Franz Liszt

Franz Liszt; foto van Franz Hanfstaengl uit 1858

Vier portretten van Franz Liszt. Van links naar rechts: als een jongen, als een tiener, als een man, als een oude man.

Franz Liszt (Hongaars: Liszt Ferenc) (Raiding (Hongaars: Doborján, in het toenmalige Keizerrijk Oostenrijk, tegenwoordig Oostenrijk, Burgenland), 22 oktober 1811 – Bayreuth, 31 juli 1886) was een virtuoos pianist en componist. Hij werd geboren in Raiding in Hongarije (tegenwoordig in Oostenrijk), studeerde piano en speelde en componeerde het grootste deel van zijn leven in Parijs, Weimar en Rome. Liszt stamde uit een duitstalige familie. Omdat hij een belangrijk deel van zijn jeugd in Parijs doorbracht sprak hij tevens vloeiend Frans. Pas op hoge leeftijd heeft Liszt Hongaars geleerd.

Van 1835 to 1839 had hij een verhouding met Marie Catherine Sophie de Flavigny - de vrouw van graaf d'Agoult - en meer bekend onder haar pseudoniem als schrijver (m/v) "Daniel Stern". Zij hadden twee dochters en een zoon. Hun jongste dochter Cosima trouwde later met Richard Wagner. In 1847 ontmoette hij prinses Caroline zu Sayn-Wittgenstein, bij wie hij tot zijn dood bleef. In 1848 vertrok hij naar Weimar, waar hij als dirigent actief was en componeerde.

Liszt was de een van de grootste pianovirtuozen aller tijden en behaalde grote triomfen tijdens zijn reizen door heel Europa. Hij heeft de techniek van het pianospel diepgaand beïnvloed. Als componist was hij een vertegenwoordiger van de programmamuziek. Als dirigent heeft hij zich sterk ingezet voor de destijds moderne muziek van de Neudeutsche Schule, waartoe componisten als Berlioz en Wagner behoorden.

[bewerk] Werken

Zijn werk omvat onder meer twaalf symfonische gedichten, twee grote pianoconcerten en een groot aantal kleinere werken voor piano. Tot zijn bekendere werk behoren o.a. de Hongaarse Rhapsodieën. Van de meeste symfonisch werken bestaan meerdere ‘Fassungen’ (versies); in de concertpraktijk worden meestal de laatste versies gespeeld.

Werken voor koor en orkest
- Die Legende von der Heiligen Elisabeth (tekst: Roquette), voor solostemmen, koor en orkest, Oratorium, 1857/62;
- Christus, Oratorium, 1. Teil: Weihnachtsoratorium; 2. Teil: Nach Epiphania; 3. Teil: Passion und Aferstehung, voor solostemmen, koor, orgel en orkest, 1862/7;
- Cantico del Sol di San Francesco d’Assisi, voor solostemmen, koor, orgel en orkest, 1862, revisie 1880/1;
- Die heilige Cäcilia, legende (tekst: de Girardin), voor solostemmen, koor en orkest, 1874;
- Die Glocken des Strassburger Münsters (naar Longfellow). 1. Vorspiel: Excelsior; 2. Die Glocken; voor solostemmen, koor en orkest 1879;
- Cantantibus organis. Antifonia per la festa di Sta. Cecila, voor solostemmen, koor en orkest 1879;
- Ungarische Krönungsmesse, voor solostemmen, koor en orkest, 1867;
- Der 13. Psalm, voor solostemmen, koor en orkest, 1855, revisie 1859;
- Der 18. Psalm, voor mannenkoor en orkest 1860;
- St. Stanislaus (tekst van Liszt), voor solostemmen, koor en orkest, Oratorium, 1874/86, 4 delen waarvan de delen 2 en 3 niet werden gecomponeerd
Werken voor orkest
- Ce qu'on entend sur la montagne, drie versies: 1848/9, 1850, 1854;
- Tasso, lamento et triomfo, drie versies: 1849. 1850/1, 1854;
- Les préludes (d’apres Lamartine), drie versies: 1848, circa 1854;
- Orpheus, 1853/4;
- Prometheus, twee versies: 1850, 1855 (ook bekend als Ouvertüre zu Chöre zu Herders Entfesseltem Prometheus für Soli, Chor & Orchester);
- Mazeppa, twee versies: 1849/50, 1854;
- Festklänge, 1853;
- Heroïde funèbre, twee versies: 1849/50, circa 1854;
- Hungaria, 1854;
- Hamlet, 1858;
- Hunnenschlacht nach Kaulbach, 1856/7;
- Die Ideale (naaar Friedrich Schiller), 1857;
- 4 Märsche (Schubert D818, 819, 968b), 1859;
- Von der Wiege bis zur Grabe, 1881/2;
- Eine Faust Symphonie in drei Charakterbildern (naar Goethe). 1. Faust; 2. Gretchen; 3. Mephistopheles, met slotkoor “Alles vergängliche ist nur ein Gleichnis”, 1854/7;
- Eine Symphonie zu Dantes Divina Commedia. 1. Inferno; 2. Purgatorio. 1855/6;
- Künstlerfestzug zur Schillerfeier 1859, 1857;
- Festvorspiel, 1857;
- Festmarsch zur Goethejubiläumsfeier, twee versies: 1849, 1857;
- Huldigungsmarsch, 1857;
- Festmarsch nach Motiven von E.H.z.S.-C.-G, ca. 1859;
- 2 Episoden aus Lenau's Faust. 1. Der nächtlige Zug; 2. Der Tanz in der Dorfschenke (1. Mephisto Walzer). 1860;
- Vom Fels zum Meer. Deutscher Siegesmarsch, 1860;
- Zwei Legenden. 1. St. Francois d’Assisi. La prédication aux oiseaux; 2. St. Francois de Paule marchant sur les flots, 1863;
- Vexilla regis prodeunt, 1864;
- Rákóczi Marsch, 1865;
- Mazurkafantasie, 1865;
- 2. Mephisto Waltzer, 1880/1;
- Trois odes funebres. 1. Les morts (Texte de Lamennais); 2. La notte (naar Michelangelo); 3. Le triomphe funebre de Tasse, 1860/6;
- Salve Polonia. Interludium aus dem Oratorium St. Stanislaus, 1863;
- A la chapelle Sixtine, 1862/6;
- Ungarische Marsch zur Krönungsfeier in Ofen-Pest am 8. Juni 1867, 1870;
- Szózat und Hymnus (naar Egressy & Erkel), 1870/3;
- Ungarischer Sturmmarsch, 1875;
- Ungarische Rhapsodien no.14, 12, 6, 2, 5, 9;
- Zweite Ouvertüre zum Barbier von Bagdad (bewerking van het oorspronkelijke werk van Peter Cornelius), 1877;
- Der Papsthymnus; Bendictus aus der Ungarischen Krönungsmesse für Violine & Orchester, 1875;
- Danses Galiciennes (naar Zarembski), 1881
Werken voor solopiano en orkest
- Grande fantaisie symphonique (over thema's uit Lélio van Berlioz), 1834;
- De Profundis, circa 1834/5;
- Malédiction, 1835;
- Fantasie über Motive aus Beethoven’s “Ruinen von Athens”, circa 1848/52;
- Fantaise über ungarische Volksweisen, circa 1852;
- Erstes Klavierkonzert, 1849;
- Zweites Klavierkonzert, 1839, 1849;
- Totentanz, 2 Fassungen: 1849, 1853;
- Grand solo de concert, ca. 1850;
- Grosse Fantasie (naar Schubert’s Wandererfantasie), circa 1851;
- Poloniase brillante (naar C. M. von Weber), circa 1851;
- Klavierkonzert, no.3, circa 1839

Pianosolo:
- etudes
- fantasieën
- 19 Hongaarse rapsodieën (orkestversies deels van Liszt)
- walsen
- variaties
- transcripties (onder andere de symfonieeën van Ludwig van Beethoven)
- Apparitions (1834)
- Trois études de concert (1848)
- Douze études d'exécution transcendante (1852)
- Consolations (1849)
- Sonate (1853)
- 2 concertétudes (1863)
- Années de Pèlerinage (4 bundels, 1835–1877)