Thái Lan

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

ราชอาณาจักรไทย
Racha-anachakra Thai

(Quốc kỳ) (Quốc huy)
Khẩu hiệu quốc gia: Quốc gia, tôn giáo, quốc vương
Quốc ca: Phleng Chat
Thủ đô	Bangkok 13°45′N 100°30′E
Thành phố lớn nhất	Bangkok
Ngôn ngữ chính thức	Tiếng Thái
Chính phủ  • Quốc vương  • Thủ tướng  • Chủ tịch hội đồng an ninh quốc gia	Quân chủ nghị viện dưới Chuyên chế quân phiệt Bhumibol Adulyadej Surayud Chulanont Tướng Sondhi Boonyaratkalin
Vương quốc  • Vương quốc Sukhothai  • Vương quốc Ayutthaya  • Taksin  • Nhà Chakri	Từ Đế chế Khmer 1238 1350 1767 Ngày 7 tháng 4, 1782
Diện tích  • Tổng số  • Nước (%)	514.000 km² (hạng 49) 0,4%
Dân số  • Ước lượng năm 2005  • Thống kê dân số 2002  • Mật độ	65.444.371 (hạng 19) 62.354.402 127 người/km² (hạng 59)
HDI
GDP (2002)  • Tổng số (PPP)  • Trên đầu người (PPP)	559,5 tỷ Mỹ kim (hạng 20) 8.542 đô la (hạng 72)
Đơn vị tiền tệ	฿ Baht (THB)
Múi giờ  • Quy ước giờ mùa hè	ĐNÁ (UTC+7) ĐNÁ (UTC+7)
Tên miền Internet	.th
Mã số điện thoại	+66

Vương quốc Thái Lan (tiếng Thái: ราชอาณาจักรไทย Racha-anachakra Thai) là một nước nằm trong khu vực Đông Nam Á, giáp Lào và Campuchia về phía đông, giáp Vịnh Thái Lan và Mã Lai về phía nam, và biển Andaman và Myanma về phía tây. Thái Lan cũng từng được gọi là Xiêm, đây là tên gọi chính thức của nước này đến ngày 11 tháng 5 năm 1949. Từ Thai (ไทย) trong tiếng Thái có nghĩa là "tự do". Thái cũng là tên của người Thái–là sắc dân trong đó có khá nhiều người hiện là dân tộc thiểu số có số dân đáng kể ở Trung Quốc vẫn lấy tên là Xiêm. Từ "Thái Lan" trong tiếng Việt có xuất xứ từ tiếng Anh Thailand (trong đó land nghĩa là đất nước, xứ sở), dịch từ ประเทศไทย (Prathet Thai) nghĩa là nước Thái. Thái Lan thiết lập quan hệ ngoại giao với Việt Nam ngày 6 tháng 8 năm 1976.

Mục lục 1 Tên nước/Quốc dân 2 Lịch sử 3 Chính trị 4 Đối ngoại 5 Phân chia hành chính 6 Địa lí 7 Kinh tế 8 Dân số 9 Văn hoá 10 Thông tin khác

[sửa] Tên nước/Quốc dân

Trong tiếng Thái, tên của nước Thái Lan là ราชอาณาจักรไทย (Racha Anachakra Thai). Hai chữ ราช (Racha) và อาณาจักร (Anachakra) thì đến từ tiếng Phạn. ราช (Racha) có nghĩa là "quốc vương". อาณาจักร (Anachakra) có nghĩa là "lãnh thổ". ไทย (Thai) là một chữ Thái có nghĩa là "tự do". Ý của các chữ là "Vương quốc của Người Tự do". Tiếng Thái còn gọi nước Thái là เมืองไทย (Meu-ung Thai) hay ประเทศไทย (Prathet Thai). Hai chữ เมือง (Meu-ung) và ประเทศ (Prathet) có cùng nghĩa "nước của người". Nhiều nhà ngôn ngữ học nói chữ เมือง (Meu-ung) là đồng âm nghĩa với chữ "mường" tại Việt Nam.

Trong tiếng Việt, nước Thái gọi là "Thái Lan". Chữ này thì từ tiếng Hán (Hán-Việt) và tiếng Anh. Đúng ra thì chữ "Thái Lan" thì từ chữ Thailand của tiếng Anh. Nhưng ngày xưa trong tiếng Việt không phiên âm được chữ Thailand. Như vậy thì phải chế ra một âm để người Việt đọc được. Ngày xưa các nhà Hán học ở Việt Nam dùng hai chữ Hán có cách phát âm gần với từ Thailand như các nhà Hán học ở Đông Á thường dùng. Hai chữ này là Thái Lan (泰蘭). Thái (泰) là một chữ Hán dùng để dịch âm Thai hay Tai; chữ này cũng thường được dùng để gọi người Thái. Lan (蘭) dùng để dịch âm chữ tiếng Anh Land, như Ba Lan (巴蘭 - Poland), Ái Nhĩ Lan (愛爾蘭 - Ireland), v.v. Ở Trung Quốc, Thái Lan được gọi là Thái Quốc (泰國) hay Thái Vương Quốc (泰王國).

Trước 11 tháng 5 năm 1949, người Việt gọi nước Thái Lan là Xiêm La (暹羅) và gọi người Thái là người Xiêm.

[sửa] Lịch sử

Theo sử sách Thái Lan, người Thái xuất xứ từ vùng núi An-Tai, đông bắc tỉnh Tứ Xuyên, Trung Quốc từ 4500 năm trước, sau đó di cư dần xuống vùng đất hiện nay là Thái Lan. Vào năm 1238, người Thái thành lập vương quốc tại Sukhothai (hiện ở miền Bắc Thái Lan), năm 1283 người Thái có chữ viết. Sau đó người Thái mở rộng lãnh thổ xuống phía nam, và năm 1350 chuyển kinh đô xuống Ayuthaya (phía bắc Bangkok 70 km). Hơn 400 năm người Thái tiến hành chiến tranh liên miên với Miến Điện và kinh đô Ayuthaya bị huỷ diệt. Năm 1767, một tướng người Thái gốc Hoa, Taksin, đứng lên chống quân Miến Điện giành lại độc lập và dời đô về Thonburi, bên bờ sông Chao Phaya, đối diện với Bangkok. Vua Rama I (1782) lên ngôi và chọn Bangkok (hay "Thành phố của các thiên thần") làm kinh đô.

Trước năm 1932, Thái Lan theo chế độ quân chủ chuyên chế. Sau cuộc cách mạng tư sản năm 1932 do một nhóm sĩ quan trẻ lãnh đạo, Thái Lan chuyển từ chế độ quân chủ chuyên chế sang chế độ quân chủ lập hiến. Ngày 10 tháng 12 năm 1932 vua Prachadhipok (Rama VII) đã thông qua bản hiến pháp đầu tiên của Thái Lan. Hơn 60 năm qua Thái Lan đã thay đổi 16 hiến pháp, nhưng Hiến pháp 1932 vẫn được coi là cơ sở.

[sửa] Chính trị

[sửa] Đối ngoại

Trong lịch sử lập quốc của mình Thái Lan từng là một nước lớn theo chủ nghĩa Đại Thái, lấn át các quốc gia láng giềng khi có thể, nhưng Thái Lan luôn có chính sách ngoại giao khéo léo đối với các cường quốc Tây Âu, Nhật trong thời cận và hiện đại. Thái Lan luôn biết tận dụng vị thế địa lí để làm trái độn giữa các cường quốc. Nhờ thế Thái Lan đã tránh được các cuộc xâm lược và được hưởng thời gian độc lập, hòa bình tương đối lâu dài trong thời kỳ đế quốc thực dân xâm chiếm thuộc địa và trong thế chiến 2. Thái Lan đã kí Hiệp ước hữu nghị và thương mại với Anh năm 1826 và với Mỹ năm 1833, nhờ đó thoát khỏi ách thuộc địa của các nước đế quốc lúc bấy giờ đang tranh giành nhau vùng Đông Nam Á màu mỡ. Thái Lan cũng đã kí hiệp định phân định biên giới sông Mekong với Pháp và tránh né xung đột với thực dân Pháp vào cuối thế kỷ 19. Trong chiến tranh thế giới hai Thái Lan là đồng minh lỏng lẻo của Nhật, cho Nhật đi qua đất Thái tiến đánh Malaysia, Miến Điện. Lợi dụng thế suy yếu của nước Pháp (bị Đức xâm chiếm) và sức mạnh hải quân khá hiện đại Thái Lan đã gây chiến với Pháp để tranh giành lãnh thổ Đông Dương. Sau khi bị hải quân Pháp bất ngờ tiến công đánh bại cùng với sự suy yếu của quân đội phát xít Nhật vào cuối thế chiến, Thái Lan làm đảo chính vào ngày ngày 1-8-1944 và ngay lập tức chuyển nước Thái từ một đồng minh lỏng lẻo của Nhật trong Chiến tranh thế giới thứ hai trong một đêm trở thành đồng minh của Mỹ và tiếp tục giữ được độc lập và hòa bình. Người ta cho rằng đó là chính sách ngoại giao cây tre, sẵn sàng ngả theo kẻ mạnh, không bao giờ đổ để đem lại lợi ích cho dân tộc Thái.

[sửa] Phân chia hành chính

[sửa] Địa lí

[sửa] Kinh tế

Thái Lan là một nước nông nghiệp truyền thống. Bắt đầu từ năm 1960 Thái Lan thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội lần thứ nhất và đến nay là kế hoạch 9. Những năm 1970 Thái thực hiện chính sách "hướng xuất khẩu", ASEAN, Mỹ, Nhật, Âu Châu là thị trường xuất khẩu chính của Thái Lan. Ngành công nghiệp và dịch vụ đã dần dần đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế và vai trò của nông nghiệp giảm dần.

Từ 1988 đến 1995, kinh tế Thái Lan đạt tốc độ tăng trưởng cao từ 8% đến 10%. Nhưng đến năm 1996 tăng trưởng kinh tế giảm xuống còn 5,9% và sau đó là cuộc khủng hoảng tài chính tiền tệ tháng 7 năm 1997 làm cho kinh tế Thái Lan rơi vào tình trạng khó khăn trầm trọng. Kể từ năm 1999, kinh tế Thái Lan bắt đầu có dấu hiệu phục hồi và nay đang tiếp tục quá trình phục hồi nhằm hướng tới sự phát triển bền vững. Tăng trưởng GDP năm 1999 đạt 4,4%; 2000 đạt 4,6%, 2001 đạt 1,8%, năm 2002 đạt 5,2% và năm 2003 đạt 6,7% (dự kiến GDP năm 2004 đạt 7-8%). Đồng baht tương đối ổn định (dao động trong khoảng 42-43 baht/1 USD). Dự trữ ngoại tệ ở mức cao 37-38 tỉ USD (tháng 8/1997 ở mức 800 triệu USD).

[sửa] Dân số

[sửa] Văn hoá

Văn hoá Thái Lan chịu ảnh hưởng sâu sắc từ các tư tưởng đạo Phật - tôn giáo chính thức ở đất nước này và từ nền sản xuất phụ thuộc vào nguồn nước. Có thể thấy rõ hai điểm trên qua các ngày lễ hội. Trong văn hoá ứng xử, người Thái tỏ rõ sự sùng đạo, tôn kính hoàng gia và trọng thứ bậc cũng như tuổi tác.

[sửa] Thông tin khác

Các nước Đông Nam Á
Brunei | Campuchia | Đông Timor | Indonesia | Lào | Malaysia | Myanma | Philippines | Singapore | Thái Lan | Việt Nam
Vùng tranh chấp: Quần đảo Hoàng Sa | Quần đảo Trường Sa

Các nước ở châu Á
Afghanistan | Ai Cập | Armenia1 | Azerbaijan1 | Ả Rập Xê Út | Ấn Độ | Bahrain | Bangladesh | Bhutan | Bờ Tây2 | Brunei | Các Tiểu vương quốc Ả rập Thống nhất | Campuchia | Dải Gaza2 | Đài Loan (Trung Hoa Dân Quốc)4 | Đông Timor | Gruzia1 | Hàn Quốc | Hồng Kông3 | Indonesia | Iran | Iraq | Israel | Jordan | Kazakhstan1 | Kuwait | Kyrgyzstan | Lào | Liban | Ma Cao3 | Malaysia | Maldives | Mông Cổ | Myanma | Nepal | Nga1 | Nhật Bản | Oman | Pakistan | Palestin | Philippines | Qatar | Singapore | Síp1 | Sri Lanka | Syria | Tajikistan | Thái Lan | Thổ Nhĩ Kỳ1 | Triều Tiên | Trung Quốc | Turkmenistan | Uzbekistan | Việt Nam | Yemen
1. Thường gắn với châu Á về mặt địa lý, tuy nhiên cho là thuộc Châu Âu về mặt văn hóa và lịch sử. 2. Lãnh thổ do Israel kiểm soát, Chính quyền Palestin quản lý. 3. Khu tự trị đặc biệt của CHNDTH. 4. Xem thêm: Vị thế chính trị Đài Loan

Hiệp hội các nước Đông Nam Á (ASEAN)
Brunei | Campuchia | Indonesia | Lào | Malaysia | Myanma | Philippines | Singapore | Thái Lan | Việt Nam | Papua Tân Guinea (thành viên quan sát)