Andorra
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||
Zie ook:  |
Portaal Andorra | In het nieuws |
Het Vorstendom Andorra (Catalaans: Principat d'Andorra, Frans: Principauté d'Andorre, Spaans: Principado de Andorra) is een klein, ingesloten vorstendom in het zuidwesten van Europa, in de oostelijke Pyreneeën en begrensd door Frankrijk en Spanje. Het geïsoleerde land is tegenwoordig vooral afhankelijk van toerisme en zijn status als belastingparadijs. Andorra is ook lid van de 'Catalaanse landen' en is een van de Europese ministaatjes. Het land is geen lid van de Europese Unie.
Inhoud |
[bewerk] Geschiedenis
Zie Geschiedenis van Andorra voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Andorra is de laatste onafhankelijke overlevende van de Marca Hispanica (Spaanse marken), de bufferstaten die werden gesticht door Carlemany (= Catalaans voor Karel de Grote), die nodig waren om de Islamitische Moren tegen te houden, en ze toegang tot Christelijk Frankrijk te beletten.
De traditie zegt dat Karel de Grote het Andorrese volk een stuk land gaf als ruil voor hun strijd tegen de Moren. Zo rond 800 werd Karels kleinzoon, Karel de Kale, graaf van Urgell, benoemd tot heerser van Andorra. Een afstammeling van de graaf droeg het land later af aan het bisdom van Urgell, geleid door de Bisschop van Urgell.
In 1933 bezette Frankrijk Andorra, vanwege sociale onrust voor de verkiezingen. Tussen 1936 en 1940 werd een Frans detachement in Andorra gelegerd om invloeden van de Spaanse Burgeroorlog en Franco’s Spanje buiten te houden. In 1958 sloot Andorra vrede met Duitsland. Andorra stond tijdens de Eerste Wereldoorlog aan de zijde van de Entente maar was vergeten bij het Verdrag van Versailles en was dus, juridisch gezien, nog steeds in oorlog met Duitsland.
Vanwege de relatieve isolatie van het land heeft Andorra’s bestaan zich buiten de hoofdstroom van de Europese geschiedenis afgespeeld, met weinig banden met andere landen. Dit wijkt erg af van Spanje en Frankrijk. Tegenwoordig echter hebben de bloeiende toeristenindustrie, in samenhang met de ontwikkelingen op het gebied van vervoer en communicatie, het land uit zijn isolement gehaald en werd het politieke stelsel in 1933 grondig gemoderniseerd.
Tegenwoordig is Andorra op politiek gebied sterk verbonden met de Europese Unie zonder er lid van te zijn. Het gebruikt de euro als betaalmiddel, maar slaat geen eigen munten. Voor de invoering van de euro waren de Franse franc en de Spaanse peseta beide wettig betaalmiddel.
[bewerk] Politiek
Tot voor kort kende Andorra's politieke stelsel geen duidelijke scheiding van de uitvoerende, wetgevende en rechtsprekende macht.
De in 1993 aangenomen grondwet vestigt Andorra als een soevereine parlementaire democratie die de co-prinsen als staatshoofden behoudt, maar het regeringshoofd de uitvoerende macht biedt. De twee co-prinsen regeren gelijkwaardig met beperkte bevoegdheden die geen veto over overheidshandelingen omvatten. Zij worden in Andorra vertegenwoordigd door een afgevaardigde.
De manier waarop de twee prinsen worden gekozen maakt Andorra tot een van de politiek meest afwijkende landen op aarde. Een van de co-prinsen is de president van Frankrijk, op dit moment Jacques Chirac (het is historisch om het even welk staatshoofd van Frankrijk het betrof, ook koningen en keizers van Frankrijk zijn co-prins geweest). De andere co-prins is de huidige katholieke bisschop van de Spaanse stad La Seu d'Urgell, op dit moment Joan Enric Vives i Sicilia. Omdat geen van beide prinsen in Andorra woont, is hun rol bijna volledig symbolisch.
Het belangrijkste wetgevende orgaan van Andorra is de eenkamerige Algemene Raad van de Valleien (Consell General de les Valls), die 28 zetels telt. De helft van de parlementsleden (14) wordt verkozen via een stelsel van evenredige vertegenwoordiging, de andere helft volgens een districtenstelsel. Voor alle volksvertegenwoordigers geldt een termijn van vier jaar. De regering (Govern) wordt gevormd door het regeringshoofd (Cap de Govern), die verkozen wordt door de Algemene Raad, en de door hem aangestelde ministers. Momenteel bestaat de regering uit leden van de Liberale Partij van Andorra, met Albert Pintat als premier. De Sociaal-Democratische Partij maakt deel uit van de oppositie.
De defensie van het land valt onder de verantwoordelijkheid van Frankrijk en Spanje.
[bewerk] Bestuurlijke indeling
Zie Parochies van Andorra voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Andorra is ingedeeld zeven parochies (parròquies, enk. parròquia):
- Andorra la Vella (hoofdstad)
- Canillo (grootste parochie)
- Encamp (voornaamste Frankrijkverbinding)
- Escaldes-Engordany (opgericht als afsplitsing van Andorra la Vella)
- La Massana (hoogstgelegen parochie)
- Ordino (noordelijkste parochie)
- Sant Julià de Lòria (zuidelijkste parochie)
[bewerk] Geografie
Vanwege zijn ligging in de oostelijke Pyreneeën bestaat Andorra hoofdzakelijk uit ruwe bergen met een gemiddelde hoogte van 1996 m. De hoogste top is de Pic de Coma Pedrosa (gelegen in de westelijke streek Coma Pedrosa in La Massana) met 2946 m. De bergen worden van elkaar gescheiden door drie smalle valleien in een vorm van een Y die samenkomen op het punt waar de rivier de Valira, de belangrijkste waterstroom van het land, de grens met Spanje oversteekt. Dit is met een hoogte van 840 m tevens het laagstgelegen punt van Andorra.
La Massana bevat de vijf hoogste toppen van het land. In Encamp bevinden zich de grootste meren. De meest ongerepte natuur is te vinden in Grau Roig, een dorpje in Encamp.
Het klimaat van Andorra komt grotendeels overeen met het gematigde klimaat van de buurlanden, maar vanwege zijn hogere ligging is er gemiddeld meer sneeuw in de winter en is het iets koeler in de zomer. De hoogste toppen van het land zijn in de zomer zelden met sneeuw bedekt.
Andorra bestaat uit 468 km² land. Het land is ongeveer 2,5 x zo groot als Washington D.C.. Andorra heeft 120,3 km aan grenzen: 56,6 km grenst Andorra aan Frankrijk en 63,7 km aan Spanje.
[bewerk] Economie
Het toerisme vormt de pijler van Andorra’s kleine economie en vertegenwoordigt ruwweg 80% van het BBP. Jaarlijks wordt het land bezocht door naar schatting 9 miljoen toeristen, aangetrokken door de belastingvrije status van Andorra en door de vele recreatiemogelijkheden, zowel in de zomer als in de winter. Het relatieve voordeel van Andorra is deels verloren gegaan vanwege de openstelling van de Franse en de Spaanse economie, waardoor daar meer goederen tegen lagere prijzen te krijgen zijn.
Het bankwezen draagt, met zijn status van belastingsparadijs, ook wezenlijk bij aan de economie. De landbouwproductie is beperkt - slechts 2% van het land is bebouwbaar - en het meeste voedsel moet worden geïmporteerd. De belangrijkste veeactiviteit is het fokken van schapen. De voornaamste exportproducten zijn sigaretten, sigaren en meubels.
Andorra is geen volwaardig lid van de Europese Unie, maar geniet een speciale verhouding met de Unie. Andorra wordt bijvoorbeeld behandeld als lid van de EU voor handel in vervaardigde goederen, maar niet als het gaat om landbouwproducten. Andorra heeft geen eigen munt en gebruikte de munteenheid van de twee omringende naties. Voorafgaand aan 1999 waren dit de Franse franc en de Spaanse peseta, die sindsdien door één enkele munt zijn vervangen, de euro. In tegenstelling tot andere kleine Europese staten die de euro gebruiken, heeft Andorra nog geen eigen euromuntstukken. In oktober 2004 begonnen de onderhandelingen tussen Andorra en de EU met een overeenkomst die toestond dat Andorra zijn eigen munten mag slaan.
[bewerk] Demografie
Andorrezen vormen een minderheid in hun eigen land; slechts 33% van de inwoners is in het bezit van de Andorrese nationaliteit. De grootste groep buitenlandse ingezetenen zijn de Spanjaarden (43%), die samen met de Portugese (11%) en de Franse (7%) ingezetenen de grootste ‘buitenlandse’ groepen vertegenwoordigen. De resterende 6% behoren tot verscheidene andere nationaliteiten.
De enige officiële landstaal is het Catalaans, de taal die ook gesproken wordt in de aangrenzende Spaanse autonome regio Catalonië, waarmee Andorra vele culturele trekken deelt. Naast het Catalaans worden ook het Spaans en het Frans veel gesproken en het Portugees en Engels zijn belangrijke immigrantentalen.
De overheersende godsdienst is het Rooms-katholicisme.
[bewerk] Welvaart
Andorra kent een hoge welvaart, de levensverwachting ligt hoger dan 80 jaar en samen met Japan kent Andorra de laagste kindersterfte ter wereld.
[bewerk] Folklore
De lange geschiedenis van het land heeft Andorra voorzien van een rijke mythologie en een overvloed van volksverhalen.
[bewerk] Statistieken en feiten
Algemeen
- Hoofdstad: Andorra la Vella (20.800 inwoners - 2001)
- Andere steden: Les Escaldes-Engordany (15.500 inwoners), Encamp (10.600)
- Talen: Catalaans (officiële taal) 35%, Spaans 58%, Frans 7%
- Religie: Rooms-Katholicisme
Geografie
- Locatie: Zuidwest-Europa, tussen Frankrijk en Spanje
- Geografische coördinaten: 42° 30′ NB, 1° 31′ OL
- Oppervlakte: 468 km²
- waarvan land: 468 km²
- waarvan water: te verwaarlozen
- Landsgrenzen totaal: 120,3 km
- met Frankrijk: 56,6 km
- met Spanje 63,7 km
- Kustlijn: 0 km (ingesloten)
- Klimaat: Gematigd; koude winters met sneeuw en droge zomers
- Terrein: Ruwe bergen gescheiden door smalle valleien
- Hoogte-uitersten
- laagste punt: Riu Runer 840 m
- hoogste punt: Coma Pedrosa 2946 m
- Natuurlijke rijkdommen: waterkracht, mineraal water, hout, ijzererts, lood
- Landgebruik (2001)
- akkerland: 2,22%
- permanente gewassen: 0%
- andere: 97,78%
- Natuurlijke gevaren: lawines
- Milieukwesties
- ontbossing
- gronderosie door overbegrazing van bergweiden
- luchtvervuiling
- afvalwaterbehandeling
Bevolking
- Inwoneraantal: 70.549 (Juli 2005)
- Bevolkingsdichtheid: 150,8 /km²
- Bevolkingsgroei: 5,0% (gemiddelde 1990-1997)
- Etnische groepen: Spanjaarden 41%, Catalanen (Andorrezen) 36%, Portugezen 11%, Fransen 6%
- Levensverwachting: 81 jaar (2005)
Politiek en bestuur
- Staatshoofden: Jacques Chirac (president van Frankrijk) en Joan Enric Vives i Sicília (bisschop van Seo de Urgel)
- Regeringsleider: Marc Forné i Molnè (sinds december 1994)
- Minister van buitenlandse zaken: Juli Minoves Triquell
- Eenkamerig parlement, 28 leden, elke 4 jaar gekozen (deels districtenstelsel, deels evenredige vertegenwoordiging)
- Zetelverdeling:
- Partit Liberal d'Andorra 15 zetels
- Partit Socialdemòcrata 6 zetels
- Partit Demòcrata 5 zetels
- Unió Laurediana 2 zetels
Economie
- Munteenheid: Euro
- BNP: $1,2 miljard ($18.000 per inwoner)
- Werkloosheid: 0% (2002)
- Inflatie: 3,4% (2002)
- Export: €58 miljoen (2001)
- Exportproducten: machines 16%, transportmiddelen 14%, papier 13%
- Exportpartners: Spanje 60%, Frankrijk 31%
- Import: €1222 miljoen
- Importproducten: voedingsmiddelen 23%, machines 17%
- Importpartners: Spanje 45%, Frankrijk 29%
- Toerisme: 11,4 miljoen bezoekers (2001)
Diversen
- Nationale feestdag: 8 september
- Landnummer telefoon: +376
- Motorkenteken: AND
[bewerk] Zie ook
[bewerk] Externe links
- (ca) Overheid van Andorra
 |
Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden in de categorie Andorra van Wikimedia Commons. |
