Martin Niemöller
Z Wikipedii
Martin Niemöller (ur. 14 stycznia 1892 w Lippstadt, zm. 6 marca 1984 w Wiesbaden), niemiecki pastor luterański, teolog i działacz antynazistowski.
W teologii był zwolennikiem połączenia luteranizmu z kalwińską doktryną chrystocentryzmu oraz niezależności ideowej i organizacyjnej Kościoła od państwa . Po II wojnie stał się radykalnym działaczem na rzecz pokoju i rozbrojenia.
Spis treści |
[edytuj] Biografia
[edytuj] Zawodowy wojskowy
Był synem pastora, po otrzymaniu matury służył w cesarskiej marynarce wojennej, gdzie otrzymał stopień oficerski. Od 1918 był kapitanem U-boota, w rok później porzucił zawodową służbę wojskową i ożenił się z Elsą Barmer. Wspólnie z żoną próbował zająć się rolnictwem, ale trudności finansowe skłoniły go do rozpoczęcia studiów teologicznych w Münster, które ukończył w 1923.
[edytuj] Pastor i działacz antynazistowski
W 1931 został wybrany pastorem w dzielnicy Berlina – Dahlem, gdzie duże wpływy mieli profaszystowscy "Niemieccy Chrześcijanie". Chociaż nie był wówczas zdecydowanym przeciwnikiem Adolfa Hitlera, to stanowczo sprzeciwiał się uzależnianiu Kościołów od państwa i podważaniu podstawowych zasad chrześcijaństwa. Z tego powodu w maju 1933 został współzałożycielem Ruchu Młodoreformacyjnego. Jego wrogość wobec nazizmu wzmogły ustawy norymberskie, które wykluczały osoby pochodzenia żydowskiego z Kościołów. We wrześniu 1933 założył "Pogotowie pastorów" (Pfarrernotbund) – ogólnoniemiecką organizację, niosącą pomoc prześladowanym ze względów rasowych. Był wraz z teologiem Karlem Barthem, jednym ze współautorów "Deklaracji z Barmen" (30 maja 1934), która odrzucała możliwość współpracy protestantów z faszystami. Na tej podstawie utworzył "Kościół Wyznający", który odcinał się od duchownych, współpracujących z hitlerowcami, określając ich jako "odstępców od wiary". Potępiał też "Niemieckich Chrześcijan" za ich działania wrogie chrześcijaństwu i szerzenie nienawiści narodowościowej.
[edytuj] Uwięzienie
W styczniu 1934 wraz z grupą innych duchownych został zaproszony do Kancelarii Rzeszy w Berlinie, gdzie rozmawiał z Hitlerem. Spotkanie miało burzliwy przebieg; Hitler zarzucił Niemöllerowi działalność antypaństwową i nie chciał przyjąć tłumaczenia, że kieruje się on przekonaniami religijnymi oraz troską o Niemcy.
Od tego czasu zmuszony był jako opozycjonista do działania w coraz większej konspiracji. Radykalizowały się także jego poglądy: otwarcie określał oficjalnych zwierzchników Kościołów protestanckich jako "niegodnych heretyków" i "wrogów chrześcijaństwa". Takie poglądy budziły wśród wiernych obawę przed represjami ze strony państwa i coraz więcej osób opowiadało się za formą ograniczonej współpracy z III Rzeszą; doprowadziło to do podziału "Kościoła Wyznającego" na radykalną mniejszość i większość, która wybrała kolaborację. Od 1935 Niemöller zorganizował wraz z kilkuset innymi pastorami protesty przeciwko wewnętrznej polityce III Rzeszy; w szczególności protestował przeciwko antysemickim i rasistowskim poglądom Alfreda Rosenberga. Spowodowało to natychmiastowe aresztowanie Niemöllera. W lipcu 1937 ponownie go aresztowano i w lutym 1938 skazano na 9 miesięcy więzienia. Na osobiste polecenie Hitlera przewieziono go do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen, gdzie miał być zabity przez powieszenie. Życie uratowały mu protesty w prasie brytyjskiej i międzynarodowej, zorganizowane przez anglikańskiego lorda-biskupa George Bella.
Niemöller uważał, że jego obowiązkiem jest "walka za ojczyznę" po wybuchu II wojny światowej. Jako wykwalifikowany zawodowy wojskowy został uwolniony z obozu i skierowany do służby we flocie niemieckiej, gdzie starał się hamować wpływ propagandy nazistowskiej. Od 1940 traktowany był przez władze coraz bardziej podejrzliwie, a w rok później osadzony w obozie koncentracyjnym w Dachau, gdzie dzielił celę z 3 duchownymi katolickimi. W czasie uwięzienia doszedł do wniosku, iż Kościół nie tylko powinien "służyć ludowi", ale przede wszystkim działać na rzecz obalenia granic między państwami oraz zlikwidowania różnic "rasowych i ideologicznych". Uznał także, że Kościoły są bezpośrednio odpowiedzialne za dojście faszyzmu do władzy.
[edytuj] Działalność powojenna
W czasie transportu w 1945 z Dachau do południowego Tyrolu został uwolniony przez żołnierzy amerykańskich. Potem starał się bronić Niemców przed nadużyciami ze strony alianckich wojsk okupacyjnych. Dla "dobra sprawy" przesadzał, porównując te domniemane nadużycia do postępowania nazistów. Przez niemiecki Kościół ewangelicko-augsburski traktowany był podejrzliwie jako "buntownik", tym niemniej starał się działać na rzecz demokratyzacji i odbudowy protestantyzmu.
W 1947 wybrano go naczelnym pastorem Kościoła w Hesji-Nassau; tę funkcję sprawował do 1965. Przygotował wspólne "wyznanie winy" protestantów niemieckich uznające współodpowiedzialność za poparcie dla faszyzmu, działał na rzecz rozwoju ekumenizmu (w latach 1961-1968 był jednym z przewodniczących Rady Ekumenicznej).
Protestował przeciwko powstaniu RFN i militaryzacji tego państwa, działał przeciwko "zimnej wojnie", na rzecz pokoju i powszechnego rozbrojenia, w tym celu wyjeżdżał do ZSRR i Wietnamu. Stał się radykalnym pacyfistą; twierdził że każdy chrześcijanin ma prawo odmówić służenia w wojsku.
Był wielokrotnie odznaczony m.in. Wielkim Krzyżem Zasługi RFN, Leninowską Nagrodą Pokoju, Medalem Pokoju im. Alberta Schweitzera i Złotym Medalem Pokoju NRD. Otrzymał doktoraty honoris causa uniwersytetów w Eden, Chicago, Budapeszcie, Delhi, Getyndze i Halifaksie.
