Corporatisme
Corporatisme is een politiek systeem waar wetgevende macht aan burgervergaderingen wordt toegekend die economische, industriële, agrarische en professionele groepen vertegenwoordigen. In tegenstelling tot pluralisme, waar vele groepen strijden voor de controle van de staat, nemen in het corporatisme verscheidene onverkozen lichamen een beslissende rol aan in het besluitmakingsproces. Het is een politiek-economische leer, die probeert een middenweg te vormen tussen het marxisme en het kapitalisme, en die verwant is aan het solidarisme.
In gronde bestaat corporatisme erin om de economie in te delen in verschillende corporaties per deelgebied, die de marxistische klassen zou overtreffen en verenigen. Patroons en arbeiders zouden samen in een corporatie zitten, en zo gezamenlijk hun problemen oplossen.
Het kapitalisme beschouwt corporatisme als zuivere overheidsinterventie. Het marxisme beschouwt het als socialisme voor de bourgeoisie.
Landen met een corporatistisch systeem waren:
- Italië (1922–1945) — Benito Mussolini
- Portugal (1933–1974) — dr. Antonio de Oliveiro Salazar
- Brazilië (1937–1945) — dr. Getulio Vargas
- Oostenrijk (1934–1938) — dr. Engelbert Dollfuss en Kurt von Schuschnigg
- In Nederland kent men het aan het corporatisme ontleende Poldermodel
Met enige reservering kan men het Plan van de Arbeid (SDAP, 1935) van onder meer Jan Tinbergen en Hein Vos eveneens tot het corporatisme rekenen.
In fascistische landen werd vaak een corporatief stelsel ingevoerd, aangeduid met de naam verticaal corporatisme. Niet alleen werkgevers en werknemers hadden zitting in een corpus, maar ook afgevaardigden van de fascistische partij. Op die manier is er sprake van grote overheidsinterventie.
Bij het horizontale corporatisme, ook aangeduid met horizontaal syndicalisme, is de inmenging van de overheid beperkter: zij grijpt alleen in wanneer de werkgevers en werknemers er niet uitkomen. Dit corporatisme werd neergeschreven door Paus Pius XI in zijn encycliek. Wanneer volledige overheidsinterventie ontbreekt, dan neigt het systeem tot een vorm van anarcho-syndicalisme. Het Spaanse falangisme trachtte een soortgelijk systeem in te voeren, doch dit stuitte op de weerstand van Franco.
[bewerk] Hedendaags Corporatisme
 |
De neutraliteit van dit gedeelte wordt betwist. Zie de bijbehorende overlegpagina voor meer informatie. |
Vandaag verwijst men ook wel eens naar corporatisme wanneer belangengroeperingen invloed uitoefenen op de besluitvorming van de staatsorganen. In een meer extreme vorm, wordt een deel van deze besluitvorming rechtstreeks aan de belangengroeperingen overdragen, al dan niet in de vorm van een overlegorgaan.
Voorbeelden zijn: - het vragen van een verplicht (weliswaar niet-bindend) advies aan overlegorganen, vooraleer de overheid een maatregel mag nemen. - de hoeveelheid lobbyisten bij de Europese instellingen in Brussel.
Vanuit een positieve invalshoek spreekt men over de “de overlegeconomie”. Vanuit een negatieve invalshoek, spreekt men van "neo-corporatisme". Politiek links zal dan vaak de multinationals en kapitaalgroepen viseren, terwijl politiek rechts het doorgaans op de vakbonden gemunt heeft.
Het nut van belangengroeperingen wordt algemeen erkend, maar men moet vermijden dat ze teveel macht vergaren.
Bij de voordelen van het hedendaags corporatisme vermeldt men:
1. Belangengroeperingen als communicatiemiddel naar de bevolking toe.
Ten eerste lezen particulieren het Belgisch Staatsblad niet. Belangengroeperingen houden hun leden op de hoogte van nieuwe overheidsmaatregelen, en communiceren dat aan hun leden in een begrijpelijk foldertje.
2. Alleen ben je machteloos.
Ten tweede krijg je als burger op je ééntje je bekommernissen niet op de politieke agenda. Ze verdwijnen in het niets bij de duizenden andere maatregelen die nog op behandeling wachten. Enkel op groepsniveau is het mogelijk voldoende gehoor te krijgen. Als groep geraken politici sneller overtuigd van het electoraal potentieel van een maatregel.
3. Deskundigheid.
Ten derde leveren belangengroeperingen vaak de nodige deskundigheid voor bepaalde materies aan. Het zou immers nefast zijn voor het bestuur van het land indien ondeskundige politici maatregelen nemen die volledig vervreemd zijn alledaagse realiteit.
4. Meebeslissen = mee verantwoordelijkheid dragen.
Politici gebruiken de overlegeconomie om kritiek op hun beleid te counteren. Belangengroeperingen krijgen de kans om hun mening te uiten, en worden soms zelfs uitgenodigd aan de onderhandelingstafel. Ofwel keuren ze een akkoord mee goed, ofwel niet. In dat laatste geval zal dit vaak worden afgedaan als een gebrek aan realiteitszin en koppigheid.
Bij de nadelen van het hedendaags corporatisme vermeldt men:
1. Stijging van de overheidsuitgaven.
Politici zijn geneigd voordelen toe te kennen aan belangenorganisaties om zo hun electorale aanhang te vergroten. Een verhoging van de uitgavenpost wordt door de betrokkenen onmiddellijk gevoeld en levert stemmen op. Doordat de betaling van die maatregelen over een groot aantal belastingplichtigen wordt gespreid, worden de negatieve effectien hiervan niet meteen gevoeld. De rekening moet op lange termijn evenwel worden vereffend door besparingen.
2. Geen geld = geen vertegenwoordiging = geen verdediging belangen.
Enkel degenen die verenigd zijn in belangenorganisaties, kunnen hun belangen verdedigen. Wie niet in een corporatie zit, wordt niet gehoord. Bovendien is er ook een soort klassentegenstelling tussen belangengroeperingen onderling: belangengroeperingen die over meer middelen beschikken, hebben meer kans op invloed.
3. Niet de rede, maar allerlei belangen beïnvloeden de discussies bij de politieke besluitvorming.
De rede wordt verdrongen als leidende principe bij de politieke besluitvorming. De belangen die groeperingen verkondigen zijn immers vaak geen algemeen belang, ook al stelt men dat graag zo voor. Ook dit gaat doorgaans ten koste van de zwakkeren in onze samenleving.
4. Corporatisme leidt tot conservatisme.
Een corporatistische maatschappij is in wezen conservatief. Indien bepaalde maatregelen die de overheid wil nemen bepaalde belangen bedreigen, dan schreeuwen de belangengroeperingen moord en brand. Dat leidt tot een statische maatschappij, en doet de dynamiek afnemen.
