Đông Timor
Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
|
|||||
| Khẩu hiệu quốc gia: Honra, Pátria e Povo (tiếng Bồ Đào Nha: Danh dự, Tổ quốc, và Nhân dân) |
|||||
| Quốc ca: Pátria | |||||
 |
|||||
| Thủ đô | Dili
|
||||
| Thành phố lớn nhất | Dili | ||||
| Ngôn ngữ chính thức | tiếng Bồ Đào Nha, Tetum | ||||
| Chính phủ | Cộng hoà Xanana Gusmão Marí Alkatiri |
||||
| Độc lập Từ Bồ Đào Nha ¹ Từ Indonesia |
28 tháng 11, 1975 20 tháng 5, 2002 |
||||
| Diện tích • Tổng số • Nước (%) |
14,609 km² (hạng 154) Không đáng kể |
||||
| Dân số • Ước lượng năm 2005 • Thống kê dân số • Mật độ |
1,040,880 (hạng 153) 69 người/km² (hạng 98) |
||||
| HDI (2003) | 0.513 (hạng 140) – trung bình | ||||
| GDP (2005) • Tổng số (PPP) • Trên đầu người (PPP) |
$0.370 (hạng 210) $400 (hạng 192) |
||||
| Đơn vị tiền tệ | Đô là Mỹ ² (USD) |
||||
| Múi giờ • Quy ước giờ mùa hè |
UTC+9 Không áp dụng |
||||
| Tên miền Internet | .tl ³ |
||||
| Mã số điện thoại | +670 | ||||
| ¹ Chín ngày sau bị các lực lượng Indonesia chiếm trước khi được quốc tế công nhận. ² Ngoài ra, các đồng kim centavo cũng được sử dụng. ³ .tp is being phased out. |
|||||
Đông Timor là quốc gia trẻ tuổi nhất khu vực Đông Nam Á, nằm trên đảo Lesser Sunda, phía đông quần đảo Indonesia, trước đây là một bộ phận của Indonesia, nay đã tách ra khỏi để trở thành một nước độc lập. Nước này bao gồm nửa phía đông của đảo Timor, khu vực Oecussi (Ambeno) ở phần tây bắc của đảo Timo, và các đảo Pulau Atauro và Pulau Jaco. Diện tích: 15.007 km2
Có biên giới với Indonesia (228 km)
Đường bờ biển dài 706 km
- Thủ đô: Dili
- Dân số vào khoảng 952.618 người (số liệu tháng 7/2002), gồm dân tộc Malay, Papuan và thiểu số người Trung Quốc.
[sửa] Ngôn ngữ
Có khoảng 16 ngôn ngữ bản địa, trong đó tiếng Tetum (ngôn ngữ chính thức), Galole, Mambae, và Kemak được nhiều người sử dụng nhất. Ngoài ra, tiếng Bồ Đào Nha (ngôn ngữ chính thức), tiếng Indonesia, tiếng Anh cũng được sử dụng.
Ở đây có 91.4% theo đạo Thiên chúa giáo La Mã; 2.6% theo Đạo Tin lành; 1.7% theo Đạo Hồi; 0.3% theo Đạo Hindu; và 0.1% theo Đạo Phật
[sửa] Chính trị
Đông Timo theo chế độ Cộng hoà. Đứng đầu nhà nước là Tổng thống. Hiện tại sau nhiều năm đấu tranh giành độc lập, Đông Timo đang phải đối mặt với những thách thức về tái thiết cơ sở hạ tầng và củng cố chính quyền non trẻ. Nền kinh tế của Đông Timo ban đầu dựa chủ yếu vào khai thác các nguồn dầu mỏ ngoài khơi, còn ở trình độ lạc hậu, kém phát triển.
| Các nước Đông Nam Á |
|---|
|
Brunei | Campuchia | Đông Timor | Indonesia | Lào | Malaysia | Myanma | Philippines | Singapore | Thái Lan | Việt Nam |
| Vùng tranh chấp: Quần đảo Hoàng Sa | Quần đảo Trường Sa |
| Hiệp hội các nước Đông Nam Á (ASEAN) |  |
|---|---|
| Brunei | Campuchia | Indonesia | Lào | Malaysia | Myanma | Philippines | Singapore | Thái Lan | Việt Nam | Papua Tân Guinea (thành viên quan sát) |
| Các nước ở châu Á |  |
|---|---|
|
Afghanistan | Ai Cập | Armenia1 | Azerbaijan1 | Ả Rập Xê Út | Ấn Độ | Bahrain | Bangladesh | Bhutan | Bờ Tây2 | Brunei | Các Tiểu vương quốc Ả rập Thống nhất | Campuchia | Dải Gaza2 | Đài Loan (Trung Hoa Dân Quốc)4 | Đông Timor | Gruzia1 | Hàn Quốc | Hồng Kông3 | Indonesia | Iran | Iraq | Israel | Jordan | Kazakhstan1 | Kuwait | Kyrgyzstan | Lào | Liban | Ma Cao3 | Malaysia | Maldives | Mông Cổ | Myanma | Nepal | Nga1 | Nhật Bản | Oman | Pakistan | Palestin | Philippines | Qatar | Singapore | Síp1 | Sri Lanka | Syria | Tajikistan | Thái Lan | Thổ Nhĩ Kỳ1 | Triều Tiên | Trung Quốc | Turkmenistan | Uzbekistan | Việt Nam | Yemen |
|
| 1. Thường gắn với châu Á về mặt địa lý, tuy nhiên cho là thuộc Châu Âu về mặt văn hóa và lịch sử. 2. Lãnh thổ do Israel kiểm soát, Chính quyền Palestin quản lý. 3. Khu tự trị đặc biệt của CHNDTH. 4. Xem thêm: Vị thế chính trị Đài Loan |
Đông Timor từng là thuộc địa Bồ Đào Nha, là một tỉnh thuộc Indonesia, Đông Timor đã tách ra khỏi Indonesia năm 1999 và giành được độc lập hoàn toàn vào ngày 20/05/2002. Khi gia nhập Liên hợp quốc vào tháng 7/2002, Đông Timor đã quyết định gọi tên chính thức của nước mình theo tiếng Bồ Đào Nha, Timor-Leste thay cho tiếng Anh là East Timor. Đây là một trong hai nước duy nhất ở châu Á nơi mà quốc giáo là Thiên chúa La Mã.
Từ năm 1596 đến 1975, Đông Timor là thuộc địa Bồ Đào Nha. Đây có thể được coi là sự có mặt khá tách biệt của người Bồ Đào Nha vì những hòn đảo xung quanh đều nằm dưới sự thống trị của người Hà Lan. Tuy nhiên, sau những thay đổi trong chính phủ và do sự mất ổn định chính trị cộng với những áp lực về trao trả độc lập tại Angola và Mozambique, chính quyền Lisbon đã từ bỏ Đông Timor.
Niềm vui người dân Đông Timor trong ngày độc lập 20/5/2002
Ngày 28/11/1975, Đông Timor tuyên bố độc lập. Tuy nhiên, 9 ngày sau – tức ngày 7/12/1975, Indonesia đã đưa quân sang chiếm đóng Đông Timor trước khi nền độc lập của nước này được thế giới công nhận. Có thể thấy lí do sự chiếm đóng này chính là Đông Timor có nguồn dự trữ dầu và khí đốt tiềm năng, lại nằm ở một vị trí chiến lược cùng hàng loạt các lợi ích khác liên quan đến thương mại và nguồn nhân công rẻ. Tuy nhiên, cái cớ chính quyền Indonesia đưa ra lại là Fretilin- một đảng lớn ở Đông Timor- được Trung Quốc ủng hộ - là những người cộng sản. Sau thất bại cay đắng tại chiến trường miền nam Việt Nam và lo sợ chủ nghĩa cộng sản lan rộng khắp Đông Nam Á, Mĩ và đồng minh thân cận Australia đã không những không phản đối mà còn ủng hộ những hành động của chính quyền Suharto thân phương Tây này.
Tháng 7/1976, Đông Timor nhỏ bé trở thành tỉnh thứ 27 của Indonesia. Trong thời gian 27 năm bị chiếm đóng, hàng trăm nghìn người Đông Timor đã bị giết hại. Tuy vậy, người Đông Timor vẫn kiên quyết kháng cự và luôn khao khát giành độc lập.
Ngày 30/8/1999, trong cuộc trưng cầu dân ý do Liên hợp quốc tiến hành về nền độc lập cho Đông Timor, có tới 99% người dân Đông Timor biết chữ đã đi bỏ phiếu và hơn ¾ đã lựa chọn nền độc lập cho đất nước mình. Sau khi kết quả được thông báo, quân đội Indonesia đã trả đũa bằng cách giết hại khoảng 2.000 người Đông Timor và phá hủy nhiều công trình cơ sở hạ tầng của Đông Timor.
Tổng thống đầu tiên của Đông Timor Xanana Gusmao
Tuy nhiên, đến tháng 10/1999, Quốc hội Indonesia (MPR) thu hồi sắc lệnh năm 1976 thôn tính Đông Timor và Chính quyền chuyển giao Liên hợp quốc tại Đông Timor (UNTAET) chịu trách nhiệm cai quản Đông Timor cho đến khi đất nước này trở thành một quốc gia độc lập vào tháng 5/2002.
Người đứng đầu nhà nước Đông Timor là Tổng thống, được bầu nhiệm kỳ 5 năm nhưng phần lớn quyền hành đều chỉ là tượng trưng. Hiến pháp Đông Timor được lấy mô hình từ Hiến pháp Bồ Đào Nha. Hiện đất nước này vẫn đang trong quá trình xây dựng chính quyền và cá thể chế chính phủ.
Hiện dân số của đất nước nhỏ bé, non trẻ này là 800.000 người, ngôn ngữ chính là tiếng Tetun, tiếng Bồ Đào Nha và Indonesia; có tới 90% dân số nước này theo đạo Cơ đốc La mã.
