فرانتس لیست
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
از بزرگ‌ترین آهنگسازان دوره عظمت رمانتیسم، فرانتس لیست، در ۱۸۱۱ در دهکده کوچکی به نام دوبوریان نزدیک سوپرون در مجارستان که امروزه محل شهر ریدینگ در اتریش کنونی است به دنیا آمد. پدرش از نوازندگان ارکستر دربار کنت استرهازی بود و چون علاقه شدیدی به موسیقی داشت فرانتس را از همان اوان کودکی با پیانو آشنا کرد . او در فرانسه شهرت فراوانی یافت و به زودی به محافل بزرگ هنری راه یافت و با هنرمندان برجسته رمانتیک فرانسوی و آثار آنها از جمله اشعار بایرون، افکار سن سیمون، شاتو بریان، لامنه فوریه، ویکتور هوگو، لامارتین، دو لاکروا، برلیوز و ژرژ ساندر آشنا شده که تأثیرات عمیقی بر موسیقی او به جای گذاشت . لیست در ۱۸۳۰ در کنسرت ویولون‌نواز افسونگر ایتالیایی نیکولو پاگانینی شرکت کرد و به شدت تحت تأثیر مهارت نوازندگی او قرار گرفت و تصمیم گرفت که راه پاگانینی را دنبال کند. در نتیجه دو سال بعد لیست در فن نواختن پیانو به مقام و نیروی مسحور کننده پاگانینی رسید. در این دوره بود که شهرت نوازندگی او در سرتاسر اروپا پیچیده بود
لیست همچنین از طرفداران پر و پا قرص و مشوقان جدی موسیقی واگنر بود. بعدها نیز واگنر داماد لیست شد. اگر حمایتهای مالی و معنوی لیست از واگنر نبود شاید ما امروز واگنری به این گونه نداشتیم.
عوامل گوناکونی مشخص کننده سبک کار لیست هستند که از همه مهم‌تر تأثیرات موسیقی ملی مجار بر نغمه‌ها و هارمونی آثار او است. عامل مهم دیگر نفوذ چشمگیر ادبیات رمانتیک فرانسه در اندیشه‌های لیست بویژه آثار توصیفی و برنامه‌ای بود که نتیجتاً فرم پوئم سمفونی را بنیان گذاشت . مهم‌ترین آثار ارکستری لیست عبارت‌اند از :
- یک سمفونی فاوست
- دانته
- پوئم سمفونی‌های تاسو
- ارفه
- هاملت
- مازپا
- آنچه در کوه شنیده می‌شود
- له پرلود
- و پرمتئوس
آثار مهم پیانویی که اغلب جنبه توصیفی دارند عبارت‌اند از : سالهای زیارت، شیطان، والس، آلبوم یک مسافر، سونته دل پترارکا، سونات سی مینور، آب بازیهای ویلای استه، کنسرتو پیانو شماره ۲ و ۱، و راپسودیهای مجار
فهرست مندرجات |
[ویرایش] استخراج اصوات تازه از پیانو
چنانکه پیشتر اشاره شد، لیست پس از حضور در کنسرتهای پاگانینی به شدت تحت تأثیر قرار گرفت و بر آن شد تا راهی را که پاگانینی در عرصهٔ ویولن پیموده در عرصهٔ پیانو بپیماید و پیانو را تبدیل به سازی کاملاً ویرچوئوسیک کند. از این رو دست به تمرینهای سنگین و آزمایشهای گوناگون با پیانو زد تا ظرفیت‌های صوتی آن را کشف کند. وی در این راه تکنیکهای منحصر به‌فردی در نوازندگی پیانو ابداع کرد و آن را به سطح جدیدی ارتقاء داد. نتیجهٔ این آزمایشها و ابداعات در اتودهای متعالی و تا حدی دراتودهای پاگانینی قابل رؤیت است. از جمله علاقه‌های لیست تقلید اصوات سازهای دیگر توسط پیانو بود. نمونه‌ای از این تقلیدها را می‌توان در راپسودیهای مجار یا قطعاتی مثل «لاکامپانلا» مشاهده کرد. به طور خلاصه او بار صوتی‌ای بر دوش پیانو گذاشت که تا پیش او بی‌سابقه بود.
[ویرایش] آوانویسی برای پیانو
لیست همچنین قدرتی شگفت‌انگیز در آوانویسی (transcription) و برگرداندن قطعات از ارکستر به پیانو داشت. به طوری که بعضی به او لقب «گرامافون قرن نوزدهم» داده‌اند. هنر لیست در این بود که قطعه‌ای را که برای ارکستری با صد ساز نوشته‌شده بود به گونه‌ای به پیانو برمی‌گرداند که ذره‌ای از تأثیرگذاری موسیقیایی قطعه کاسته‌نمی‌شد و تمام زیر و بمها و نکات ظریف آن در برگردان پیانویی حفظ می‌شد.. لیست از جمله تمام سمفونی‌های بتهوون، سمفونی فانتاستیک برلیوز اپراهایی از واگنر و بسیاری از آوازهای شوبرت را برای پیانو آوانویسی کرد. بدیهی است که او در این کار از قابلیت اعجاب‌آور نوازندگی خویش بهره‌ٔ بسیار می‌گرفت به طوری که نواختن بعضی از برگردانهای او تنها در حد توان پیانیستهای حرفه‌ای است.
علاوه بر آوانویسی‌هایی که لیست مستقیماً از کارهای ارکسترایی می‌کرد گاه قطعاتی هم برای پیانو ملهم از قطعه‌ای ارکسترایی/یا قطعه‌ای برای ساز دیگر می‌نوشت و در آنها بعضاً هنر نوازندگی خود را هم به رخ می‌کشید. از جمله مهم‌ترین این قطعات اتودهای شش‌گانهٔ پاگانینی‌است که بر اساس کاپریسها و کنسرتوهای ویولون پاگانینی‌است. نواختن این قطعات بسیار مشکل است و در هرکدام از آنها به تکنیکهای خاصی پرداخته شده‌است. این تکنیکهای گوناگون که تا یپش از لیست در پیانو بی‌سابقه بودند جسته و گریخته در آثار دیگر وی (شاید به نحوی ساده‌تر) هم ظاهر می‌شوند. برای نمونه تکنیکی که در خطهای چهارم و پنجم نمونهٔ آوانویسی سمفونی ۵ بتهوون (تصویر) به کار رفته‌است و مبتنی بر حرکت سریع و نوسانی دست راست است به طور کامل در اتود «لاکامپانلا» به آن پرداخته شده‌است.
[ویرایش] لیست و نوگرایی
لیست همواره در موسیقی کاوشگر عرصه‌های ناشناخته بود. تا حدی که قطعاتی که در دورهٔ آخر عمر به هنگام اقامت در وایمر نوشته‌است به طرز باورنکردنیی مدرن می‌نمایند. بسیاری از موسیقیدانان و آهنگسازان بزرگ چون چایکوفسکی، دبوسی، راول و واگنر از فراورده‌های آزمایشگاه موسیقیایی لیست بهره گرفته و توشه اندوخته‌اند.
لازم به توضیح است که اهمیت لیست به عنوان آهنگساز (در مقابل نوازنده) پس از مرگ وی بسیار بالاتر رفت. او در زمان حیات بیشتر شهرتش به عنوان یک نوازندهٔ استثنایی بود.
او در سال ۱۸۸۶ وفات یافت.
[ویرایش] حکایتها
[ویرایش] لیست و شوپن
[ویرایش] اتودهای شوپن
روزی شوپن در یکی از رسیتالهای (مجالس سازنوازی یکنفره (تکنوازی)) لیست حضور داشت و لیست اتودهای شوپن را می‌نواخت. شوپن بسیار از نوازندگی لیست تحت تأثیر قرار گرفت و فی المجلس گفت که لیست اتودهای او را بهتر از خود او می‌نوازد. پس اتودهایش را تقدیم به لیست کرد. امروز چون می‌نگریم در آغاز اتودهای شوپن این عبارت به زبان فرانسه خودنمایی می‌کند: "A son Ami F. Liszt " به این معنی: «برای دوستش ف. لیست»
