Katachtigen
| Katachtigen | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Tijger (Panthera tigris tigris) |
|||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||
|
|||||||||
| Orde | |||||||||
| Felidae G. Fischer, 1817 |
|||||||||
 Huiskat (Felis sylvestris catus) |
Katachtigen (Felidae) vormen een familie van sterk gespecialiseerde landroofdieren. De katten zijn de meest uitgesproken vleeseters van de orde der Carnivora.
Inhoud |
[bewerk] Eigenschappen
De tenen (5 aan de voorpoten, 4 aan de achterpoten) dragen scherpe kromme klauwen, die intrekbaar zijn. De hoektanden zijn zeer groot, de grote scheurkies is sterk ontwikkeld. De pupil is meestal spleetvormig en zeer samentrekbaar. De Felidae zijn nachtdieren, die ook bij zwak licht nog goed kunnen zien door aanwezigheid van een licht terugkaatsende laag achter het netvlies, waardoor de zintuigcellen in het netvlies twee maal geprikkeld worden. Het gehoor en het evenwichtsorgaan zijn eveneens goed ontwikkeld. De lange snorharen duiden op een goed ontwikkelde tastzin.
De meeste katachtigen leven in bossen, en zijn goede klimmers met scherpe nagels. Ook leven de meeste soorten solitair. De leeuw vormt daarop een uitzondering, deze soort leeft juist in groepen. Katachtigen komen op alle continenten voor, behalve op Australië en Madagaskar, waar ze wel door de mens zijn ingevoerd, en op Antarctica.
[bewerk] Evolutie
Kort na het uitsterven van de dinosaurussen 65 miljoen jaar geleden ontwikkelden zich uit de insecteneters de voorouders van de moderne roofdieren (Carnivora). Deze dieren werden miaciden genoemd, en uit de subgroep Viverravidae zouden de katachtigen, hyena's en mangoestachtigen ontstaan. Aan het einde van het tijdperk Eoceen (circa 35-40 miljoen jaar geleden) ontstond er een groep dieren die er uit zagen als katten, maar het zeker niet waren. Deze schijnkatten behoren tot de familie Nimravidae. Vroeger rekende men de schijnkatten bij de Felidae, en men dacht dat de huidige vormen zich uit de Nimraviden hadden ontwikkeld. Tegenwoordig blijkt echter dat de Nimraviden een op zichzelf staande groep vormen, zonder een directe evolutionaire verbinding met de huidige katten. De Nimraviden ontstonden 36 miljoen jaar geleden en bereikten hun hoogtepunt 28 miljoen jaar geleden. Daarna werden ze in een steeds sneller tempo door de echte katten vervangen. De bekendste nimraviden zijn Dinictis, Hoplophoneus, Eofelis, Nimravus, Eusmilus en Barbourofelis.
De allereerste echte kat is Proailurus, een klein wezelachtig dier dat zich 29 miljoen jaar geleden ontwikkelde. Dit dier is verwant aan de voorouders der civetkatten en hyena's. 20 miljoen jaar geleden ontwikkelde Proailurus zich tot Pseudailurus. Van dit geslacht zijn zeer veel verschillende soorten bekend, en alle latere katten kunnen afgeleid worden van Pseudailurus. Na Pseudailurus kwam er een grote splitsing in de kattenfamilie. Uit Pseudailurus ontwikkelden zich namelijk de sabeltandkatten (Machairodontinae) en de zogenaamde bijtende katten (Felinae), waartoe alle huidige katten behoren.
De bijtende katten worden zo genoemd omdat ze hun prooi met een krachtige beet in de keel doden. Sabeltandkatten hoefden door hun mesachtige sabeltanden niet te bijten om hun prooi te doden: ze 'doodsteken' was genoeg! Er zijn verschillende uitgestorven vormen van de bijtende katten bekend, en 12 miljoen jaar geleden ontstonden de meeste kattenvormen die we tegenwoordig kennen. De eerste kleine katten, de eerste lynxen en de eerste jachtluipaarden verschenen toen snel. Toch werden de bijtende katten overschaduwd door het succes van hun verwanten, de sabeltandkatten. De brullende grote katten ontwikkelden zich 3 miljoen jaar geleden, in een tijd dat de meeste sabeltandkatten verdwenen waren.
[bewerk] Taxonomie
Familie der katachtigen (Felidae):
- Subfamilie der kleine katten (Felinae):
- Geslacht Caracal
- Caracal, ofwel woestijnlynx (Caracal caracal)
- Geslacht Catopuma
- Aziatische goudkat (Catopuma temmincki)
- Borneose goudkat (Catopuma badia)
- Geslacht Felis
- Wilde kat (Felis silvestris)
- Moeraskat, ofwel rietkat (Felis chaus)
- Woestijnkat (Felis margarita)
- Chinese bergkat, ofwel Gobikat (Felis bieti)
- Zwartvoetkat (Felis nigripes)
- Geslacht Herpailurus
- Jaguarundi, ofwel wezelkat (Herpailurus yaguarundi)
- Geslacht Otocolobus
- Manoel, ofwel Pallaskat (Otocolobus manul)
- Geslacht Leopardus
- Ocelot (Leopardus pardalis)
- Margay (Leopardus wiedii)
- Tijgerkat, ofwel luipaardkat (Leopardus tigrinus)
- Geslacht Leptailurus
- Geslacht Lynx
- Euraziatische lynx (Lynx lynx)
- Canadese lynx (Lynx canadensis)
- Pardellynx, ofwel Spaanse lynx (Lynx pardinus)
- Rode lynx, ofwel bobcat (Lynx rufus)
- Geslacht Oncifelis
- Geoffroy's kat (Oncifelis geoffroyi)
- Pampaskat, ofwel graskat (Oncifelis colocolo)
- Nachtkat, ofwel kodkod (Oncifelis guigna)
- Geslacht Oreailurus
- Bergkat, ofwel Andeskat (Oreailurus jacobita)
- Geslacht Prionailurus
- Geslacht Profelis
- Geslacht Puma
- Poema, ofwel bergleeuw (Puma concolor)
- Geslacht Caracal
- Subfamilie der grote katten (Pantherinae)
- Subfamilie der Jachtluipaarden (Acinonychinae)
- Geslacht Acinonyx
- Jachtluipaard, ofwel cheetah (Acinonyx jubatus)
- Geslacht Acinonyx
De subfamilie der kleine katten omvat sommige soorten, zoals de lynx en vooral de poema, die ondanks de naam echter zeer groot kunnen worden! Vroeger werden al deze katten in één enkel geslacht ondergebracht: Felis. Later zijn er vele geslachten onderscheiden binnen het vroegere geslacht Felis, zoals de bovenstaande lijst laat zien. Niet alle biologen zijn het daar mee eens. Daarom bestaat er ook een middenweg tussen het enkele geslacht Felis en de bovenstaande indeling. Deze middenweg erkent dan de geslachten Felis, Leopardus, Lynx en Puma.
De subfamilie der grote katten onderscheidt zich door het hebben een robustere bouw, krachtiger kop en sterker gebit. Bovendien kunnen deze katten meestal brullen, een eigenschap die we bij de overige katten niet vinden. De afgelopen paar miljoen jaar hebben de Pantherini langzaam de grote sabeltandkatten vervangen.
De subfamilie der jachtluipaarden bevat enkel het jachtluipaard, en het is de enige kat die gebouwd is op snelheid, en kan zijn klauwen derhalve niet intrekken. Onderzoek heeft aangetoond dat de jachtluipaard een relatief recente afsplitsing vertegenwoordigt, en dat zijn nauwste verwant de poema is.
[bewerk] Alternatieve taxonomie
Recent DNA-onderzoek heeft aangetoond dat bovenstaande taxonomische indeling niet klopt; wellicht wordt deze dan in de toekomst ook officieel aangepast. De indeling zou dan zijn:
- Geslacht 1 (samenvoeging bestaande geslachten Pantera, Uncia, Neofelis)
- Geslacht 2 (samenvoeging bestaande geslachten Lynx, Pardofelis)
- Euraziatische lynx (Lynx lynx)
- Canadese lynx (Lynx canadensis)
- Pardellynx, ofwel Spaanse lynx (Lynx pardinus)
- Rode lynx, ofwel bobcat (Lynx rufus)
- Marmerkat (Pardofelis marmorata)
- Geslacht 3 (samenvoeging bestaande geslachten Puma, Herpailurus; mogelijk Acinonyx, Catopuma)
- Poema, ofwel bergleeuw (Puma concolor)
- Jaguarundi, ofwel wezelkat (Herpailurus yaguarundi)
- Jachtluipaard, ofwel cheetah (Acinonyx jubatus)
- Aziatische goudkat (Catopuma temmincki)
- Borneose goudkat (Catopuma badia)
- Geslacht 4 (samenvoeging bestaande geslachten Leptailurus, Caracal, Profelis)
- Serval (Leptailurus serval)
- Caracal, ofwel woestijnlynx (Caracal caracal)
- Afrikaanse goudkat (Profelis aurata)
- Geslacht 5 (samenvoeging bestaande geslachten Leopardus, Oncifelis, Oreailurus)
- Ocelot (Leopardus pardalis)
- Margay (Leopardus wiedii)
- Tijgerkat, ofwel luipaardkat (Leopardus tigrinus)
- Geoffroy's kat (Oncifelis geoffroyi)
- Pampaskat, ofwel graskat (Oncifelis colocolo)
- Nachtkat, ofwel kodkod (Oncifelis guigna)
- Bergkat, ofwel Andeskat (Oreailurus jacobita)
- Geslacht 6 (samenvoeging bestaande geslachten Felis, Otocolobus)
- Wilde kat (Felis silvestris)
- Moeraskat, ofwel rietkat (Felis chaus)
- Woestijnkat (Felis margarita)
- Chinese bergkat, ofwel Gobikat (Felis bieti)
- Zwartvoetkat (Felis nigripes)
- Manoel, ofwel Pallaskat (Otocolobus manul)
- Geslacht 7 (bestaande geslacht Prionailurus)
 Ocelot (Leopardus pardalis) |
 Sneeuwpanter (Uncia uncia) |
|
|
|
|---|---|
|
Katachtigen | Hyena's | Civetkatachtigen | Mangoesten | Pardelroller | Madagaskarcivetkatten | Hondachtigen | Stinkdieren | Marterachtigen | Kleine beren | Beren | Kleine panda's | Walrussen | Zeeleeuwachtigen | Zeehondachtigen |
|
