Charles Baudelaire

Charles Pierre Baudelaire (Parijs, 9 april 1821 – ald., 31 augustus 1867) was een Frans schrijver, dichter en kunstcriticus.

Zijn vader, Joseph-François Baudelaire, was een ontwikkeld man, een uitgetreden priester die warm liep voor de ideeën van de Verlichting en een liefhebber was van de schilderkunst. Toen Charles zes jaar was, overleed zijn vader. Zijn moeder hertrouwde met een bataljonscommandant, generaal Aupick. Algauw groeide tussen beiden een groot gevoel van wederzijds onbegrip. In 1836 werd hij ingeschreven in het Collège Louis-Legrand in Parijs waar hij, in 1839, om een kleinigheid tijdens de filosofieles, van het lyceum werd gestuurd. Hij ging vervolgens het leven leiden van een bohémien, had talrijke vriendinnen en stak zich diep in de schulden.

In 1841 legde generaal Aupick hem een bootreis naar Indië op. Charles brak zijn reis echter halverwege af: vanuit Mauritius keerde hij met een andere boot terug. Gedichten als A une Dame créole, L'albatros en Parfum exotique zijn op deze reis geïnspireerd.

In 1842 eiste hij het vruchtgebruik van zijn fortuin op; de helft hiervan joeg hij er in twee jaar doorheen. Hij ontmoette de mulattin Jeanne Duval die hem onder andere inspireerde voor Le serpent qui danse en Parfum Exotique.

Hij vond werk als journalist-satiricus en kunstcriticus en begon in 1843 aan het schrijven van Les Fleurs du mal, zijn bekendste dichtbundel. In 1847 publiceerde hij de novelle La Fanfarlo. Daaruit blijkt al zijn minachting voor zijn omgeving, zijn zelfhaat én zijn oververfijnde geest.

In zijn verslagen van de Salons van 1845 en 1846 schreef hij: "Wie Romantiek zegt, zegt moderne kunst, dat wil zeggen: innerlijk, spiritualiteit, kleur, een streven naar het oneindige met alle middelen die de kunst biedt."
Tijdens de revolutie van 1848 stond hij op de barricaden. Hij was er echter vooral op uit zijn stiefvader neer te schieten. Teleurgesteld in de uitloop van de revolutie trok Charles weg uit Parijs en trachtte hij de kost te verdienen bij regionale dagbladen. Poe was net door zwaar drankmisbruik om het leven gekomen en Charles zag het als zijn taak om elk verhaal in het Frans te vertalen en vestigde daarmee, zowel in Europa als Amerika definitief Poes status. Hierin vond hij de esthetica van de pure poëzie: hierbij gaat het niet om l'art pour l'art (de kunst om de kunst) maar om schoonheid, die via de fantasie wordt waargenomen.

Onder invloed van De Maistre en Poe ging zijn revolutionair romantisch vuur over in een zeker conservatisme. Hij vertaalde onder andere Poes Fantastische vertellingen en ook diens Poetic Principle.

In 1857 verscheen de eerste uitgave van Les fleurs du mal. Er brak een vruchtbare periode aan, maar ook een periode vol bitterheid en wanhoop.

In 1864 vestigde hij zich in Brussel, waar hij zijn verzameld werk hoopte te kunnen laten uitgeven. Toen dat niet lukte, schreef hij in zijn verbittering het pamflet Pauvre Belgique!
In 1869 verscheen de bundel Le spleen de Paris waarin vijftig prozagedichten staan afgedrukt.

Tegen het eind van zijn leven leed hij aan stoornissen van het centrale zenuwstelsel, die zich uitten in afasie en verlammingsverschijselen. Baudelaire stierf in 1867 te Parijs.

[bewerk] De bloemen van het kwaad

Baudelaire begon in 1843 aan Les fleurs du mal (De bloemen van het kwaad). De eerste uitgave dateert uit 1857 en de laatste waaraan de dichter zelf heeft gewerkt in 1861.

Het eerste en belangrijkste gedeelte van de bundel heet Spleen et Idéal (Spleen en Ideaal). Vijfentachtig van de honderd zesentwintig gedichten behoren tot deze cyclus en het merendeel van de wezenlijke thema's van Baudelaire is hier aanwezig.

De titel, Spleen en Ideaal, is belangrijk. Baudelaire is immers dé dichter van de spleen, de zwaarmoedigheid. Het Engelse woord werd in Frankrijk al tegen het einde van 18e eeuw gebruikt bij romantici als Musset en O'Neddy maar Baudelaire zou de term aanzienlijk verrijken. Voortaan ging het niet meer over een melancholie gerelateerd aan de kwalijke uitwassen van de moderne tijd (lees: 1830), maar om een absolute, existentiële verveling (ennui), die zo zwaar is dat ze verlammend wordt. Maar Baudelaire is evenzeer de dichter van het Ideaal, van het van het streven naar de perfectie, naar de wereld van de Ideeën waar elke verplichting wordt uitgewist.

Het is eveneens in Spleen et Idéal dat Baudelaire de thema's van de kunst en de liefde behandelt. De kunst evoceert natuurlijk het heelal van de droom, van de verbeeldingskracht, daar waar de Geest over de wereld regeert en ontsnapt aan de Tijd; maar de kunst, voor Baudelaire, wordt eveneens gedomineerd door de Schoonheid, koud zoals het te veroveren marmer, moeilijk beheersbaar, bijna onbereikbaar. De dualiteit ideaal/spleen is een spel, net zoals het spel waarin Baudelaire het thema van de liefde behandelt. In feite kan de sensualiteit die door Jeanne Duval wordt geïnspireerd net zo goed leiden tot dromerige bewelming als tot een scherp gevoel van verlies. De geestelijke liefde (Mevrouw Sabatier) kan Baudelaires streven naar het Ideaal belichamen, maar het verhindert de dichter niet in 1861 in "de Bloemen van het Kwaad" de nederlaag van de Mens tegenover de Tijd te constateren.

De eerste volledige Nederlandse vertaling van Les fleurs du mal dateert uit 1946 en heet De bloemen van den booze. In latere vertalingen luidt de Nederlandse titel De bloemen van het kwaad.