Budapeszt
Z Wikipedii
Współrzędne: 47°30'00" N 019°03'00" E
| Budapeszt | |||
|
|||
| Państwo |  Węgry |
||
| Komitat | Budapeszt | ||
| Burmistrz | Gábor Demszky | ||
| Powierzchnia | 525 km² | ||
| Położenie | 47°30' N 19°03' E |
||
| Wysokość | 102 m n.p.m. | ||
| Populacja (2006) • liczba ludności • gęstość |
1 700 019 3229 os./km² |
||
| Nr kierunkowy | 1 | ||
| Podział miasta | 23 dzielnice | ||
| Miasta partnerskie |  Berlin
|
||
Położenie na mapie |
|||
| Strona internetowa miasta | |||
Budapeszt (węg. Budapest, cyg. Peszta) - miasto na Węgrzech położone w północnej części kraju, nad Dunajem. Stolica Republiki Węgierskiej. Do XIX wieku trzy osobne miasta: Buda i Óbuda na prawym brzegu Dunaju i Peszt - na lewym.
Spis treści |
[edytuj] Dane ogólne
Budapeszt jest jedną z najważniejszych metropolii Europy Środkowej. Wielki ośrodki kulturalny (Biblioteka Narodowa, liczne muzea, galerie, teatry, 2 opery) i naukowy (Akademia Nauk, uniwersytet (od 1635), politechnika (od 1782), Akademia Sztuk Pięknych, wiele innych uczelni i instytutów badawczych). Ważny ośrodek turystyczny (gorące źródła mineralne). Na Wyspie Małgorzaty znajduje się wielki kompleks balneologiczny. W dzielnicy Kőbánya znajduje się polski kościół i Dom Polski, wybudowany staraniem tamtejszej Polonii.
[edytuj] Historia
I w. ne. - Rzymianie podbijają teren Panonii i zakładają na terenach dzisiejszej dzielnicy Óbuda obóz legionów Aquincum. W późniejszym okresie przekształca się on w kolonię.
ok. 294 - budowa Contra-Aquincum w miejscu dzisiejszego Pesztu.
początek V w. - Hunowie pod wodzą Atilli zdobywają Aquincum - koniec rzymskiego panowania na tych terenach.
896 - plemiona węgierskie przybywają nad Dunaj.
1000 - książę Vajk (Vajek) przyjmuje chrzest oraz imię Stefana; zostaje koronowany na króla.
1242 - wojska mongolskie łupią Budę i Peszt.
1244 - król Béla IV Wielki nadaje Budzie status wolnego miasta, a Pesztowi przywileje królewskie.
1247 - 65 - powstaje pierwszy zamek królewski w Budzie.
1309 - piewsza koronacja królewska w Budzie - Karola Roberta Andegaweńskiego.
1389 - założenie Uniwersytetu w Óbudzie.
1468 - status wolnego miasta dla Pesztu.
1526 - pierwsze zajęcie miast przez Turków - na razie krótkotrwałe.
1541 - ponowne zajęcie miast przez wojska tureckie - początek kilkusetletniej okupacji. Okres upadku miasta.
1686 - zdobycie miast przez wojska chrześcijańskie, okupione dużymi stratami oraz zniszczeniami. Rządy w Budzie i Peszcie obejmują Habsburgowie.
1749 - za czasów panowania Marii Teresy rozpoczynają się prace rekonstrukcyjne na zamku królewskim - przebudowa w stylu barokowym.
1802 - założenie Muzeum Narodowego przez hrabiego Széchenyi'ego.
1842 - rozpoczęcie budowy Mostu Łańcuchowego.
1848 - Wiosna Ludów na Węgrzech - powstanie przeciwko Habsburgom zostaje stłumione - na górze Gellerta Austriacy budują cytadelę, która trzyma w szachu całą okolicę.
1867 - powstają Austro-Węgry - Węgrzy stają się de iure równorzędnym partnerem Austriaków. Franciszek Józef I wraz z małżonką Elżbietą zostają koronowani na monarchów węgierskich w kościele Macieja w Budzie.
1873 - Óbuda, Buda i Peszt połączone zostają w jedno miasto - Budapeszt.
1885 - 1904 - budowa gmachu parlamentu.
1896 - uroczyste obchody 1000-lecia przybycia plemion węgierskich nad Dunaj. Wystawa Milenijna w mieście - powstaje wiele reprezentatywnych budynków oraz linia metra (najstarsza, po londyńskiej, w Europie).
1906 - rozpoczyna działalność Muzeum Sztuk Pięknych.
1918 - w skutek klęski w I wojnie światowej rozpada się monarchia austro - węgierska; w Budapeszcie proklamują republikę.
1919 - Węgierska Republika Rad - kilkumiesięczny epizod rządów komunistycznych na Węgrzech, zakończony interwencją rumuńską. Rządy przejmuje admirał Miklos Horthy - przywraca monarchię, lecz bez króla.
1921 - dwukrotna nieudana próba odzyskania węgierskiego tronu przez Karola IV; parlament węgierski detronizuje Habsburgów.
od 1921 - okres regencji Miklosa Horthy'ego - rządów autorytarnych; Węgry coraz bliżej wiążą się z III Rzeszą.
1941 - Węgry pod naciskiem Hitlera wypowiadają wojnę ZSRR.
1944 - wojska niemieckie zajmują miasto (regent Horthy usiłował zawrzeć z aliantami pokój). Krótkie i krwawe rządy węgierskich faszystów. W wyniku walk z Armią Czerwoną miasto zostaje zamienione w gruzy.
od 1945 - przejmowanie władzy przez komunistów. Powstaje Węgierska Republika Ludowa.
1956 - powstanie w Budapeszcie przeciwko interwentującym wojskom sowieckim. Tysiące ofiar.
1972 - otwarcie drugiej linii metra.
1989 - 1990 - przemiany demokratyczne - pierwsze wolne wybory.
W sierpniu 2006 odbyły się tutaj Mistrzostwa Europy w pływaniu, gdzie sukcesy odnosili także polscy reprezentanci.
W nocy z 18 na 19 września 2006r. doszło przed gmachem telewizji publicznej do starć między demonstrantami a policją (wywołanymi skandalem politycznym wokół premiera Węgier). Rannych zostało ok. 150 osób.
[edytuj] Zabytki
- zamek królewski z XIII wieku
- gotycki kościół Macieja (pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny)
- łaźnia turecka z XVI wieku
- barokowe pałace i kościoły (m.in. Paulinów, św. Anny, Elżbietanek)
- secesyjne i neoklasyczne gmachy publiczne (parlament, opera, Muzeum Narodowe)
- Most łańcuchowy w Budapeszcie
- Wielka Synagoga w Budapeszcie
[edytuj] Gospodarka
Wielki ośrodek przemysłowy (60% produkcji krajowej), m.in. zakłady autobusów Ikarus, taboru kolejowego Mavag, wytwórnie motycykli, statków rzecznych, farmaceutyków, przemysł metalurgiczny, maszynowy, elektrotechniczny, spożywczy, chemiczny, włókienniczy. Ważny ośrodek handlowo-finansowy (banki, giełda).
[edytuj] Transport
Budapeszt jest węzłem komunikacyjnym o międzynarodowym znaczeniu drogowym, kolejowym, rzecznym i lotniczym (najstarsze w Europie Środkowej metro, dworce kolejowe Keleti, Déli, Nyugati i inne), port rzeczny Csepel, Międzynarodowy Port Lotniczy Ferihegy).
[edytuj] Demografia
| Rok | Liczba ludności |
|---|---|
| 1800 | 54 200 |
| 1830 | 102 700 |
| 1850 | 178 000 |
| 1880 | 370 800 |
| 1900 | 733 400 |
| 1925 | 957 800 |
| 1990 | 2 016 100 |
| 2005 | 1 695 000 |
| 2006 | 1 700 019 |
[edytuj] Dzielnice Budapesztu
- Tabán, Vár - I
- Rózsadom, Pasarét - II
- Óbuda - III
- Újpest - IV
- Belváros, Lipótváros - V
- Terézváros - VI
- Erzsébetváros - VII
- Józsefváros - VIII
- Ferencváros - IX
- Kőbánya - X
- Újbuda - XI (Kelenvölgy, Kelenföld, Lágymányos, Albertfalva, Gellérthegy, Sashegy, Gazdagrét, Őrmező)
- Hegyvidék - XII
- Újlipótváros, Angyalföld - XIII
- Zugló - XIV (Alsórákos, Herminamező, Istvánmező, Kiszugló, Nagyzugló, Rákosfalva, Törökőr, Városliget)
- Rákospalota, Pestújhely, Újpalota - XV
- Mátyásföld, Sashalom, Cinkota - XVI
- Rákosmente - XVII (Rákoskeresztúr, Rákoscsaba, Rákosliget, Rákoshegy, Rákoskert)
- Pestszentlőrinc - XVIII
- Kispest - XIX
- Pesterzsébet - XX
- Csepel - XXI
- Budatétény, Nagytétény, Budafok - XXII
- Soroksár - XXIII
[edytuj] Miasta partnerskie
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Linki zewnętrzne:
Bács-Kiskun • Baranya • Békés • Borsod-Abaúj-Zemplén • Csongrád • Fejér • Győr-Moson-Sopron • Hajdú-Bihar • Heves • Jász-Nagykun-Szolnok • Komárom-Esztergom • Nógrád • Pest • Somogy • Szabolcs-Szatmár-Bereg • Tolna • Vas • Veszprém • Zala
Budapeszt
