Spaanse Successieoorlog
Inhoud |
[bewerk] Inleiding
De Spaanse Successieoorlog (1701-1714) werd gevoerd om de landen van de kinderloos gestorven Spaanse koning Karel II: Spanje, het Spaanse Rijk in Amerika, de Spaanse bezittingen in Italië en de Zuidelijke Nederlanden. In Noord-Amerika is deze oorlog bekend als Queen Anne's war.
De erfgenaam Filips van Anjou en zijn grootvader, de Franse koning Lodewijk XIV werden bevochten door de Grote Alliantie tussen Oostenrijk, Engeland, de Republiek der Zeven Verenigde Provinciën, Brandenburg, Pruisen en later ook Portugal en Savoye, die de dominantie van de Franse Bourbons vreesden.
[bewerk] Het testament Karel II en de internationale reactie
De Spaanse koning Karel II had Filips van Anjou als opvolger aangewezen, maar onder de voorwaarde dat de Spaanse en Franse kronen nooit verenigd zouden worden. Het beoogde doel van Karel II en de Spaanse elite was dat deze wisseling van de Habsburgse naar een Bourbonse dynastie enkel een wisseling van dynastie zou zijn, en de integriteit en onafhankelijkheid van het Spaanse rijk intact zou laten. Rond december 1700 - januari 1701 zag het er naar uit dat de Europese mogendheden deze regeling zouden accepteren. Lodewijk XIV was er echter niet tevreden mee dat Filips van Anjou als Felipe V over Spanje zou heersen. Hij zag deze opvolging eerder als een gelegenheid voor hem om via zijn kleinzoon het Spaanse rijk te regeren.
[bewerk] Van erfopvolging naar oorlog
Nu hij zijn gewenste doel eindelijk bereikt had verloor Lodewijk XIV echter alle voorzichtigheid uit het oog: Hij liet zijn troepen de Spaanse Nederlanden binnenmarcheren en de aldaar krachtens de vrede van Rijswijk gelegerde staatse garnizoenen verdrijven (1701). Ondanks zijn eerdere erkenning van Willem III als koning van Engeland in meerdere verdragen erkende Lodewijk ook "James III" (The Old Pretender) als koning van Engeland bij het overlijden van James II. Deze laatste actie staat bekend als een van Lodewijks grootste blunders, dit omdat het Engelse volk hierdoor diep beledigd werd en Willem III's verlangen om het testament met de wapens aan te vechten ging steunen. Daarnaast begon Felipe V Franse handelaren te bevoordelen ten koste van Engelse en Nederlandse.
Door deze acties begonnen de Europesse mogendheden in te zien dat deze erfopvolging iets heel anders ging betekenen dan hetgeen Karel II en zijn regering bedoeld hadden. In Den Haag werd daarom de zogenaamde Grote Alliantie gevormd tussen de Verenigde Provincies, Engeland, de Keizer en Pruisen. Hierbij sloten zich later een aantal Duitse vorsten aan. Het doel van deze alliantie was de Bourbons te dwingen om alle Spaanse gebieden in Europa buiten het eigenlijke Spanje af te staan. Dit voornamelijk ten gunste van de Oostenrijkse Habsburgers. In het geval Lodewijk en Felipe V niet op deze eisen in zouden gaan zouden de verbondenen deze eisen gewapenderhand afdwingen.
De Keizer was overigens reeds in 1701 begonnnen met de oorlogshandelingen tegen de Fransen in Italië. Nadat de Staten Generaal bepaald hadden dat de (latere) Hertog van Marlborough de verenigde Staatse en Engelse legers zou aanvoeren kon de veldtocht in 1702 ook in de Lage Landen beginnen.
[bewerk] Het verloop van de oorlog
De Spaanse Successieoorlog vormt het absolute hoogtepunt van de Staatse wapenen. Samen met de geallieerden behaalden zij in de veldslagen van Blenheim (1704), Ramillies (1706), Wijnendale (1708), Oudenaarde (1708) en bij de belegering van Rijsel (Lille) (1708) een reeks grote overwinningen op de Franse legers. Frankrijk raakte daardoor zo uitgeput dat in het voorjaar van 1709 een periode van hongersnood aanbrak.
[bewerk] Naar de vrede van Utrecht
In 1711 stierf keizer Jozef I; hij werd opgevolgd door zijn broer, Karel VI. Om ervoor te zorgen dat Karel geen aanspraak meer kon maken op de Spaanse troon begonnen de Engelsen onderhandelingen die uiteindelijk leidden tot de Vrede van Utrecht in 1713, die ook de Queen Anne's War beëindigde en een aantal Franse en Spaanse gebieden aan Groot-Brittannië toewees waaronder Newfoundland, Asiento en Gibraltar. Filips van Anjou werd gekroond als Filips V tot koning van Spanje; Karel VI van Oostenrijk kreeg als compensatie de Zuidelijke Nederlanden, Milaan, Napels en Sardinië.
