Sardinië

Dit artikel gaat over het eiland en de Italiaanse autonome regio Sardinië. Er was ook een Koninkrijk Sardinië en een Romeinse provincie Sardinia

Sardinië
(Details)
Hoofdstad	Cagliari
Inwoners	aantal: 1.643.096 per km²: 68
Oppervlakte	24.090 km²
Hoogste punt	Marmolada:Punta Marmora: 1834 m
Provincies	Cagliari, Carbonia-Iglesias, Medio Campidano, Nuoro, Ogliastra, Olbia-Tempio, Oristano, Sassari
Aantal gemeenten	377

Satellietfoto Corsica en Sardinië

Sardinië (Italiaans: Sardegna, Sardisch: Sardinna) is een Italiaans eiland in de Middellandse Zee. Het ligt pal ten zuiden van het eiland Corsica, ten westen van de Laars van Italië, en ten noorden van Tunesië. Met 24.090 km² is het na Sicilië het grootste eiland van de Middellandse Zee. Het heeft ongeveer 1,65 miljoen inwoners. De hoofdstad van Sardinië is Cagliari, dat in het zuiden van het eiland ligt. Andere belangrijke plaatsen op het eiland zijn Sassari, Nuoro, Olbia en Oristano. De belangrijkste havens zijn Porto Torres, Olbia, Golfo Aranci, Arbatax, Porto Foxi en Cagliari. Sardinië is tevens een autonome regio binnen Italië.

Het eiland heeft een subtropisch, mediterraan klimaat. De zomers kunnen zeer warm worden, en de winters zijn doorgaans mild, maar waarbij sneeuw in de bergen geen uitzondering is. De kustregionen blijven doorgaans van sneeuw gevrijwaard. Daarnaast staat het eiland altijd onder invloed van de wind: de mistral (maestrale zoals Italianen zeggen), scirocco, libeccio, levante.

[bewerk] Talen

Naast Italiaans spreekt een groot deel van de bevolking van het eiland Sardisch (ookwel Sardijns genoemd). Het is een van de meest archaïsche Romaanse talen, afkomstig uit het Latijn. De taal bevat echter ook elementen uit andere talen, waaronder Fenicisch, Etruskisch, en invloeden uit het Midden-Oosten en Zuidwest-Azië. De officiele taal is tegenwoordig Italiaans, maar Sardisch wordt nog steeds gesproken en traditioneel gebruikt in zang en muziek. Ook op literair gebied wordt de taal steeds vaker gebruikt, hoewel er geen officiele spelling is afgesproken. De regionale Sardijnse overheid heeft recentelijk het Sardisch goedgekeurd voor gebruik in officiele documenten.

In de streek Gallura in het noorden spreekt men echter geen Sardisch, maar Gallurees, een Corsicaans dialect, en in de stad Alghero aan de noordwestkust Algherees, dat een vorm van het Catalaans is. Andere belangrijke dialecten van het Sardijns zijn: Nuorees, Logudorees, Campidanees en Sassarees.

[bewerk] Korte geschiedenis

[bewerk] Steentijdperk en obsidiaan

Reeds in het steentijdperk speelde de Monte Arci een belangrijke rol. De uitgedoofde vulkaan was een van de centrale vindplaatsen van obsidiaan dat gebruikt werd voor speerpunten en snijwerktuigen. Ook nu nog kan het vulkanische glas gevonden worden op de berghellingen.

[bewerk] De tijd van de Nuraghe

De prehistorische tijd in Sardinië wordt gekenmerkt door de typische bouwwerken in natuursteen die Nuraghi genoemd worden. Er zijn ongeveer 7000 van deze constructies in meer of minder complexe structuren. Het meest bekende complex is wel dat van Barumini in de provincie van Cagliari. De Nuraghi werden gebouwd in de periode van ca. 1800 tot 250 voor Chr. Het hoogtepunt van de cultuur lag tussen 1200 en 900 voor Chr. Daarnaast zijn er heilige plaatsen (met name waterputten) en graven (Dolmen). Men weet dat de bevolking al contact had met de Myceners, een volk dat in Griekenland leefde voordat daar de Doriërs en Ioniërs zich vestigden en voor 1200 in het gebied van de Middellandse Zee handel dreef. Er is zelfs verondersteld dat de architectuur van de Myceners afgeleid was, maar dat is niet direct bewezen.

[bewerk] Phoeniciërs, Puniërs en Romeinen

Aan het begin van de achtste eeuw voor Christus stichtten de Phoeniciërs een aantal steden op Sardinië; Tharros, Bithia, Sulcis, Nora en Karalis (Cagliari). De Phoeniciërs kwamen oorspronkelijk uit het gebied dat tegenwoordig Libanon heet en dreven handel in het Middellandse zeegebied. Ze richtten in het hele gebied steunpunten op. Sardinië nam een speciale plaats in wegens de ligging ten opzichte van Carthago, Spanje, de Rhone delta en het gebied van de Etrusken. Verder was al in die tijd de mijnstreek rond Iglesias belangrijk voor de winning van metalen, zink en lood. De steden lagen op strategische punten, vaak schiereilanden of eilanden voor de kust, die makkelijk verdedigbaar waren en natuurlijke havens vormden. Na de Phoeniciërs namen de Puniërs (uit Carthago) in dat deel van de Middellandse zee de macht over. Dit was rond 550 voor Christus. De Puniërs (een verbastering door de Romeinen van het woord voor Phoeniciërs uit het Grieks, Phoinike) breidden hun invloed uit tot bijna geheel Sardinië. Daarna namen de Romeinen Sardinië over in 238. De Romeinen hadden daarvoor wel een oorlog uitgevochten met Carthago, de Eerste Punische oorlog. Een jaar na het einde van de oorlog brak er een opstand uit onder de Karthaagse huurlingen. Ze zorgden ervoor dat de Romeinen op vreedzame wijze het eiland konden bezetten. Toen ze Sardinië in handen kregen, kregen ze een redelijk ontwikkelde stedelijke cultuur en infrastructuur in handen. Voor de Romeinen was Sardinië samen met Sicilië de graanschuur voor de stad Rome totdat ze Egypte veroverden. De Phoenicisch-Punische cultuur bleef vrij sterk op Sardinië ook onder het Romeinse bestuur. Tharros, Nora, Bithia, Antas en Monte Sirai zijn nu archeologische plaatsen waar de architectuur en stadsplanning te zien is terwijl Karalis is uitgegroeid tot de huidige hoofdstad van Sardinië, Cagliari.

[bewerk] De Middeleeuwen

Na de val van het Romeinse rijk werd Sardinië onderworpen aan verschillende overheersingen. Vanaf 456 na Christus bezetten de Vandalen het eiland vanuit Noord-Afrika, waarna de Byzantijnen het "bevrijdden". Vanaf 711 vielen de Arabieren regelmatig het eiland aan. Om die reden werd in de negende eeuw na Christus Tharros verlaten, na meer dan 1800 jaar bewoning, en het huidige Oristano gebouwd. In de strijd tegen de Arabieren werd de hulp ingeroepen van de Maritieme republieken Pisa en Genua. Vanaf 1063 vormde er zich een politiek bestel uniek voor de geschiedenis van Sardinië, waarin het territorium verdeeld werd in Giudicati (afgeleid van rechters). Meest markante figuur uit de late Middeleeuwen was Eleonora d'Arborea, de vrouw die de grondslag legde voor een wetsbestel dat tot 1827 geldig bleef, de Carta de Logu. In dezelfde periode nam de invloed van de Spaanse Aragonezen toe totdat de Spanjaarden Sardinie inlijfden. Uit deze tijd stammen de zogenaamde Aragonese torens die langs de kust werden gebouwd ter bescherming van het eiland tegen de Arabieren. Op de plaatsen van de oude Phoenicische steden, die op strategische punten liggen, kan men deze torens nog terugvinden, vaak gebouwd met de stenen van de oude bouwwerken. Een mooi voorbeeld van dit hergebruik is nog terug te vinden in de kerk van Santa Giusta bij Oristano waar men de Phoenicische stad Othoca heeft teruggevonden.

De cultuur van de Spanjaarden was zo sterk dat nu nog rond Alghero een Catalaans dialect wordt gesproken.

[bewerk] Van het Koninkrijk Sardinië naar nu

Van 1718 tot 1861 (de eenheid van Italië) vormde Sardinië met Piëmont het Koninkrijk Sardinië. De ontwikkeling van de infrastructuur verliep langzaam. Onder Karel Felix werd de belangrijkste verkeersader van noord naar zuid aangelegd, de Strada Statale die nu nog zijn naam draagt. In 1883 reden de eerste treinen tussen Cagliari en Sassari, de belangrijkste steden van Sardinië. Onder Mussolini werden de moerassen bij Oristano drooggelegd en werd de grondslag gelegd voor de meest succesvolle landbouw gemeenschap op Sardinië, Arborea. Ook stichtte Mussolini Carbonia, zo genoemd vanwege de rijke steenkoolmijnen in dit gebied. In de tijd na de Tweede Wereldoorlog nam het belang van de steenkool af en die van de toeristische sector toe. Vele pogingen om werkgelegenheid te creëren zijn mislukt doordat de transportkosten hoog lagen en niet de goedkope arbeidskrachten konden compenseren.

Tegenwoordig is Sardinie een autonome regio en de historische ontwikkelingen zijn nog merkbaar in de taal en cultuur. Ook is vrij goed het verschil tussen de kustgebieden en de binnenlanden merkbaar. De kustgebieden stonden altijd meer open voor invloeden van buitenaf. Met name het noordelijke deel van Sardinie is nu toeristisch erg ontwikkeld (La Maddalena, Costa Smeralda) en rond Cagliari, omdat deze gebieden het makkelijkst te bereiken zijn vanaf het vasteland.

[bewerk] Benamingen voor Sardinië

In het Sardisch heet Sardinië Sardigna, Sardinna of Sardinnia. De Feniciërs noemden het eiland "Sharden" (van SRDN in het Fenicisch) en de Grieken noemden het "Ichnoussa" of ook wel "Sandalion" vanwege de vorm ervan, die aan een voetafdruk doet denken.

[bewerk] Provincies van Sardinië

Provincie	Afkorting	Hoofdstad	Belangrijke plaatsen
Cagliari	CA	Cagliari	Quartu Sant'Elena, Assemini
Nuoro	NU	Nuoro
Oristano	OR	Oristano
Sassari	SS	Sassari	Alghero, Porto Torres
Olbia-Tempio	OT	Olbia en Tempio Pausania	Arzachena, Santa Teresa Gallura
Ogliastra	OG	Lanusei en Tortolì	Arbatax
Medio Campidano	MD	Sanluri	Villacidro
Carbonia-Iglesias	CI	Carbonia en Iglesias

Voor woordenboekinformatie, zie de pagina Sardinië op WikiWoordenboek

Provincies van de regio Sardinië

{{{afb_links}}}	Regio's van Italië		{{{afb_groot}}}
Abruzzen - Apulië - Basilicata - Calabrië - Campania - Emilia-Romagna - Friuli-Venezia Giulia - Latium - Ligurië - Lombardije - Le Marche - Molise - Piemonte - Sardinië - Sicilië - Toscane - Trentino-Zuid-Tirol - Umbrië - Valle d'Aosta - Veneto Lijst van vlaggen van Italiaanse regio's			{{{afb_groot}}}