Terschelling
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Terschelling (
uitspraak (info·uitleg)) (lokaal Fries: Schylge, Standaardfries: Skylge ( uitspraak (info·uitleg))) is een gemeente en uit het westen gerekend het derde Nederlandse waddeneiland (streek). Terschelling valt onder de provincie Friesland.
Terschelling grenst ten noorden aan de Noordzee en ten zuiden aan de Waddenzee; ten westen ligt Vlieland en ten oosten Ameland. De totale strandlengte is 30 kilometer en de totale lengte van de fietspaden is ruim 70 kilometer.
Zoals bij de meeste waddeneilanden is het toerisme een belangrijke bron van inkomsten. In het hoogseizoen herbergt het eiland meer dan driemaal zoveel mensen als in de winter.
In de loop van de geschiedenis is Terschelling meerdere malen in andere handen overgegaan; de laatste keer was tijdens de Tweede Wereldoorlog, toen Terschelling samen met Vlieland van de provincie Noord-Holland bij de provincie Friesland kwam.
Aan het einde van de lente is Terschelling jaarlijks de locatie voor het Oerol Festival, een culturele vrijstaat. Verder kent Terschelling de zeevaartschool Willem Barentsz (sinds 1875).
Rederij Doeksen onderhoudt een veerdienst tussen Harlingen en West-Terschelling. Bij West-Terschelling staat de vuurtoren Brandaris, uit 1594, die in 1666 een van de weinige overgebleven gebouwen was nadat de Engelsen West-Terschelling in brand hadden gestoken.
Inhoud |
[bewerk] Taal
Terschelling herbergt maar liefst drie taalvariëteiten; in het westen en oosten worden de Friese dialecten Westers en Aasters gesproken, terwijl men in Midsland een Hollands dialect spreekt, het Midslands of Meslonzers, te vergelijken met het Stadsfries. Door de toenemende invloed van buitenaf (onder andere van het toerisme) worden de dialecten echter steeds meer verdrongen door het Nederlands, hoewel aan de westkant iets minder dan aan de oostkant.
De oorspronkelijke dialectverdeling is als volgt: het Westers wordt gesproken in de hoofdplaats West-Terschelling; het Midslands in Midsland, Hee, Horp, Kaart, Kinnum en Baaiduinen; het Aasters in Seerijp, Landerum, Formerum, Lies, Hoorn en Oosterend.
[bewerk] Kernen
De gemeente Terschelling telt vijftien officiële kernen. De hoofdplaats is West-Terschelling. De Nederlandse namen zijn de officiële en de enige die op de plaatsnaamborden vermeld staan.
[bewerk] Dorpen en gehuchten
Aantal inwoners per woonkern op 1 januari 2004:
| Nederlandse naam | Lokale naam | Friese naam | Aantal |
| West-Terschelling | West | West-Skylge | 2520 |
| Midsland | Meslôns | Midslân | 700 |
| Hoorn | Hôane | Hoarne | 450 |
| Formerum | Femearum | Formearum | 200 |
| Lies | Lies | Lies | 160 |
| Oosterend | Aastrein | Aasterein | 120 |
Bron: CBS
Overige officiële kernen:
| Nederlandse naam | Lokale naam | Friese naam |
| Baaiduinen | Baaidunen | n.v.t. |
| Hee | Hee | n.v.t. |
| Horp | onbekend | n.v.t. |
| Kaart | Kaad | n.v.t. |
| Kinnum | Kinum | n.v.t. |
| Landerum | Janderum | Landerum |
| Midsland aan Zee | onbekend | n.v.t. |
| Seerijp | Striep | Stryp |
| West aan Zee | onbekend | n.v.t. |
[bewerk] Buurtschappen
Naast deze officiële kernen bevinden zich in de gemeente de volgende buurtschappen:
Ook zijn van Terschelling een aantal verdwenen nederzettingen bekend, namelijk Allum, Hierum, Stortum, Stattum, Schittrum en Wolmerum.
[bewerk] Historie
Het eiland is in de Middeleeuwen ontstaan nadat een zandplaat met de naam De Schelling verheelde met het oostelijker gelegen eiland Wexalia. De naam Wexalia, Wuxalia of Wecsile geldt als de middeleeuwse naam voor het gebied van Oost-Terschelling. De naam raakte al in de Middeleeuwen in onbruik. Voor het laatst komt de naam Wexalia voor in een vriendschapsverdrag dat Folkerus Reijner Popma, grietman van Terschelling, in 1482 met koning Edward IV van Engeland sloot. De naam van de zandplaat werd later de naam van het hele eiland. Tijdens de Watersnoodramp van 1287 kwam de Waddenzee tussen Terschelling en het vasteland van Friesland te liggen.
De oudste bewoningsresten op Terschelling dateren van rond 850, toen een klein houten kerkje werd gebouwd op een heuvel bij Seerijp of Striep. Deze heuvel is later als grafheuvel in gebruik genomen en staat bekend als het Strieperkerkhof.
Vanouds bestaat er op Terschelling een controverse tussen de bewoners van West-Terschelling, met een sterke gerichtheid op de zee, en de meer agrarisch georiënteerde bewoners van Oost-Terschelling. In 1612 leidde die controverse tot een scheiding van het eiland in twee bestuurseenheden, West-Terschelling en Oost-Terschelling. West-Terschelling werd vanuit het gelijknamige dorp bestuurd, het drosthuis van Oost-Terschelling stond in Midsland. Pas na de Franse bezetting in het begin van de negentiende eeuw werd Terschelling weer een bestuurlijke eenheid, en werd West-Terschelling het bestuurscentrum van de gemeente.
In 1666 is West-Terschelling tijdens de Tweede Engels-Nederlandse Oorlog overvallen door een Engelse vloot. De vloot onder leiding van admiraal Robert Holmes was oorspronkelijk van plan Vlieland aan te vallen, maar belandde door verschillende omstandigheden in de haven van West-Terschelling. Soldaten trokken brandschattend door het dorp, dat vrijwel geheel in de as werd gelegd. In de engelse geschiedenis heet dit Holmes' Bonfire.
[bewerk] Natuur en Landschap
Het waddeneiland Griend, een natuurreservaatje in beheer bij Natuurmonumenten, behoort tot de gemeente Terschelling. In oppervlak is Terschelling de grootste gemeente van Nederland. Een aanzienlijk deel van de Waddenzee maakt bestuurlijk deel uit van de gemeente.
Terschelling bestaat voor bijna 80% uit natuurlijk duinlandschap en kwelders. De duinen en kwelders zijn sinds 1909 in beheer bij het Staatsbosbeheer. Het westelijke deel van het eiland, de Noordsvaarder is ontstaan uit een zandplaat die rond 1850 met het eiland verheelde. De Kroonpolders ten noorden van West-Terschelling zijn ontstaan tussen 1921 en 1929 door de aanleg van stuifdijken. Andere duingebieden op Terschelling zijn het Griltjeplak, de Landerumerheide en de Koegelwieck. In de natte duinvalleien van Terschelling komt de cranberry of Amerikaanse veenbes voor. Deze uit Amerika afkomstige plant belandde op het eiland nadat een vat met bessen in 1845 aanspoelde. Op Terschelling wordt de cranberry nog Pieter Sipkesheide genoemd, naar de vinder van het vat, Pieter Sipkes Cupido. De cranberry verwilderde en werd door botanicus Franciscus Holkema in 1868 ontdekt in een duinvallei met de naam Studentenplak. De pluk van cranberries is op Terschelling verpacht aan een Cranberry-bedrijf (Formerum). De Terschellinger polder bestaat geheel uit graslanden ten behoeve van de veehouderij. Op Terschelling komen nog bijna twintig veehouders voor.
De zone langs de binnenduinrand werd vroeger gebruik voor het verbouwen van graan. Graanteelt is sinds de vijftiger jaren van de vorige eeuw van Terschelling verdwenen. Graanvelden werden beschermd tegen instuivend duinzand door de aanplant van elzenhagen. Het elzenhagenlandschap langs de binnenduinrand van West-Terschelling tot oostelijk van Oosterend (Terschelling) wordt beschouwd als een karakteristiek en waardevol landschappelijk element.
Het waardevolle natuurreservaat de Bosplaat of Boschplaat ligt op het oostelijke deel van Terschelling, en is bijna tien kilometer lang. Het reservaat is ontstaan nadat tussen 1932 en 1936 een stuifdijk is aangelegd, die de voorheen los van Terschelling liggende zandplaat definitief met Terschelling verbond. Op de zandplaat ontstond een waardevolle kweldervegetatie, met uitgebreide groeiplaatsen van Lamsoor (Limonium vulgare), Zeealsem (Seriphidium maritimum), Zoutmelde (Atriplex pedunculatus) en tal van andere halofiele, of zoutminnende planten. Op de Bosplaat broeden Lepelaar, Grote stern, Noordse stern, Visdief, Dwergstern, Kleine mantelmeeuw, Grote mantelmeeuw, Zilvermeeuw, Stormmeeuw, Aalscholver, en andere soorten vogels. De Bosplaat heeft de status van Europees Natuurreservaat.
[bewerk] Externe links over natuur op Terschelling
[bewerk] Externe links over cranberries
[bewerk] Jachthaven
In West-Terschelling is een grote jachthaven, met veel voorzieningen. Douches, wc's, wasmachines en internet. In de zomer ligt de haven erg vol. Aan het begin van de haven liggen de grote charters, verder achterin de plezier jachten.
[bewerk] Cultuur
Op Terschelling worden een aantal oude tradities in stand gehouden. Bekend is het Sunderum, een feest dat op 6 december in de dorpen Baaiduinen, Kaart, Kinnum, Midsland en Hoorn wordt gevierd. In de dorpen van Oost-Terschelling heeft ieder dorp een eigen bestuur, de buren, dat probeert de problemen in het dorp op te lossen. Zakelijke problemen worden behandeld tijdens een vergadering met de naam Mantsjebier, die in sommige dorpen rond de jaarwisseling wordt gehouden. Overige problemen worden besproken tijdens het Burebier. Op de vergaderingen zijn traditioneel alleen de volwassen mannelijke inwoners van de dorpen welkom. In de dorpen van Oost-Terschelling geldt de burenplicht, de zorg die de bewoners voor elkaar hebben. Dit strekt zich uit van hulp bij de bouw van huizen tot het organiseren van de begrafenis van overleden dorpsgenoten. Het gebruik met paard en kar de natuur in te trekken wordt op Terschelling Op e Riid gaan genoemd.
[bewerk] Kunst & Cultuur
Terschelling kent een levendige koorcultuur. Onder cultuurliefhebbers is het eiland vooral geroemd door het jaarlijkse theaterfestival Oerol. Dit festival werd in 1981 opgericht door Joop Mulder, destijds eigenaar van cafe de Stoep in Midsland. Inmiddels is Oerol uitgegroeid tot een van de grootste lokatietheaterfestivals in Europa.
Een andere voormalige eigenaar van de Stoep, Willem Fries, opende in 2005 het kleine Het West-End theater. Daarmee kreeg Terschelling als Oerol-eiland ook zijn eigen theatertje.
[bewerk] Zetelverdeling gemeenteraad
[bewerk] Externe links
- website van de VVV Terschelling
- website van de gemeente Terschelling
- Oerol-festival
- Linkpage over Terschelling
|
|
 |
|---|---|
| Dorpen en Buurtschappen:
Baaiduinen | Dellewal | Formerum | Halfweg | Hee | Hoorn | Horp | Kaart | Kinnum | Landerum | Lies | Midsland | Midsland aan Zee | Midsland-Noord | Oosterend | Seerijp | West aan Zee | West-Terschelling |
|
| {{{afb_links}}} | Provincie Friesland (Fryslân) |  |
{{{afb_groot}}} |
|---|---|---|---|
|
Achtkarspelen - Ameland - Boornsterhem (Boarnsterhim) - Bolsward - Dantumadeel - Dongeradeel - Ferwerderadeel (Ferwerderadiel) - Franekeradeel - Gaasterland-Sloten (Gaasterlân-Sleat) - Harlingen - Heerenveen - Het Bildt - Kollumerland en Nieuwkruisland - Leeuwarden - Leeuwarderadeel - Lemsterland - Littenseradeel (Littenseradiel) - Menaldumadeel - Nijefurd - Ooststellingwerf - Opsterland - Schiermonnikoog - Scharsterland (Skarsterlân) - Smallingerland - Sneek - Terschelling - Tietjerksteradeel (Tytsjerksteradiel) - Vlieland - Weststellingwerf - Wonseradeel (Wûnseradiel) - Wymbritseradeel (Wymbritseradiel)
|
|||
|
|
|---|
|
Nederlandse waddeneilanden: |
