Wilhelm Wien

Wilhelm Wien (Gaffken bij Fischhausen (het huidige Primorsk in Oost-Pruisen), 13 januari 1864 – München, 30 augustus 1928) was een Duits natuurkundige en winnaar van de Nobelprijs voor de Natuurkunde in 1911, voor zijn ontdekkingen betreffende de wetten die de uitstraling van warmte bepalen.

Wien stelde in 1893 de wet van Wien op, die zegt dat de golflengte waarbij een zwart lichaam met de hoogst mogelijke intensiteit elektromagnetische straling uitzendt omgekeerd evenredig is met de temperatuur (dus hoe heter het lichaam, hoe korter de golflengte waar de intensiteit het hoogst is). We zien dit verschijnsel in de praktijk bijvoorbeeld bij het verhitten van metalen, die eerst roodgloeiend, dan witgloeiend en tenslotte blauwig van kleur worden, door de verschuiving van de piek in het uitgestraalde spectrum. De wet van Wien kan tegenwoordig worden afgeleid uit de later gevonden wet van Planck, die zelf een van de eerste stappen in de ontdekking van de kwantummechanica was. Max von Laue schreef dan ook over Wien dat zijn onsterfelijke glorie was dat hij ons tot aan de poorten van de kwantumfysica leidde

Er is een krater op Mars naar Wien vernoemd.

[bewerk] Vroege leven

Wien werd geboren in Fischhausen in Oost-Pruisen, als zoon van de landeigenaar Carl Wien. In 1866 verhuisde zijn familie naar Drachstein, in Rastenburg (ook in Oost-Pruisen).

[bewerk] Opleiding

In 1879 ging Wilhelm naar school in Rastenburg en van 1880-1882 zat hij op het gymnasium in Heidelberg. In 1882 studeerde hij aan de universiteiten van Göttingen en Berlijn en van 1883 tot 1885 werkte hij in het laboratorium van Hermann von Helmholtz, waarna hij in 1886 promoveerde op een proefschrift over de verstrooiing van licht aan metalen en de invloed van verschillende materialen op de kleur van het licht dat zij verstrooien.

[bewerk] Loopbaan

In 1896 werd Wien Docent in Aken, waar hij Philipp Lenard opvolgde. Hier werkte hij aan kathodestralen en bevestigde onder meer werk van J.J. Thomson en Jean Baptiste Perrin dat aantoonde dat deze bestonden uit negatief geladen deeltjes met ongeveer een tweeduizendste van de massa van een waterstofatoom (nu noemen we die deeltjes elektronen). In 1898 trouwde hij met Louise Mehler, uit Aken. Zij kregen samen vier kinderen. In hetzelfde jaar publiceerde Wien voor het eerst over kanaalstralen, een onderwerp dat hem nog lang zou bezighouden (hij publiceerde er in 1912 en 1918 weer over). Wien concludeerde dat deze stralen veel overeenkomsten vertoonden met kathodestralen, maar bestonden uit positief geladen deeltjes. Hij deed ook metingen aan de massa van deze deeltjes en zijn methoden werden later van groot belang voor de massaspectrografie.

In 1899 werd Wien professor in Gießen, maar al in 1900 volgde hij Wilhelm Conrad Röntgen op in Würzburg. In 1919 vertrok hij naar München, waar hij weer de opvolger van Röntgen werd.