Nikolaj Berdjajev
Nikolaj Aleksandrovitsj Berdjajev of Николай Александрович Бердяев (Kiev, 6 mei 1874 – Clamart, 23 maart 1948) was een Russisch cultuur- en godsdienstfilosoof.
Berdjajev stamde uit een adellijk geslacht. Hij studeerde aan de Universiteit van Kiev en zat als marxist meerdere malen gevangen. In 1898 werd hij voor twee jaar naar Siberië verbannen. Hoewel marxist, onderschreef hij ook toen al niet het materialisme. Na de eeuwwisseling brak hij met het politiek marxisme, maar bleef wel de waarde inzien van het sociale element van het marxisme. Aan de Universiteit van Sint-Petersburg studeerde hij vervolgens filosofie.
Na zijn studie stichtte Berdjajev de Academie voor Geestescultuur.
In de filosofie van Berdjajev staat de betekenis van de menselijke persoon centraal. Waarden die hiermee samenhangen, zoals existentie, geest, vrijheid enzovoort, zijn primair. Op de tweede plaats komen pas het lichamelijke, het gedetermimeerde zijn en het zijn zelf. Berdjajev verzet zich tegen de objectivering van de mens, met name in de maatschappij. De mens moet vrij zijn en vrij zijn om te scheppen. In wezen wijkt zijn filosofie niet af van het existentialisme, zij het dat het bij Berdjajev allemal typisch Russisch gekleurd is. In zijn filosofisch werk is veel invloed te bespeuren van de Russische wijsgeer Vladimir Solovjov en de schrijver Fjodor Dostojevski, de schrijver/christelijke ethicus Leo Tolstoj, kerkvader Gregorius van Nyssa en van de andere kerkvader, Augustinus. Op sociaal vlak is bij Berdjajev een invloed van Karl Marx en Thomas Carlyle te bespeuren.
In 1917 verwelkomde hij de Russische Revolutie omdat deze een einde maakte aan het staatsabsolutisme. Hij hoopte dat er een nieuwe spirituele opleving zou plaatsvinden. Na de Oktoberrevolutie werd Berdjajev aangesteld als hoogleraar filosofie aan de Staatsuniversiteit van Moskou. Zijn kritiek op het communisme, en dan met name op de uitwassen ervan, leidde tot zijn uitzetting uit Rusland. Hij vestigde zich in Berlijn waar hij een Academie voor Filosofie en Religie oprichte. In 1924 vestigde hij zich in Parijs, waar zich veel Russische emigranten bevonden. Hij vatte onder meer voet in de kring rondom Esprit, het blad van Mounier.
Vanuit Parijs verzette hij zich tegen het verregaande collectivisme en mechanisme omdat dit in zijn ogen de vrijheid van het individu aantast. Berdjajev trad naar voren zowel als bestrijder van het staatsabsolutisme, als van totalitaire ideeën (zoals nationaal-socialisme, fascisme en communisme). Desondanks zag hij weinig waarde in de democratie, maar wel in een soort corporatisme. Overigens was hij weer geen corporatist in de gewone zin van het woord, vanwege zijn acceptatie van een bepaalde vorm van Christen-socialisme (een personalistische variant) en zijn onvermoeibare strijd tegen het collectivisme.
