Spoorwijdte
|
|
Spoorwijdte is de afstand tussen de beide binnenkanten van de koppen van de spoorstaven van een spoorweg.
Inhoud |
[bewerk] Nederland
De spoorwijdte in Nederland voor zowel de trein, de metro, de sneltram als de stadstram is 1,435 m. Omdat deze maat voor 60% van de spoorwegen wereldwijd geldt, spreekt men van normaalspoor. In Groot-Brittannië is deze wijdte al in 1829 gekozen (destijds 4 foot 8,5 inch) voor een van de eerste stoomtreindiensten. Overigens hebben de treinen in Nederland niet altijd op normaalspoor gereden: de allereerste spoorlijn van de HIJSM Amsterdam – Rotterdam (de Oude Lijn) en de eerste spoorlijn van de NRS Amsterdam – Utrecht – Arnhem (de Rhijnspoorweg) waren oorspronkelijk aangelegd met een spoorwijdte van 1,945 m. In 1865 waren deze lijnen versmald tot normaalspoor.
[bewerk] Spoorwijdtes wereldwijd
| Spoorwijdte |
| Lijst van spoorwijdten |
In de meeste landen is het hoofdspoornet uitgevoerd in normaalspoor. Uitzonderingen zijn:
- In de voormalige Sovjet-Unie, Finland en Mongolië wordt gereden op breedspoor van 1520/1524 mm (1524 mm = 60 inch).
- In Spanje en Portugal rijden de treinen op een spoor van 1668 mm met uitzondering van de AVE-hogesnelheidslijnen (normaalspoor).
- Australië, Brazilië, Ierland en Noord-Ierland kennen een spoorwijdte van 1600 mm (63 inch).
- In Japan hebben de spoorwegen een spoorwijdte van 1067 mm (42 inch; Kaapspoor), met uitzondering van de Shinkansen-hogesnelheidslijnen (normaalspoor).
In veel landen zijn spoorlijnen naast het hoofdspoornet regionale lijnen met smalspoor te vinden, vooral in bergachtige gebieden zoals de Alpen. Voor een groter overzicht, zie: Lijst van spoorwijdten.
[bewerk] Van de ene naar de andere spoorwijdte
De verschillen in spoorwijdten tussen verschillende landen werpen natuurlijk barrières op voor het treinverkeer. Meestal moet worden overgestapt bij de scheiding tussen twee spoorwijdtes. In sommige gevallen worden de draaistellen van treinen vervangen aan de grens; dit gebeurt vooral bij de grenzen van de voormalige Sovjet-Unie. Dit is echter een traag en arbeidsintensief proces.
Bepaalde series Talgo-rijtuigen hebben automatisch verstelbare wielen zodat de trein langzaam rijdend in een zogenaamde 'Intercambiador' van spoorwijdte kan veranderen. Deze rijtuigen worden gebruikt om directe diensten tussen het Iberisch schiereiland en de rest van Europa te rijden. De Poolse spoorwegen (PKP) hebben een concurrerend systeem ontwikkeld dat in gebruik is bij de grens tussen Polen en Litouwen en Polen en Oekraïne.
[bewerk] Tram
Bij trambedrijven komen verschillende spoorwijdtes voor. De kleinste spoorwijdte is 750 mm en wordt toegepast op een interlokale tramlijn in Zwitserland, de Waldenburgbahn. Tot 1957 kwam deze spoorwijdte in Nederland voor bij de Gelderse Tram.
900 mm wordt toegepast in Lissabon in Portugal en Linz in Oostenrijk.
1000 mm, of meterspoor, komt of kwam op veel plaatsen in Europa voor.
1067 mm, het zogenaamde Kaapspoor, kwam vroeger veel voor bij trambedrijven in Nederland, het laatst bij de RTM. Nu wordt 1067 mm in Europa, behalve bij de tram in Tallinn (Estland), niet meer gebruikt.
1435 mm, of normaalspoor, komt overal in Europa voor en wordt overal in Nederland gebruikt. In sommige steden wordt op afwijkende spoorwijdte gereden. Zie daarvoor de lijst van spoorwijdten.
[bewerk] Metro
Bij metro's worden vaak de spoorwijdtes van het betreffende land gebruikt. Zo rijdt de metro van Helsinki op spoor van 1524 mm. Soms wordt echter normaalspoor verkozen boven de al bestaande spoorwijdte in een land. In Barcelona bijvoorbeeld zijn de nieuwe metrolijnen met 1435 mm uitgevoerd terwijl de treinen en oude metrolijnen in de stad op 1674 mm rijden. Smalspoor komt bij metro's nauwelijks voor.
