Aikido

Aikido is een Japanse krijgsdiscipline (zie onder) die in het begin van de 20e eeuw door Morihei Ueshiba ontwikkeld is. Ueshiba, door aikidoka's O'Sensei (de grote meester) genoemd, liet zich hierbij inspireren door de technieken van de Japanse Samoerai en krijgskunsten en/of vechtsporten als Daito ryu, jiujitsu en kenjutsu. Ueshiba voegde ook een morele waarde toe aan de kunst van aikido, die ontleend werd aan de toen nieuwe Japanse religie Omoto-kyo.

Krijgskunst of vechtsport?

Vechtsport: uitgangspunt is een wedstrijd met regels
Krijgskunst: doel is het uitschakelen van de tegenstander (dualiteit)
Krijgsdiscipline: in een martiale context met een partner principes bestuderen

Een beoefenaar van het aikido wordt in het Westen een aikidoka genoemd, terwijl in het Oosten deze aanduiding vaak de meer ervaren beoefenaar (lesgever) aanduidt. Het grote verschil met vechtsporten als karate en judo is dat er in aikido (op de Tomiki stijl na), geen nadruk ligt op het competitie-element. Sterker nog iedere vorm van competitie is afwezig in Aikido. Aikido is offensief, echter niet in de destructieve zin des woords. De beoefenaar neemt het initiatief om de situatie onder controle te krijgen.

O Sensei zei: "Nog voor het moment dat de aanvaller heeft besloten mij aan te vallen, heeft hij reeds verloren".

De beoefenaar traint zijn of haar lichaam en geest ter verbetering van zichzelf, om zichzelf te overwinnen. Iemand die een aikidoka aanvalt, wordt niet in de eerste plaats gezien als tegenstander, maar als iemand met wie men in harmonie moet proberen te komen. Deze harmonie kan bereikt worden, door de aanval op een gepaste wijze onschadelijk te maken.

In meer Oosterse benadering kan worden gesteld dat de Aikido beoefenaar leert wat op welk moment de juiste handeling is (om de situatie te overzien en te controleren).

Ai-ki-do betekent letterlijk de weg (do) van het ontmoeten en in harmonie brengen (ai) van levenskracht (ki).

[bewerk] Techniek

Aikido wordt zowel ongewapend als gewapend beoefend. Ook wordt er met meerdere aanvallers geoefend, hoewel dit vaak niet regelmatig gebeurd. Er wordt gebruik gemaakt van een houten zwaard (boken), stok (jo) en mes (tanto).

De ongewapende technieken leren de beoefenaar de basisprincipes onderkennen en verbeteren:

shi-sei lichaamshouding
ma-ai tijd/ruimte begrip
kino nagare vloeiende beweging

Het gebruik van wapens is bedoeld als lesinstrument om de beoefenaar bepaalde basisprincipes te leren verfijnen. De beoefenaar leert duidelijk géén zwaard-, stok- of mesvechten.

Het merendeel van de ongewapende aikidotechnieken maakt gebruik van klemmen en/of worpen ter verdediging tegen een gewapende of ongewapende aanval. Klemtechnieken richten zich doorgaans op het pols-, elleboog- of schoudergewricht van de tegenstander om dit zodoende onder controle te kunnen houden. Een belangrijk element bij zowel klem- als werptechnieken is de balansverstoring van de aanvaller, in veel gevallen door gebruik te maken van diens eigen aanvalskracht en -beweging. Slechts bij een minderheid van de aikidoworpen is er echt sprake van het optillen van de tegenstander, aangezien de meeste worpen relatief "laag" blijven.

Afhankelijk van de sensei of de federatie kan het accent meer liggen op soepelheid en ruime bewegingen, of daarentegen juist op een snelle, scherpe uitvoering van de techniek. Voorts leggen sommige richtingen een grotere nadruk op wapentechnieken, terwijl andere zich vooral toespitsen op de ongewapende technieken. Nog andere zullen zich minder met het zuiver martiale aspect inlaten, om meer aandacht te kunnen besteden aan de achterliggende filosofische principes. Een meer traditionele benadering van het Aikido vraagt van de beoefenaar een diepgaandere studie van de technieken, voorbij aan de technieken, naar de werkelijke inhoud.

[bewerk] Stijlen

Na de dood van Morihei Ueshiba is zijn school overgenomen door zijn zoon. De stijl die hij ontwikkelde en onderwees wordt tegenwoordig Aikikai-Aikido genoemd. Hiernaast bestaan er nog vele andere stijlen die veelal een uitwerking van de ideeën van directe leerlingen van O'Sensei zijn. Zo zijn er het Klassiek Aikido (door Rinjiro Shirata), het Aikido Tendo Ryu (door Kenji Shimizu), KI-Aikido (door Koichi Tohei), Aikibudo (door Minoru Mochizuki), Yoshinkan-aikido (door Gozo Shioda) en Tomiki-aikido (door Kenji Tomiki).

Uiteindelijk zal iedere beoefenaar zijn eigen stijl ontwikkelen, immers geen lichaam is hetzelfde, geen karakter gelijk.

[bewerk] Graden

Vanaf een vastgesteld niveau, dat per organisatie verschilt, mag de aikidoka een hakama dragen. Dit is een traditionele wijde broekrok, die meestal in het zwart of donkerblauw is uitgevoerd. De hakama is een traditioneel kledingstuk, dat over de eigenlijke witte broek van het pak wordt gedragen. De meeste scholen gebruiken het als aanduiding, dat de drager een bepaald niveau heeft bereikt. In Japan draagt men hem meestal vanaf de 1e dan. Binnen de JBN is het dragen vanaf de 2de kyu, te vergelijken met de blauwe band bij judo, algemeen aanvaard. De aikidoka draagt namelijk een witte band, tot hij of zij de eerste dan heeft behaald.