Zwaard (wapen)
Een zwaard is een gevechtswapen, bedoeld om de tegenstander zware verwondingen toe te brengen die uiteindelijk tot de dood kunnen leiden. Het bestaat uit twee delen; een gevest (handvat) en een kling of lemmet. Het gevest bestaat zelf ook uit drie delen: de greep, de pareerstang en de eindknop. De kling is tweezijdig scherp. Wanneer er slechts één snijkant is, is het geen zwaard maar een machete.
Inhoud |
[bewerk] Algemeen
Het is de bedoeling dat een zwaard perfect uitgebalanceerd is waardoor het neutraal in de hand ligt. De gebruiker wordt dan niet gehinderd door het extra gewicht aan de ene of de andere kant van het zwaard, waardoor het voor- of achterover zou kunnen kantelen tijdens het hanteren. Vaak wordt getracht de balans (ook wel point of balance - POB) zo dicht mogelijk bij de pareerstang te krijgen.
Wanneer een zwaard niet wordt gebruikt, wordt het in een schede opgeborgen om het te beschermen tegen vocht en beschadigingen en om te voorkomen dat het onbedoeld iemand verwondt. De schede, die in Europa meestal met leer of stof is bekleed, hangt met een riem aan de linkerzijde van de drager op heuphoogte. Hierdoor kan het zwaard gemakkelijk en snel getrokken worden. Desondanks is het een wapen dat veel lichamelijke kracht vereist van de persoon die het hanteert. In de Middeleeuwen werd van iedere ridder verwacht dat hij een zwaard had en het kon hanteren.
Zwaarden zijn korte-afstandswapens. Dit betekent dat het zwaard het laatste verdedigingsmiddel was. Het werd pas gebruikt wanneer de tegenstander(s) de lange-afstandswapens (zoals pijl en boog), en middellange-afstandswapens (zoals speren, hellebaarden) waren doordrongen.
Grofweg zijn er drie soorten zwaarden, ingedeeld volgens de lengte. De kortste soort wordt kortzwaard genoemd. De lengte varieert gewoonlijk tussen de 50 en de 75cm. Deze zwaarden zijn voornamelijk bedoeld om mee te steken, wat natuurlijk niet wil zeggen dat je er geen rake klappen mee ken uitdelen. Toch is de punt van een kortzwaard vaak beter en scherper geslepen dan de sneden. De langere versie wordt logischerwijs langzwaard genoemd. Ze hebben een lengte van 75 tot 100cm en zijn voornamelijk bedoeld om mee te houwen. Voor dit type is het meeste kracht vereist. De langste soort wordt met twee handen gebruikt en wordt daarom tweehandig zwaard, of kortweg tweehander genoemd. De lengte ligt meestal tussen 1 en 1,5 meter. Er bestaan ook wel langere tweehanders, maar die zijn niet praktisch in het gevecht. Het zijn eerder ceremoniële voorwerpen dan echte gevechtswapens.
[bewerk] Het ontstaan en de ontwikkeling van het zwaard
Zwaarden behoren tot de eerste echte wapens, die niet in eerste instantie voor jacht of andere toepassingen werden gemaakt. De oudste zwaarden ter wereld zijn van koper. Deze zijn gevonden in Turkije, en stammen uit 3300 v.Chr. In Europa ontstonden zwaarden pas in de bronstijd. Dit waren aanvankelijk verlengde bronzen dolken, die als steekwapens werden gebruikt. Het oudste zwaard in Nederland stamt uit 1700 v.Chr., en is gevonden in het graf van het stamhoofd van Drouwen.
Later in de bronstijd veranderde de vorm van het zwaard, waardoor het zowel als slag- en als steek wapen gebruikt kon worden (zie voorbeeld in de foto boven). Er wordt wel vermoed dat de golf van vernietiging die zich in de tijd van de brandcatastrofe rond 1180 v. Chr. over de steden van het oostelijke Middellandse Zee-gebied verspreidde te maken had met een meer op het zwaard gebaseerde vorm van oorlogsvoering. Met de introductie van het ijzer in de ijzertijd, niet lang daarna (in Nederland pas rond 800 v. Chr.), werden zwaarden ook van ijzer gemaakt. In tegenstelling tot brons, dat in vorm gegoten werd, werden ijzeren zwaarden in vorm gesmeed. De eerste ijzeren zwaarden hadden dezelfde vorm als de bronzen zwaarden. Het ijzeren zwaard was aanvankelijk nauwelijks beter, vaak zelfs slechter van kwaliteit. Later in de ijzertijd kregen zwaarden een lange, rechte kling. Dit waren de zogenaamde spatha's, ook wel gezien als ruiterzwaarden. Dit type zwaard bleef tot ver in de Middeleeuwen in gebruik. De Romeinen gebruikten naast de spatha ook de gladius, een kort en breed steekzwaard.
Door koolstof in het ijzer te laten oplossen, ontstaat staal, dat veel sterker en duurzamer is dan ijzer. Aanvankelijk varieerde het staal sterk in kwaliteit. Tijdens de Romeinse tijd werd hoger koolstof-staal samen met lager koolstof-staal gecombineerd in zwaarden. In de vroege Middeleeuwen was dit een algemeen gebruik. Door het in elkaar draaien van stroken hoog en laag koolstof-staal, kreeg het zwaard een fraai donker en licht streepjespatroon, ook wel damast genoemd. Tijdens de Vikingtijd kwam naast het damaststaal ook monostaal in gebruik. Dit betekende dat het hele zwaard uit een hoge kwaliteit staalsoort werd gemaakt, en dus niet meer het streepjespatroon had. In de late Middeleeuwen werd alleen nog monostaal gebruikt. In deze tijd kreeg het zwaard de meest bekende vorm, een lange slanke kling, een lange dwarsbescherming voor de pols en een handvat met massieve metalen knop voor balans. Zwaarden na de Middeleeuwen kregen een nog meer effectieve bescherming van de hand, die de hele hand bedekte. Dit waren de zogenaamde sabels, zwaarden met een dunne gekromde en eenzijdige kling. Het zwaard is nog eeuwen lang naast vuurwapens gebruikt, maar werd uiteindelijk volledig vervangen als wapen. In het leger heeft het nu alleen nog een symbolische betekenis.
[bewerk] Zwaarden als statussymbool
Zwaarden hebben altijd een hoge status gehad. Ze stonden altijd aan de top van de metaalbewerkingstechniek, en werden gebruikt om de status van de eigenaar aan te geven. Daardoor werden ze vaak rijkelijk versierd en werd er veel meer werk aan besteed dan nodig om er een functioneel wapen van te maken. In de prehistorie werden zwaarden ook vaak geofferd in rivieren en moerassen, aangezien het zwaard het meest waardevolle bezit was dat aan de goden geschonken kon worden. Het aanzien van zwaarden is ook duidelijk te zien door hun centrale rol in allerlei mythologieen. Een bekend voorbeeld is Excalibur, het zwaard van Arthur. En het zwaard van Francesco Grimaldi van Monaco.
[bewerk] Misverstanden over zwaarden
- Zwaarden waren geen primaire aanvalswapens, maar de laatste verdediging.
- Zwaarden waren niet onverwoestbaar. Ze waren absoluut niet bedoeld om harde materialen te splijten of doorboren, zoals harnassen, boomstammen, beton etc. Er was altijd een compromis tussen scherpte en duurzaamheid. Hoe scherper de snede, hoe sneller deze beschadigt.
- Een zwaard van een lage kwaliteit materiaal boog, maar brak over het algemeen niet, behalve als er defecten in de kling aanwezig waren (slakken, barsten, holtes etc.) of als de kling een slechte verbinding met het handvat had. Hoge kwaliteit staalsoorten kunnen echter wel breken, maar met moeite of door grof misbruik. Goedkope moderne zwaarden van roestvrij staal breken echter wel, en het bezwijken van een dergelijk zwaard kan dodelijke verwondingen veroorzaken! Deze worden daarom ook niet voor niets "muurhangers" genoemd. De tegenhangers hiervan zijn de zwaarden bedoeld voor het showgevecht, deze zijn over het algemeen van een zachtere staalsoort en niet geslepen (stomp).
- Sommige zwaarden hebben een groeve die over (een gedeelte van) de lengte van de kling loopt. Deze wordt vaak abusievelijk een 'bloedgeul' genoemd, wat de indruk wekt dat het bedoeld zou zijn om bloed uit een wond af te voeren. Deze geul heeft tot doel het "vacuüm trekken" van het lichaam na het steken of klieven tegen te gaan. Dit is overigens een fabeltje, de enige werkelijke functie van een bloedgleuf is gewichtsbesparing. Bloed kleeft trouwens niet aan staal.
- Vaak wordt beweerd dat men zeer groot en sterk moet zijn om met een tweehander goed om te kunnen gaan, maar dit is niet zo: wanneer iemand de juiste techniek kent, hoeft hij zeker niet zo groot en sterk te zijn. Het is wel waar dat de kans om zelf geraakt te worden groter is, aangezien je geen schild kan gebruiken in combinatie met dit zwaard, maar daar staat dan ook tegenover dat het moeilijk is om een klap van een tweehander te pareren of ontwijken, door de grote lengte.
[bewerk] Symboliek
- Het zwaard is een symbool van macht of weerbaarheid.
- Twee gekruiste zwaarden symboliseren een strijd.
- Een verticaal geplaatst zwaard met de punt naar beneden is een kruissymbool.
- In sommige culturen kon iemand tot ridder worden benoemd door de zogenaamde zwaardslag, hij ontving dan een ridderslag met een zwaard (meestal een kleine tik op de linkerschouder).
[bewerk] Zie ook
[bewerk] Externe links
- Sword Forum International - Een discussieforum over alles gerelateerd aan zwaarden, als historie, smeedkunst, vechtsport etc.
- Sword Facts BeNeLux - De Nederlandstalige tegenhanger van Sword Forum International
- NetSword - Het oudste discussieforum over middeleeuwse krijgskunst, zwaarden, aanverwante wapens en beoefening van de vechtkunsten. Engelstalig.
