki intensywnie wspierał – kosztem wielu milionów marek – tereny niemieckiego Górnego Śląska graniczące z Polską. Uchwalony został program "Pomocy dla Niemieckiego Wschodu" który miał z jednej strony pokazać zainteresowanie Rzeszy tym regionem, z drugiej zaś zahamować ucieczkę ze Śląska na Zachód. Obejmował on m.in. budowę nowych osiedli mieszkaniowych, gmachów publicznych, włączania do Gliwic, Zabrza i Bytomia okolicznych osad robotniczych.

Dzięki temu Gliwice szybko stały się największym miastem nowej prowincji. Już w 1922 r. przeniesiono tu siedzibę wielkiej spółki Oberschlesische-Eisenbahn-Bedarfs-Gesellschaft. W 1925 r. dzięki specjalnym niskoprocentowym kredytom rządowym powstało w Gliwicach nowe przedsiębiorstwo Vereinigte Oberschlesische Hüttenwerke AG, o kapitale 60 milionów marek. Przyczyny polityczne sprawiły, że przeprowadzono gruntowną modernizację, mającą przynieść pełne uniezależnienie od zakładów leżących na polskiej stronie Śląska. Wspierane kredytami państwowymi przeniosły się tu niektóre firmy z innych części Niemiec. Wówczas zbudowano również najnowocześniejsze zakłady przemysłowe przemysłu hutniczego i chemicznego (Gliwice, Kędzierzyn, Kuźnia Raciborska, Łabędy, Racibórz). 31 sierpnia 1939 roku sfingowano napad na ówczesną radiostację gliwicką. Miał to być pretekst do napaści wojsk niemieckich na Polskę. W latach wojny przemysł miasta był nastawiony na produkcję zbrojeniową. W Gliwicach powstały cztery filie obozu w Oświęcimiu, które były źródłem taniej siły roboczej. 24 stycznia 1945 roku miasto zajęła Armia Czerwona.

[edytuj] Dzieje powojenne

W marcu 1945 roku do Gliwic przyjechali polscy urzędnicy. Do końca 1946 roku wysiedlono z miasta większość Niemców. Ich miejsce zajęli Polacy. W 1964 roku przyłączono do Gliwic Łabędy wraz z Czechowicami.

[edytuj] Zabytki

Gliwice - Fontanna z trzema faunami (Diabełki)

Gliwice - Dom przedpogrzebowy na cmentarzu żydowskim

[edytuj] Budynki

Dom Tekstylny Weichmanna
Dom przedpogrzebowy na cmentarzu żydowskim
Główna Poczta
Ratusz
Ruiny teatru
Synagoga nowa
Synagoga stara
Willa Caro
Zamek Piastowski

[edytuj] Pomniki, rzeźby, fontanny

[edytuj] Miejsca

Rynek
Stare Miasto

[edytuj] Inne obiekty

[edytuj] Muzea

[edytuj] Kościoły i kaplice

Gliwice - Kościół Wszystkich Świętych

Gliwice Czechowice - Kaplica św. Jana Nepomucena z około 1900 roku.

[edytuj] Katedry

Rzymskokatolickie:

Katedra św. Apostołów Piotra i Pawła - Strona parafii

[edytuj] Kościoły

Rzymskokatolickie:

Kościół św. Antoniego
Kościół św. Anny - Strona parafii
Kościół św. Barbary (Kościół Garnizonowy)
Kościół św. Bartłomieja
Kościół św. Gerarda
Kościół św. Jacka
Kościół św. Jadwigi
Kościół św. Jana Chrzciciela
Kościół św. Jerzego
Kościół św. Jerzego
Kościół św. Józefa
Kościół św. Rodziny
Kościół Chrystusa Króla
Kościół Ducha Świętego
Kościół Matki Boskiej Częstochowskiej
Kościół Matki Boskiej Kochawińskiej
Kościół Miłosierdzia Bożego
Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa
Kościół Narodzenia NMP
Kościół NMP Matki Kościoła
Kościół NMP Wspomożenia Wiernych
Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego
Kościół Wniebowzięcia NMP
Kościół Wszystkich Świętych

Innych wyznań:

Kościół Ewangelicki Marcina Lutra
Kościół Ewangelicki Zbawiciela
Kościół Ewangelicko-Metodystyczny
Kościół Ormiańsko-Katolicki Trójcy Świętej
Synagoga Gminy Żydowskiej
Buddyjski Związek Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu

[edytuj] Kaplice

Rzymskokatolickie:

Kaplica św. Jana Nepomucena (Dzielnice: Bojków, Brzezinka, Czechowice, Ostropa)
Kaplica św. Urbana (Dzielnica: Ostropa)
Kaplica Matki Boskiej Częstochowskiej (Dzielnica: Bojków)

Innych wyznań:

Kaplica Św. Jadwigi Duszpasterstwa Bizantyjsko-Ukraińskiego (Dzielnica: Centrum)

[edytuj] Edukacja

Zobacz więcej w osobnym artykule: Szkoły w Gliwicach.

W Gliwicach znajdują się liczne placówki oświatowe:

Przedszkola - około 40
Szkoły podstawowe - publiczne 27, niepubliczne 3
Gimnazja - publiczne 16, niepubliczne 4
Licea ogólnokształcące - publiczne 10, niepubliczne 4
Szkoły zawodowe - 11
Szkoły wyższe - 3
Szkoły muzyczne - 1

W mieście znajdują się również placówki oświatowe innego typu takie jak: szkoły sportowe, szkoły nauki języków obcych, centra kultury, itp.

[edytuj] Nauka

[edytuj] Rozrywka

[edytuj] Kina

Kino Amok
Kino Bajka
Kino-Teatr X

[edytuj] Teatry

Gliwicki Teatr Muzyczny
Teatr A - Strona teatru
Teatr Nowej Sztuki

[edytuj] Rekreacja

Gliwice - Wnętrze Palmiarni Miejskiej.

Około 12% powierzchni Gliwic stanowią tereny rekreacyjne. Gliwice należą również do najbardziej "zielonych" miast w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym.

[edytuj] Parki

Park Bolesława Chrobrego
Park Fryderyka Chopina
Park Leśny
Park Plac Grunwaldzki
Park Starokozielski
Park Szwajcaria

[edytuj] Kąpieliska

Kąpielisko Leśne
Kąpielisko Czechowice

[edytuj] Inne

Palmiarnia Miejska

[edytuj] Turystyka

Amatorzy turystyki mogą na terenie Gliwic korzystać z pieszych szlaków turystycznych, rowerowych szlaków turystycznych lub ścieżek rowerowych.

[edytuj] Szlaki turystyczne

Znakowane:

Pozostałe:

- Szlak Zabytków Techniki

[edytuj] Ścieżki rowerowe

21 tras rowerowych o długości około 60 km.

[edytuj] Komunikacja miejska

Komunikację miejską na terenie miasta organizuje KZK GOP.

[edytuj] Tramwaje

2 linie tramwajowe - (Rozkład jazdy KZK GOP)

[edytuj] Autobusy

44 linie autobusowe - (Rozkład jazdy KZK GOP)

[edytuj] Przewoźnicy

Do największych przewoźników na terenie miasta należą:

[edytuj] Transport

Gliwice - Dworzec kolejowy.

[edytuj] Drogowy

Drogi Wojewódzkie:

Drogi Krajowe:

Drogi Europejskie:

Autostrady:

A1 (północ-południe) - planowana
A4 (wschód-zachód) - węzły: Sośnica, Bojków , Ostropa, Kleszczów

Inne drogi:

Drogowa Trasa Średnicowa (Gliwice-Katowice) - planowana

[edytuj] Kolejowy

Dworce:

Gliwice

Stacje osobowe:

Gliwice-Łabędy
Gliwice-Kuźnica

Stacje towarowe:

Gliwice-Sośnica (towarowa od 1995)

Stacje wąskotorowe:

Gliwice-Trynek (nieistniejąca od 1996, obecnie do rozbiórki)
KWK Gliwice (nieistniejąca od 1996, obecnie całkowicie wyburzona)

Obecnie Górnośląskie Koleje Wąskotorowe na terenie Gliwic w 90% nie istnieje. Został jedynie odcinek Paproć-Stanica przez Rudy Raciborskie. Ponadto tory prowadziły do Fabryki Lin i Drutów przy gliwickiej palmiarni.

[edytuj] Lotniczy

W odległości do 100 km od Gliwic znajdują się dwa międzynarodowe porty lotnicze:

Port lotniczy Katowice-Pyrzowice (około 40km)
Port lotniczy Kraków-Balice (około 100 km)

Na terenie miasta w dzielnicy Trynek znajduje się lotnisko sportowe Aeroklubu Gliwickiego.

[edytuj] Wodny

[edytuj] Sport

Piast Gliwice - miejski klub sportowy, sekcje: szermiercza, brydżowa, tenisowa, lekkoatletyczna, piłkarska
Carbo Gliwice - klub piłkarski
Sośnica Gliwice - klub piłkarski grający obecnie w lidze okręgowej. Powstał w 1945 r.
ŁTS Łabędy - klub piłkarski grający obecnie w IV lidze
Fortuna Gliwice - klub piłkarski grający obecnie w klasie A.
Gliwickie Towarzystwo Koszykówki - klub koszykarski grający obecnie w lidze III
KKS Kolejarz
FC Kłodnica Gliwice - klub piłkarski grający obecnie w klasie B [1]

[edytuj] Restauracje i Puby

Zobacz więcej w osobnym artykule: Restauracje w Gliwicach.

W Gliwicach znajdują się liczne restauracje, puby i kluby:

Restauracje fast food - około 20
Restauracje z obsługą kelnerską - około 30
Puby i kluby - około 25

[edytuj] Centra Handlowe

[edytuj] Istniejące

Centra Handlowe:

Arena Galeria Handlowa Gliwice - al. Jana Nowaka-Jeziorańskiego (Carrefour, Leroy Merlin i około 75 mniejszych sklepów)
Meble Agata - ul. Pszczyńska (Agata Meble i około 5 mniejszych sklepów)
Gliwickie Centrum Handlowe (GCH) - ul. Zwycięstwa

Hipermarkety:

Tesco - ul. Łabędzka
Carrefour - al. Jana Nowaka-Jeziorańskiego w Centrum Handlowym Arena
Leroy Merlin - al. Jana Nowaka-Jeziorańskiego w Centrum Handlowym Arena

Supermarkety:

Biedronka (ilość 8)
Jysk - ul. Dworcowa
Tesco - ul. Toszecka, ul. Świętojańska, ul. Kochanowskiego
Lidl - ul. Pszczyńska, ul. Andersa
Billa - ul. Tarnogórska, ul. Rybnicka
Plus - (ilość 8)

[edytuj] W budowie

Centra Handlowe:

Forum Gliwice - (Carrefour, Cinema City, H&M, Zara, Euro RTV AGD, Kolporter, Bata, Deichmann, Cubus, Benetton, CCC)

Hipermarkety:

Carrefour - w Centrum Handlowym Forum Gliwice

[edytuj] Planowane

Centra Handlowe:

Focus Park - (Alma, Saturn, Multikino)

[edytuj] Niezrealizowane

Centra Handlowe:

M1 - ul. Rybnicka

Hipermarkety:

Geant - ul. Rybnicka
IKEA - działka czeka na zabudowę choć wygasło już pozwolenie na budowę

Hurtownie:

Makro Cash and Carry - po protestach mieszkańców dzielnicy Żerniki Makro zdecydowało się na inwestycję w Zabrzu przy Al. Korfantego
Selgros - na zabudowę czeka działka przy ul. Pszczyńskiej

Inne:

Cinema City - planowana budowa przy ul. Dworcowej obecnie obiekt przeniesiony do Centrum Handlowego Forum Gliwice

[edytuj] Znani gliwiczanie

John Baildon - szkocki inżynier, projektant, budowniczy
Leon Berbecki - generał Wojska Polskiego
Horst Bienek - pisarz niemiecki
Jacek Bierkowski - szablista, olimpijczyk
Andrzej Buncol - piłkarz
Agata Buzek - aktorka
Jerzy Buzek - polityk, premier rządu RP (1997-2001)
Egon Franke - florecista, złoty medal na Igrzyskach Olimpijskich w Tokio w roku 1964
Katarzyna Groniec - aktorka, wokalistka
Julian Kornhauser - polski poeta, prozaik, krytyk literacki, znawca i tłumacz literatury serbsko-chorwackiej
Jan Koj - działacz społeczny, polityk, prezydent Gliwic w latach 1946-48
Teresa Kowalska - polski chemik, tłumaczka literatury pięknej
Hansi Kraus (wł. Hans Krause) - aktor niemiecki
Magdalena Kumorek - aktorka, wokalistka
Włodzimierz Lubański - piłkarz kadry narodowej
Zdzisław Najmrodzki ps. Saszłyk - pięciokrotny uciekinier z więzień i konwojów
Wojciech Pelc - psychiatra, brydżysta
Marta Podgórnik - poetka
Lukas Podolski - piłkarz Bayernu Monachium i niem. kadry narodowej
Wojciech Pszoniak - aktor
Piotr Ługowski - architekt, rysownik
Tadeusz Różewicz - poeta
Beata Rybotycka - aktorka, wokalistka
Stanisław Sojka - muzyk
Marcin Strzoda - jezuita, historyk Śląska
Oskar Troplowitz - aptekarz, właściciel firmy Beiersdorf, współwynalazca kremu "Nivea", opatrunku samoprzylepnego (plaster Leukoplast) i taśmy klejącej
Adam Zagajewski - poeta, eseista, prozaik, tłumacz
Jerzy Ziętek - generał, wojewoda

[edytuj] Miasta partnerskie

[edytuj] Bibliografia

Wolfgang Bukowski, Als wir jung in Gleiwitz waren..., Laumann-Verlag, Bülmen 1990
Ewa Piotrowska-Andruszków, Historia Gliwic od XIII wieku do współczesności, Muzeum w Gliwicach, Gliwice 1993
Gliwice. Zarys rozwoju miasta i okolicy, Andrzej Szefer (red.), Warszawa 1976
Historia Gliwic, Jan Drabina (red.),Gliwice 1995
Jerzy Horwat, Gliwice w XVI wieku, Gliwice 1993
Damian Recław, Gliwice w starej fotografii, Gliwice 2000
Damian Recław, 90 lat Muzeum w Gliwicach, Gliwice 1995
Rudolf Schlegel, Gleiwitz - ein heimatliches Geschichtenbuch, Dülmen Verlag, Dülmen 1982
Rudolf Schlegel, Gleiwitz in alter und neuer Zeit, Dülmen Verlag, Dülmen 1985
Bogusław Tracz, Rok ostatni - rok pierwszy. Gliwice 1945, Gliwice 2004
Bogusław Tracz, Pierwsza dekada. Gliwice 1945-1956 - kalendarium, Gliwice 2006