Maksymilian I Habsburg

Z Wikipedii

Albrecht Dürer, 1519 – Maksymilian I

Maksymilian I Habsburg (ur. 22 marca 1459 w Wiener Neustadt, zm. 12 stycznia 1519 w Wels) – od 1486 król Niemiec, a od 1508 cesarz Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego. Syn cesarza Fryderyka III Habsburga i Eleonory Avis. Ojciec Filipa I Pięknego, króla Kastylii. Jeden z głównych twórców potęgi rodowej Habsburgów.

[edytuj] Małżeństwa dynastyczne

W 1477 r. poślubił Marię - księżnę Burgundzką, córkę Karola Śmiałego. Poskutkowało to wybuchem wojny o sukcesję burgundzką. W 1479 r. bitwie pod Enguinegatte pokonał Ludwika XI, który próbował wcielić Burgundię do Francji. Po śmierci Marii w 1482 r. stany niderlandzkie odmawiały uznania władzy Maksymiliana i jego syna, Filipa. Maksymilian stłumił powstanie, które wybuchło w Utrechcie i opanował sytuację. Nieprzyjazne okoliczności zmusiły go jednak do zawarcia układu między nim, stanami Niderlandów i Ludwikiem XI w Arras, w 1482 r. Na mocy tej umowy córka Maksymiliana - Małgorzata Habsburg, miała poślubić delfina Francji - Karola, i otrzymać w posagu Artois i France-Comté (Hrabstwo Burgundzkie).

W 1490 r. hrabia Tyrolu Zygmunt Habsburg zrzekł się władzy, a hrabstwo odziedziczył Maksymilian.

W 1490 r. Maksymilian zaaranżował swoje małżeństwo z córką księcia Bretanii - Anną Bretońską. Tymczasem król Francji Karol VIII zajął Bretanię i sam ożenił się z Anną. Małgorzatę odesłał do ojca, naruszając warunki traktatu w Arras. Maksymilian nie zareagował, ponieważ przyciągnęły jego uwagę sprawy polityki wschodniej. W 1494 r. Karol VIII przygotowywał się do wyprawy do Neapolu. Zawarł więc z Maksymilianem I traktat w Senlis – zrzekł się Artois i Franché-Comte uzyskanych przez jego ojca. W tym samym roku Maksymilian I poślubił Biankę Marię, córkę księcia mediolańskiego Galeazzo Marii Sforzy. W 1495 r. doprowadził do małżeństwa swojego syna - Filipa Pięknego, z Joanną Szaloną (córką Izabeli Kastylijskiej i Ferdynanda Aragońskiego). Związek ten zapewnił Habsburgom sukcesję w Hiszpanii i na Sycylii.

[edytuj] Wybrany cesarz rzymski

W 1486 r. został wybrany na króla rzymskiego podczas zjazdu elektorów we Frankfurcie nad Menem. Koronował się w Akwizgranie. W 1493 r. Fryderyk III zmarł a Maksymilian I został koregentem, a samym cesarzem dopiero w 1508r. W 1507 r. wyprawił się do Włoch po koronę cesarską. Ponieważ Wenecjanie, zupełnie niezależni od cesarskiej władzy, nie przepuścili Maksymiliana przez swoje ziemie, a papież Juliusz II nie chciał go koronować. W 1508 r. w Trydencie Maksymilian przyjął tytuł "wybranego cesarza rzymskiego" (niem. Von Gottes Gnaden Erwahlter Romisches Kaiser, łac. Dei gratia romanorum imperator electus semper augustus). Oznaczało to, że odtąd wybrany przez elektorów Rzeszy król niemiecki automatycznie uzyskuje prawa do korony cesarskiej i nie musi nawet koronować się w Rzymie.

[edytuj] Reforma Rzeszy Niemieckiej

Maksymilian interesował się głównie powiększaniem domeny dynastycznej Habsburgów, sprawy niemieckie przyciągały jego uwagę tylko, gdy zmuszała go do tego sytuacja. W 1489 r., podczas obrad Sejmu Rzeszy we Frankfurcie, Maksymilian I (który zabiegał o wsparcie go w czasie wojny w Niderlandach) obiecał książętom ustanowienie cesarskiego sądu najwyższego, a w czasie następnego sejmu w Norymberdze w 1491 r. zapowiedział wprowadzenie wiecznego pokoju ziemskiego. Podczas sejmu w Wormacji w 1493 r. (zwołanym w celu wypowiedzenia wojny Francji) Maksymilian I przyjął niektóre postulaty reformy Rzeszy (Reichsreform), sformułowane przez arcybiskupa-elektora Moguncji, Bertholda Hannenberga. Wprowadzono powszechny wieczny pokój ziemski (Ewiger Reichslandfrieden), zakazano prowadzenia wojen prywatnych i ustanowiono stały podatek uiszczany na rzecz cesarza (niem. Geheimer Pfenig). Maksymilian I utworzył także Cesarską Radę Nadworną (Reichshofrat) w Wiedniu, która miała pełnić rolę centralnej instytucji sądowniczej i administracyjnej dla Niemiec.

W 1499 r. Maksymilian I zwołał kolejny sejm, w związku z kolejnym konfliktem z Francją. Książęta znów zażądali przeprowadzenia reform: utworzono Sąd Kamery Rzeszy (Reichkammergericht) i Regiment Rzeszy (Reichregiment), czyli nowy sąd najwyższy i nowy rząd cesarski, złożony z cesarza i książąt. Maksymilian, obawiając się ograniczenia swojej władzy, paraliżował działania nowej rady nie pojawiając się na jej obradach. Jeszcze w XVI w. rząd stracił znaczenie i przestał funkcjonować.

Książęta wysuwali kolejne postulaty, ale podczas Sejmu w Kolonii (1505 r.) okazało się, że opozycja względem cesarza została znaczenie osłabiona (zmarł Berthold Moguncki, a pozycja samego cesarza umocniła się dzięki sukcesom na arenie europejskiej). Sejm przyznał Maksymilianowi pieniądze i posiłki na działania wojenne na Węgrzech, a debata w sprawie reform ustrojowych straciła na dynamice. W 1507 r. Sejm w Konstancji uchwalił, że Reichskammergericht będzie działał na stałe jako najwyższy sąd odwoławczy Cesarstwa, ustanowił stały podatek na działalność owej instytucji i przyznał Maksymilianowi wsparcie na wyprawę do Włoch. Sejmy w 1500 i 1512 r. (w Kolonii) ustaliły podział Cesarstwa na Okręgi Rzeszy (Reichkreize) z własnymi instytucjami samorządowymi. Na sejmach w Moguncji w 1517 r. i w Augsburgu w 1518 r. książęta zgłaszali żądania następnych reform administracyjnych w Niemczech. Śmierć cesarza nie pozwoliła zrealizować tych zamierzeń.

W aktach sejmu z 1512 r. pojawiła się po raz pierwszy w historii Niemiec nazwa "Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego" (niem. Heiliges römisches Reich deutcher Nation). Świadczyło to o identyfikowaniu przez książąt Cesarstwa z Niemcami, "zawłaszczeniu" instytucji cesarskiej przez Niemcy.

Cesarz wspierał też reformy uniwersytetów w Wiedniu, Ignolstadt i Fryburgu.

[edytuj] Wojna ze Szwajcarią

W 1499 r. doszło do nowej wojny z kantonami szwajcarskimi. Habsburgowie nie rezygnowali ostatecznie z prób przywrócenia w Szwajcarii swojej władzy. Autonomiczne kraje Związku Szwajcarskiego odmówiły podporządkowania się władzy cesarskiej i płacenia podatków cesarzowi. Wojsko cesarskie dowodzone przez Henryka Fürstenberga przegrało w bitwie pod Dornach. Maksymilian musiał ulec i zawarł ze Szwajcarami pokój w Bazylei, który nadawał kantonom faktyczną niezależność, choć pozostały formalnie częścią Świętego Cesarstwa Rzymskiego (do roku 1648).

[edytuj] Wojny włoskie

Maksymilian I zaangażował się w wojny włoskie z nadzieją na odzyskanie dla Cesarstwa ziem podporządkowanych Republice Weneckiej i hamowania ekspansji francuskiej. W 1495 r. Maksymilian I zawarł z Wenecją, Papiestwem, Hiszpanią i Mediolanem Ligę Wenecką mającą na celu likwidację francuskich wpływów we Włoszech i wysłał swoje wojska przeciw Karolowi VIII (bitwa pod Fornouvo). W 1509 r. Maksymilian I przystąpił do Ligi Świętej w Cambrai, sojuszowi Papiestwa, Francji, Czech-Węgier, Modeny, Mantui, Florencji i Hiszpanii przeciwko Wenecji. Wojska cesarskie zajęły Weronę, Padwę, Wicenzę i Bassano. Po załamaniu się Ligi i późniejszych klęskach ofensywy niemieckiej i francuskiej na ziemiach weneckich, cesarz zdecydował się na rozejm. W 1516 r. zawarł z Wenecją pokój w Brukseli.

[edytuj] Stosunki z Jagiellonami

Maksymilian I rywalizował z Jagiellonami na polu walki o sukcesję czeską i węgierską. Sprzeciwiał się także oderwaniu Prus od Państwa Krzyżackiego i podporządkowaniu ich Polsce (pokoje polsko-krzyżackie w 1466 r. i 1515 r.).

Po śmierci króla węgierskiego Macieja Korwina w 1490 r. Maksymilian odzyskał Austrię (okupowaną przez Węgrów) i wysunął swoją kandydaturę na tron węgierski. Brak funduszy na opłacenie wojsk zaciężnych i ich bunt nie pozwolił na kontynuację akcji zbrojnej na Węgrzech. W 1491 r. król niemiecki powrócił na Węgry wykorzystując spór o koronę węgierską między Władysławem a Janem Olbrachtem, synami Kazimierza Jagiellończyka, króla Polski. Władysław Jagiellończyk był zmuszony podpisać układ w Preszburgu, który stanowił, że Habsburgowie przejmą Czechy i Węgry w razie jego bezpotomnej śmierci. W 1506 r. sejm węgierski opowiedział się przeciw sukcesji Habsburgów, toteż Maksymilian ponownie wkroczył na Węgry i zajął Sopron. Podpisano traktat w Wiedniu, potwierdzający wcześniejsze ustalenia.

W 1514 r. Maksymilian zawarł sojusz wymierzony przeciw Polsce i Litwie z wielkim księciem moskiewskim, Wasylem III. Fakt ten skłonił Jagiellonów do zacieśnienia układów z Habsburgami - Zjazd wiedeński. Maksymilian, nie bardzo interesujący się problemami Niemiec, wydał nawet akt przyznający Ludwikowi prawa do sukcesji w Niemczech, choć cesarz nie posiadał takich kompetencji (tron cesarski był elekcyjny). Zawarte później małżeństwo Ferdynanda I Habsburga z Anną Jagiellonką zapewniło Habsburgom dziedziczenie w Czechach i na Węgrzech po śmierci Ludwika II w 1526 r. Zjazd wiedeński uregulował też stosunki polsko-niemieckie: cesarz uznał układy pomiędzy Polską a Krzyżakami i zerwał współpracę z Moskwą.

W zawarciu traktatów w Wiedniu dużą rolę odegrał (obecny podczas zjazdu) kanclerz wielki litewski Mikołaj Radziwiłł. W uznaniu zasług cesarz w 1518 r. nadał mu dziedziczny tytuł księcia Rzeszy.

[edytuj] Plany krucjaty

W 1494 r. Maksymilian I zaapelował do katolickich władców o organizację krucjaty przeciw Turkom Osmańskim. Plan się nie powiódł, bowiem państwa europejskie zajęte były walkami we Włoszech, a król francuski planował własną krucjatę. W 1517 r. Turcy podbili Syrię, Palestynę i Egipt, odgradzając Europę od szlaków handlowych na Wschód. 1518 r. na Sejm Rzeszy w Augsburgu Maksymilian próbował znowu przygotować wyprawę przeciw Turkom, jednak książęta nie zgodzili się na nowe podatki, ponieważ pomysł obciążenia Niemiec kosztami planowanej wojny zgłaszał papież, co godziło w niezależność Cesarstwa od Papiestwa. Przybył tam poseł polski Erazm Ciołek. Omawiał on z Maksymilianem I warunki udziału Polski i Litwy w owej krucjacie, do której jednak nie doszło w obliczu śmierci cesarza.

[edytuj] Sprawy religijne

W 1500 r. Maksymilian I przeprowadził na sejmie w Augsburgu ogłoszenie Cyganów zagrożeniem dla chrześcijaństwa.

W 1517 r. Marcin Luter ogłosił swoje tezy o kryzysie Kościoła Katolickiego. W 1518 r. został wezwany na sejm w Augsburgu, gdzie tłumaczył się przez legatem papieskim, kardynałem Kajetanem z Gaety. Maksymilian nie podjął żadnych kroków przeciw Lutrowi, ponieważ w jego obronie stawał elektor saski Fryderyk Mądry, a cesarz liczył na zgodę książąt na nałożenie podatków w celu zfinansowania krucjaty oraz na elekcję jego wnuka, Karola, na władcę Niemiec. Ponadto Maksymilian dopuszczał możliwość posłużenia się Lutrem w przetargach z papieżem Leonem X Medyceuszem.

[edytuj] Genealogia

Zobacz galerię na Wikimedia Commons:
Maksymilian I Habsburg

Poprzednik Fryderyk III Habsburg

król Niemiec 1486–1493

Następca Karol V Habsburg

Poprzednik nowy tytuł

książę Niemiecko-Bawarski 1494–1519

Następca Karol I Habsburg